พระอภิธรรมปิฎก

เล่มที่ 7

ปัฏฐาน ภาคที่ 3¹

ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น

8. ทัสสนติกะ

ปฏิจจวาระ

อนุโลมนัย

1. เหตุปัจจัย

[577] 1. ทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัยทัสสเนนปหา-
ตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์
2 อาศัยขันธ์ 2.
2. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย
ทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพ-
ธรรม.
1. บาลีเล่มที่ 41

3. ทัสสเนนปหาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาว-
นายปหาตัพพธรรม อาศัยทัสสเนนปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นทัสสเนน-
ปหาตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2.
[578] 4. ภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยภาวนายปหาตัพพ-
ธรรมเกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์ 2
อาศัยขันธ์ 2.
5. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย
ภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ทั้งหลายที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม.
6. ภาวนายปทาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาว-
นายปหาตัพพธรรม อาศัยภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะ
เหตุปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นภาวนายปหา-
ตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2.
[579] 7. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย
เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเนวทัสสเนน-
นภาวนายปหาตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเนวทัสส-
เนนนภาวนายปหาตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์ 2 และกฏัตตารูป อาศัยขันธ์ 2.
หทยวัตถุ อาศัยขันธ์ทั้งหลาย, ขันธ์ทั้งหลายอาศัยหทยวัตถุ.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 ฯ ล ฯ มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2.
จิตตสมุฏฐานรูป กฏัตตารูปที่เป็นอุปาทารูป 2 อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
[580] 8. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย
ทัสสเนนปหาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
[581] 9. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยภาว-
นายปหาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิด
ขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.

2. อารัมมณปัจจัย

[582] 1. ทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัยทัสสเนนปหา-
ตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์
2 อาศัยขันธ์ 2.
[583] 2. ภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยภาวนายปหาตัพพ-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม ฯลฯ ขันธ์
2 อาศัยขันธ์ 2.
[584] 3. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยเนว-
ทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะอารัมมณปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพ-
ธรรม ฯลฯ ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2.
ในปฏิสนธิขณะ ขันธ์ 3 อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเนวทัสสเนนนภาวนาย
ปหาตัพพธรรม ฯ ล ฯ ขันธ์ 2 อาศัยขันธ์ 2
ขันธ์ทั้งหลาย อาศัยหทยวัตถุ.

3. อธิปติปัจจัย

[585] 1. ทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัยทัสสเนนปหา-
ตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ.

4. ภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยภาวนายปหาตัพพ-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย มี 3 วาระ (วาระที่ 4 - 6)
7. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยเนว-
ทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย
คือ ขันธ์ 3 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 1 ที่เป็นเนวทัสสเนน
นภาวนายปหาตัพพธรรม ฯลฯ ขันธ์ 2 และจิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ 2.
มหาภูตรูป 3 อาศัยมหาภูตรูป 1 ฯลฯ มหาภูตรูป 2 อาศัยมหาภูตรูป 2.
จิตตสมุฏฐานรูปที่เป็นอุปาทารูป อาศัยมหาภูตรูปทั้งหลาย.
8. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัย
ทัสสเนนปหาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม
เกิดขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
9. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยภาว-
นายปหาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิด
ขึ้น เพราะอธิปติปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ที่เป็นภาวนายปหาตัพพธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.

4. อนันตรปัจจัย 5. สมนันตรปัจจัย

[586] ทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัยทัสสเนนปหาตัพพ-
ธรรม เกิดขึ้น เพราะอนันตรปัจจัย เพราะสมนันตรปัจจัย.
เหมือนกับอารัมมณปัจจัย.

6. สหชาตปัจจัย

[587] 1. ทัสสเนนปหาตัพพธรรม อาศัยทัสสเนนปหา-
ตัพพธรรม เกิดขึ้น เพราะสหชาตปัจจัย มี 3 วาระ.
4. ภาวนาย ฯ ล ฯ มี 3 วาระ.
7. เนวทัสสเนน ฯลฯ
คือ ฯลฯ อาศัยมหาภูตรูป 1 ฯลฯ พาหิรรูป... อาหารสมุฏฐานรูป...
อุตุสมุฏฐานรูป ฯลฯ
ส่วนอสัญญสัตว์ทั้งหลาย มหาภูตรูป 1...ฯลฯ
8. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยทัสสเนน-
ปหาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น
เพราะสหชาตปัจจัย
คือ จิตตสมุฏฐานรูป อาศัยขันธ์ที่เป็นทัสสเนนปหาตัพพธรรม และ
มหาภูตรูปทั้งหลาย.
9. เนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม อาศัยภาวนาย-
ปหาตัพพธรรม และเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพธรรม เกิดขึ้น
เพราะสหชาตปัจจัย