ปัญหาและเฉลยพุทธประวัติ
นักธรรม และ ธรรมศึกษาชั้นตรี

ข้อความทั่วไป
ถาม. พุทธประวัติคืออะไร ? เป็นสำคัญอย่างไรที่พวกเราต้อง
เรียนรู้ ?
ตอบ. พุทธประวัติ คือ เรื่องที่พรรณนาความเป็นไปของพระ
สัมมาสัมพุทธเจ้า. เป็นสำคัญในการศึกษาและปฏิบัติพระพุทธศาสนา
เพราะแสดงพระพุทธจรรยาให้ปรากฏ อย่างเดียวกับตำนานย่อมเป็น
สำคัญของชาติคน ที่ให้รู้ได้ว่า ชาติได้เป็นมาแล้วอย่างไร.
21/8/69-14 ธ. ค. 2514
ถ. การเรียนรู้ความเป็นไปของพระพุทธเจ้า ที่เรียกว่าเรียน
พุทธประวัติ มีประโยชน์อย่างไร ?
ต. การเรียนรู้ความเป็นไปของพระพุทธเจ้านั้น ย่อมเป็นสิ่ง
สำคัญและมีประโยชน์มาก เพราะพุทธประวัติเป็นเรื่องที่แสดงพระ
พุทธจรรยาของพระพุทธเจ้าให้ปรากฏ ทั้งที่เป็นส่วนอัตตสมบัติและ
สัตตูปการสัมปทา เป็นสิ่งสำคัญของผู้ปฏิบัติพระศาสนา อย่างเดียว

กับตำนาน ย่อมเป็นสำคัญของชาติตน ที่ให้รู้ได้ว่า ชาติได้เป็นมา
แล้วอย่างไรฉะนั้น เพราะพระองค์เป็นเยี่ยงอย่างอันดีทั้งอุบายวิธีและ
ระเบียบดำเนินการในส่วนที่ทำแก่พระองค์เองและแก่สัตว์อื่น ผู้ที่ได้
ศึกษาพุทธประวัติแล้ว ย่อมจะทราบพระพุทธจรรยาที่ได้ทรงดำเนิน
แล้วอย่างไร เท่ากับได้เห็นตัวอย่างที่ดี เป็นเหตุให้ทำชีวิตของตนให้
เป็นประโยชน์ นำความปฏิบัติให้ถูกต้องตามคลองธรรม อันจะให้
ได้บรรลุผลที่มุ่งหมายในพระพุทธศาสนา ซึ่งผู้ปฏิบัติต้องประสงค์
อย่างต่ำ ๆ เมื่อเรียนรู้จักหยิบน้อมเอามาใช้ในกิจการทางโลก จะ
เป็นส่วนพระวิริยะหรือพระขันติเป็นต้นก็ตาม ก็ยังเป็นประโยชน์มาก
ส่วนผู้ไม่ได้ศึกษาเล่าเรียนให้รู้ให้เข้าใจแล้ว ย่อมจะนำความปฏิบัติ
ของตนให้ผิดไปหรือเขวไป ไม่เป็นผลดี หรือบางทีอาจเสียผลแก่ตน
เอง ค่าที่คนเราคนหนึ่ง ๆ ไม่มีปัญญาของตนเองจะรู้ให้รอบคอบใน
สิ่งทั้งปวงได้ ต้องอาศัยได้ยินได้ฟังได้เห็นอย่างของท่านผู้มีปัญญา
กว่าตน เช่นดังพระบรมศาสดาผู้เลิศทางปัญญาเป็นต้น เพราะฉะนั้น
ท่านจึงกล่าวสุตะการฟังว่าเป็นทรัพย์อันประเสริฐ ใช่แต่เท่านั้น ผู้
ศึกษาเมื่อรู้จักความเป็นไปของพระองค์แล้ว ย่อมจะรู้สึกพระคุณ
ของพระองค์มากขึ้น อันเป็นเหตุเจริญศรัทธาความเชื่อมั่นเลื่อมใส
เท่ากับระลึกถึงบุรพบุรุษผู้ได้ทำประโยชน์ไว้ในต้นวงศ์สกุล แล้วระลึก
ถึงบุญคุณของท่านนั้น.
22/6/58
ถ. พุทธประวัติ ก็แปลว่า ประวัติและความเป็นไปแห่งพระ

