ที่จิตไม่ส่ายไป ความสงบ สมาธินทรีย์ สมาธิพละ สัมมาสมาธิ สมาธิ-
สัมโพชฌงค์ อันเป็นองค์แห่งมรรค นับเนื่องในมรรค ในสมัยนั้น อันใด
นี้เรียกว่า สัมมาสมาธิ ธรรมทั้งหลายที่เหลือ เรียกว่า ธรรมที่สัมปยุตด้วย
สัมมาสมาธิ.
อภิธรรมภาชนีย์ จบ

ปัญหาปุจฉกะ

[594] อริยมรรคมีองค์ 8 คือ
1. สัมมาทิฏฐิ
2. สัมมาสังกัปปะ
3. สัมมาวาจา
4. สัมมากัมมันตะ
5. สัมมาอาชีวะ
6. สัมมาวายามะ
7. สัมมาสติ
8. สัมมาสมาธิ

ติกมาติกาปุจฉา ทุกมาติกาปุจฉา

บรรดาองค์มรรค 8 ข้อไหนเป็นกุศล ข้อไหนเป็นอกุศล ข้อไหน
เป็นอัพยากตะ ฯลฯ ข้อไหนเป็นสรณะ ข้อไหนเป็นอรณะ.

ติกมาติกาวิสัชนา

[595] องค์มรรค 8 เป็นกุศลก็มี เป็นอัพยากตะก็มี.
สัมมาสังกัปปะ เป็นสุขเวทนาสัมปยุต องค์มรรค 7 เป็นสุขเวทนา.
สัมปยุตก็มี เป็นอทุกขมสุขเวทนาสัมปยุตก็มี.

องค์มรรค 8 เป็นวิบากก็มี เป็นวิบากธัมมธรรมก็มี
องค์มรรค 8 เป็นอนุปาทินนานุปาทานิยะ
องค์มรรค 8 เป็นอสังกิลิฏฐาสังกิเลสิกะ
สัมมาสังกัปปะ เป็นอวิตักกวิจารมัตตะ
องค์มรรค 7 เป็นสวิตักกสวิจาระก็มี เป็นอวิตักกวิจารมัตตะก็มี
เป็นอวิตกกาวิจาระก็มี
สัมมาสังกัปปะ เป็นปีติสหคตะ เป็นสุขสหคตะ ไม่เป็นอุเบกขาสหคตะ
องค์มรรค 7 เป็นปีติสหคตะก็มี เป็นสุขสหคตะก็มี เป็นอุเบกขา
สหคตะก็มี
องค์มรรค 8 เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพะ
องค์มรรค 8 เป็นเนวทัสสเนนนภาวนายปหาตัพพเหตุกะ
องค์มรรค 8 เป็นอปจยคามีก็มี เป็นเนวาจยคามินาปจยคามีก็มี
องค์มรรค 8 เป็นเสกขะก็มี เป็นอเสกขะก็มี
องค์มรรค 8 เป็นอัปปมาณะ
องค์มรรค 8 เป็นอัปปมาณารัมมณะ
องค์มรรค 8 เป็นปณีตะ
องค์มรรค 8 เป็นสัมมัตตนิยตะก็มี เป็นอนิยตะก็มี
องค์มรรค 8 ไม่เป็นมัคคารัมมณะ
องค์มรรค 8 เป็นมัคคเหตุกะก็มี เป็นมัคคาธิปติก็มี กล่าวไม่ได้ว่า
เป็นทั้งมัคคเหตุกะ เป็นทั้งมัคคาธิปติก็มี
องค์มรรค 8 เป็นอุปปันนะก็มี เป็นอนุปปันนะก็มี เป็นอุปปาทีก็มี

องค์มรรค 8 เป็นอดีตก็มี เป็นอนาคตก็มี เป็นปัจจุบันก็มี กล่าว
ไม่ได้ว่า เป็นอตีตารัมมณะ เป็นอนาคตารัมมณะ เป็นปัจจุปันนา-
รัมมณะ
องค์มรรค 8 เป็นอัชฌัตตะก็มี เป็นพหิทธาก็มี เป็นอัชฌัตตพหิทธา
ก็มี
องค์มรรค 8 เป็นพหิทธารัมมณะ
องค์มรรค 8 เป็นอนิทัสสนอัปปฏิฆะ.

ทุกมาติกาวิสัชนา

1. เหตุโคจฉกวิสัชนา

[596] สัมมาทิฏฐิ เป็นเหตุ องค์มรรค 7 เป็นนเหตุ
องค์มรรค 8 เป็นสเหตุกะ เป็นเหตุสัมปยุต
สัมมาทิฏฐิ เป็นเหตุสเหตุกะ องค์มรรค 7 กล่าวไม่ได้ว่า เป็นเหตุ-
สเหตุกะ แต่เป็นสเหตุกนเหตุ
สังมาทิฏฐิ เป็นเหตุเหตุสัมปยุต องค์มรรค 7 กล่าวไม่ได้ว่า เป็น
เหตุเหตุสัมปยุต แต่เป็นเหตุสัมปยุต
องค์มรรค 7 เป็นนเหตุสเหตุกะ สัมมาทิฏฐิ กล่าวไม่ได้ว่า เป็น
ทั้งนเหตุกะ เป็นทั้งนเหตุอเหตุกะ.

2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10,11 , 12. จูฬันตรทุกาทิวิสัชนา

[597] องค์มรรค 8 เป็นสัปปัจจยะ
องค์มรรค 8 เป็นสังขตะ
องค์มรรค 8 เป็นอนิทัสสนะ
องค์มรรค 8 เป็นอัปปฏิฆะ
องค์มรรค 8 เป็นอรูป .