3. ยุตฺติหารวิภงฺโค

[18] ตตฺถ กตโม ยุตฺติหาโร? ‘‘สพฺเพสํ หาราน’’นฺติ, อยํ ยุตฺติหาโรฯ กิํ โยชยติ [โยเชติ (สี.)]? จตฺตาโร มหาปเทสา พุทฺธาปเทโส สงฺฆาปเทโส สมฺพหุลตฺเถราปเทโส [สมฺปหุล… (ก.)] เอกตฺเถราปเทโสฯ อิเม จตฺตาโร มหาปเทสา, ตานิ ปทพฺยญฺชนานิ สุตฺเต โอตารยิตพฺพานิ, วินเย สนฺทสฺสยิตพฺพานิ, ธมฺมตายํ อุปนิกฺขิปิตพฺพานิฯ

กตมสฺมิํ สุตฺเต โอตารยิตพฺพานิ? จตูสุ อริยสจฺเจสุฯ กตมสฺมิํ วินเย สนฺทสฺสยิตพฺพานิ? ราควินเย โทสวินเย โมหวินเยฯ กตมิสฺสํ [กตมิยํ (สี.)] ธมฺมตายํ อุปนิกฺขิปิตพฺพานิ? ปฏิจฺจสมุปฺปาเทฯ ยทิ จตูสุ อริยสจฺเจสุ อวตรติ, กิเลสวินเย สนฺทิสฺสติ , ธมฺมตญฺจ น วิโลเมติ, เอวํ อาสเว น ชเนติฯ จตูหิ มหาปเทเสหิ ยํ ยํ ยุชฺชติ, เยน เยน ยุชฺชติ, ยถา ยถา ยุชฺชติ, ตํ ตํ คเหตพฺพํฯ

[19] ปญฺหํ ปุจฺฉิเตน กติ ปทานิ ปญฺเหติ ปทโส ปริโยคาหิตพฺพํ วิเจตพฺพํ? ยทิ สพฺพานิ ปทานิ เอกํ อตฺถํ อภิวทนฺติ, เอโก ปญฺโหฯ อถ จตฺตาริ ปทานิ เอกํ อตฺถํ อภิวทนฺติ, เอโก ปญฺโหฯ อถ ตีณิ ปทานิ เอกํ อตฺถํ อภิวทนฺติ, เอโก ปญฺโหฯ อถ ทฺเว ปทานิ เอกํ อตฺถํ อภิวทนฺติ, เอโก ปญฺโหฯ อถ เอกํ ปทํ เอกํ อตฺถํ อภิวทติ, เอโก ปญฺโหฯ ตํ อุปปริกฺขมาเนน อญฺญาตพฺพํ กิํ อิเม ธมฺมา นานตฺถา นานาพฺยญฺชนา, อุทาหุ อิเมสํ ธมฺมานํ เอโก อตฺโถ พฺยญฺชนเมว นานนฺติฯ ยถา กิํ ภเว? ยถา สา เทวตา ภควนฺตํ ปญฺหํ ปุจฺฉติฯ

‘‘เกนสฺสุพฺภาหโต [ปสฺส ส. นิ. 1.66] โลโก, เกนสฺสุ ปริวาริโต;

เกน สลฺเลน โอติณฺโณ, กิสฺส ธูปายิโต สทา’’ติฯ

อิมานิ จตฺตาริ ปทานิ ปุจฺฉิตานิฯ เต ตโย ปญฺหา กถํ ญายติ? ภควา หิ เทวตาย วิสชฺเชติฯ

‘‘มจฺจุนาพฺภาหโต [มจฺจุนพฺภาหโต (ก.) เถรคา. 448; สํ. นิ. 1.66 ปสฺสิตพฺพํ] โลโก, ชราย ปริวาริโต;

ตณฺหาสลฺเลน โอติณฺโณ, อิจฺฉาธูปายิโต สทา’’ติฯ