พุทธเจ้า แต่เหตุไฉนท่านจึงนำเรื่องพระสาวกมาพรรณนาไว้เป็นอันมาก
ทำให้ผู้ศึกษาต้องอ่านและจำมากเข้า ?
ต. การที่ท่านเอาเรื่องสาวกเข้ามากล่าวไว้ในเรื่องพระพุทธเจ้า
ด้วยนั้น คือเป็นธรรมดาอยู่เองของการรจนาหนังสือต่าง ๆ ซึ่งมีเนื้อ
ความติดต่อเกี่ยวเนื่องกับยืดยาว อันนับเป็นเรื่องเป็นราว ก็จำต้อง
มีทั้งคนดีและคนชั่ว เด็กและผู้ใหญ่ ผู้หญิงและผู้ชาย มิตรและอมิตร
บ่าวและนายเป็นต้นอยู่ด้วย แต่ใครเป็นตัวการสำคัญอยู่ในเรื่องนั้น
เขาก็ให้ชื่อว่าเรื่องของคนนั้น เช่นเรื่องวงศ์ ๆ จักร ๆ ทางโลก
เป็นต้น ส่วนคนนอกนั้นก็เป็นแต่เพียงผู้หนุนเหตุหนุนความดี เป็นผู้
รับรองของผู้นั้นให้ปรากฏชัดแจ้งมากขึ้น และให้เนื้อความมั่นและแรง
ขึ้นเป็นต้น แม้ถึงเรื่องพุทธประวัติของเราก็เป็นเช่นนั้น ที่ท่าน
พรรณนาถึงพระสาวกไว้ด้วย ก็เพื่อจะหาผู้รับรองและเป็นพยานใน
พระคุณความดีของพระพุทธเจ้า และพระธรรมที่พระองค์ได้ตรัสรู้
แล้วว่าเป็นของดีจริง ถ้าหากท่านจะไม่พรรณนาถึงพระสงฆ์สาวก
ไว้ด้วย ไหนเลยจะรู้ได้ว่าธรรมนั้นดีแท้จริง ไม่มีใครเป็นพยานแห่ง
ความตรัสรู้ของพระองค์ คน ๆ เดียวยากที่จะให้คนอื่นผู้ที่เขายังไม่
รู้จักหัวนอนปลายเท้าของตนเชื่อถือได้ ต่อมีพยานหรือคนรับรอง
หลาย ๆ ปากเขา นั้นแหละคนทั้งหลายเป็นอันมากจึงจะเชื่อถือ ด้วย
เหตุผลที่กล่าวมาเพียงเท่านี้เป็นต้น เรื่องพุทธประวัติจึงต้องมีเรื่อง
พระสาวกเข้าแทรกอยู่ด้วยเป็นอันมาก แต่พระพุทธเจ้าเป็นประธาน
สำคัญในเรื่องนี้ ท่านจึงขนานนามเรื่องนี้ว่า "พุทธประวัติ."
22/6/58

ถ. พุทธประวัติกับปฐมสมโพธิ เป็นเรื่องแสงพุทธจรรยา
อย่างเดียวกัน แต่ทางรจนาไปคนละอย่าง อย่างไหนท่านมุ่งอย่างไร ?
ต. พุทธประวัติมุ่งตำนาน ปฐมสมโพธิท่านมุ่งอภินิหาร.
6/9/61-17/9/66
ถ. ยุคที่เป็นอยู่ ณ บัดนี้เป็นยุคอะไร ? จำเดิมแต่เป็นมาล่วงไป
ได้สักเท่าใด พระศาสดาของเราทั้งหลายจึงอุบัติขึ้นในโลกนี้ ?
ต. เป็นกลียุค. ล่วงไปได้ประมาณสัก 2000 ปีเศษ.
4/9/66
ถ. พุทธประวัติย่อมเป็นเหตุสำคัญที่ให้เกิดสัทธาปสาทะ ในการ
ศึกษาและปฏิบัติพระศาสนา แต่เป็นเรื่องที่นำสืบกันมานาน ท่านว่ามี
เปลือกและกระพี้เข้าแทรกปน เช่นนี้ท่านจะศึกษาและปฏิบัติอย่างไร ?
ต. ต้องวิจารณ์สอดส่องให้รู้ชัดว่า ตอนนี้เป็นเปลือก ตอนนี้
เป็นกระพี้ นี้เป็นแก่พุทธประวัติแท้ ตามเหตุผลที่จะพึงมีเป็นได้
ตามคติแห่งธรรมดา และพิจารณาให้เห็นว่าจะพึงประพฤติอย่างไร
จึงจะไม่ไร้ผลที่ชอบ แล้วเลือกดำเนินแต่ในสิ่งที่เป็นประโยชน์ เช่น
ปฏิบัติตามคำสอนที่พิจารณาเห็นและตามพระจรรยา ของสมเด็จพระ
สัมมาสัมพุทธเจ้า อันเป็นวิสัยที่ตนจะทำได้ด้วยความไม่ประมาท.
3/9/64
ถ. พุทธประวัติที่ใช้เป็นองค์นักธรรมชั้นตรีในเวลานี้ ท่านผู้
รจนามุ่งอะไร ? และมีประโยชน์อย่างไรในชั้นนี้ ?

1. ปฐมสมโพธิ.

