ไว้อย่างนี้ เพราะฉะนั้นแล เหล่านักปราชญ์ผู้มีปัญญาเฉลียวฉลาด
รอบคอบ คำนึงถึงความจริงข้อนี้ จึงเจริญมรรคอันอุดมเพื่อพ้นจาก
ชรามรณะ ครั้นเจริญมรรคอันบริสุทธิ์สะอาด ซึ่งมีปกติยังสัตว์ให้
หยั่งถึงพระนิพพานแล้ว ย่อมเป็นผู้ไม่มีอาสวะปรินิพพาน เพราะ
กำหนดรู้อาสวะทั้งปวงฉะนี้แล.

อภิญเญยยาทิวาระ

[1108] บรรดาขันธ์ 5 ขันธ์ไหน เป็นอภิญเญยยธรรม,
ขันธ์ไหน เป็นปริญเญยยธรรม, ขันธ์ไหนเป็นปหาตัพพธรรม,
ขันธ์ไหน เป็นภาเวตัพพธรรม, ขันธ์ไหน เป็นสัจฉิกาตัพพธรรม,
ขันธ์ไหน ไม่ใช่ปหาตัพพธรรม, ขันธ์ไหน ไม่ใช่ภาเวตัพพธรรม,
ขันธ์ไหน ไม่ใช่สัจฉิกาตัพพธรรม ฯลฯ บรรดาจิต 7 จิตไหน เป็น
อภิญเญยยธรรม, จิตไหน เป็นปริญเญยยธรรม, จิตไหน เป็น
ปหาตัพพธรรม, จิตไหน เป็นภาเวตัพพธรรม, จิตไหน เป็น
สัจฉิกาตัพพธรรม, จิตไหน ไม่ใช่ปหาตัพพธรรม, จิตไหน ไม่
ใช่ภาเวตัพพธรรม, จิตไหน ไม่ใช่สัจฉิกาตัพพธรรม ?
รูปขันธ์ เป็นอภิญเญยยธรรม เป็นปริญเญยยธรรม ไม่ใช่ปหา-
ตัพพธรรม ไม่ใช่ภาเวตัพพธรรม ไม่ใช่สัจฉิกาตัพพธรรม.
ขันธ์ 4 เป็นอภิญเญยยธรรม เป็นปริญเญยยธรรม เป็นปหาตัพพ-
ธรรมก็มี เป็นภาเวตัพพธรรมก็มี เป็นสัจฉิกาตัพพธรรมก็มี ไม่ใช่ปหา-
ตัพพธรรม ไม่ใช่ภาเวตัพพธรรม ไม่ใช่สัจฉิกาตัพพธรรม ก็มี.