ต. พุทธประวัติเล่ม 1 ที่ใช้เป็นองค์นักธรรมชั้นตรีในเวลานี้
สมเด็จพระมหาสมณเจ้า กรมพระยาวชิรญาณวโรรส ทรงรจนาขึ้น
เพื่อมุ่งตำนาน. มีประโยชน์อย่างสำคัญในการศึกษาและการปฏิบัติ
พระพุทธศาสนา เพราะแสดงพระพุทธจรรยาให้ปรากฏ อย่างเดียว
กับตำนานซึ่งเป็นประโยชน์สำคัญของชาติฉะนั้น.
29/8/65
ถ. พระพุทธประวัติเกี่ยวกับการปฏิบัติพระธรรมวินัย อย่างไร
ท่านจึงเอามารวมไว้ในส่วนหนึ่งของการศึกษาแผนกนี้ ?
ต. เกี่ยวด้วยเป็นต้นเค้าแห่งการปฏิบัติ เป็นตัวอย่างวิธีดำเนิน
การในทางพระพุทธศาสนา เป็นอุบายทำให้เกิดศรัทธาเลื่อมใสใน
พระรัตนตรัย ให้ได้มีแก่ใจประพฤติปฏิบัติพระธรรมวินัย โดยไม่
ต้องมีใครมาบังคับดังนี้เป็นต้น.
2467
ถ. คติการศึกษาพระพุทธประวัติ พูออย่างรวม ๆ ก็มี 3 ทาง
ทางหนึ่งเกี่ยวกับตำนาน ทางหนึ่งเกี่ยวกับอภินิหาร อีกทางหนึ่งเกี่ยว
กับธรรมปฏิบัติ ทั้ง 3 นี้ ทางไหนให้สำเร็จผลแก่ผู้ศึกษาอย่างไร ?
ต. ทางตำนาน ให้สำเร็จผลคือทราบเรื่องของพระพุทธเจ้าว่า
เป็นมาอย่างไร. ทางอภินิหาร ให้สำเร็จผลคือผู้หนักในทางนั้น
ได้ความอัศจรรย์ในพระพุทธานุภาพ เกิดความเลื่อมใสพอใจใน
ธรรมปฏิบัติ. ทางธรรม ให้สำเร็จผลคือให้หยั่งทราบข้อปฏิบัติและ

เหตุผลที่เป็นความจริงโดยละเอียด.
29/8/67
ถ. การเรียนธรรมก็ทราบกันได้แล้วว่ามีประโยชน์มากอยู่ คือ
จักได้ปฏิบัติตามส่วน การเรียนรู้พุทธประวัติมีประโยชน์อย่างไรด้วย
เล่า ท่านจึงจัดเป็นส่วนหนึ่งของการศึกษา ?
ต. การเรียนรู้ความเป็นไปของพระพุทธเจ้านั้น ย่อมเป็นสิ่ง
สำคัญและมีประโยชน์มาก เพราะพุทธประวัติเป็นเรื่องที่แสดงพระ
พุทธจรรยาของพระพุทธเจ้าให้ปรากฏ ทั้งเป็นส่วนอัตตสมบัติและ
สัตตูปการสัมปทา เป็นสิ่งสำคัญของผู้ปฏิบัติพระพุทธศาสนา อย่างเดียว
กับพงศาวดารย่อมเป็นสิ่งสำคัญของชาติคน ที่ให้รู้ได้ว่าชาติใดได้เป็น
มาแล้วอย่างไรฉะนั้น. เพราะพระองค์เป็นเยี่ยงอย่างอันดีทั้งอุบายวิธี
และระเบียบดำเนินการ ในส่วนที่ทรงทำแก่พระองค์เองและแก่สัตว์
อื่น ผู้ที่ได้ศึกษาเท่ากับได้เห็นตัวอย่างที่ดี เป็นเหตุให้ทำชีวิตของตน
ให้เป็นประโยชน์นำความปฏิบัติให้ถูกตามคลองธรรม อันจะให้
บรรลุผลที่มุ่งหมายในพุทธศาสนาซึ่งผู้ปฏิบัติต้องประสงค์ อย่างต่ำ ๆ
เพื่อเรียนให้รู้จักหยิบน้อมเอามาใช้ในกิจการทางโลก จะเป็นส่วน
พระวิริยะหรือพระขันติก็ตาม ก็ยังเห็นได้ว่าเป็นประโยชน์มาก ใช่
แต่เท่านั้น ผู้ศึกษาเมื่อรู้จักความเป็นไปของพระองค์แล้ว ย่อมจะรู้สึก
พระคุณของพระองค์มากขึ้น อันเป็นเหตุเจริญศรธาปสาทะ เท่ากับ
ระลึกถึงบุรพบุรุษผุ้ได้ทำประโยชน์ไว้ในต้นวงศ์สกุลแล้วระลึกถึงบุญคุณ
ของท่านนั้นเป็นเหตุให้ทำตาม การเรียนพุทธประวัติมีประโยชน์โดย