ว่าด้วยมารยาและมานะ

[102] คำว่า บุคคลผู้มีปัญญาละมารยาและมานะได้แล้ว
มีความว่า ความประพฤติลวง เรียกว่า มารยา. บุคคลบางคนในโลก
นี้ประพฤติทุจริตด้วยกาย ประพฤติทุจริตด้วยวาจา ประพฤติทุจริตด้วยใจ
แล้ว ย่อมตั้งความปรารถนาอันลามก เพราะเหตุจะปกปิดทุจริตนั้น คือ
ย่อมปรารถนาว่า ใคร ๆ อย่ารู้เรา ดำริว่า ใคร ๆ อย่ารู้เรา กล่าววาจา
ว่า ใคร ๆ อย่ารู้เรา ย่อมพยายามด้วยกายว่า ใคร ๆ อย่ารู้เรา ความ
ลวง ความเป็นผู้มีความลวง ความไม่นึกถึง ความอำพราง ความปลอม
ความปิดบัง ความหลีกเลี่ยง ความซ่อน ความซ่อนเร้น ความปิดความ
ปกปิด ความไม่ทำให้ตื่น ความไม่เปิดเผย ความปิดด้วยดี ความการทำ
ชั่ว เห็นปานนี้ นี้เรียกว่า ความลวง.
คำว่า มานะ ได้แก่ ความถือตัวอย่าง คือ ความที่จิตใฝ่สูง.
ความถือตัว 2 อย่าง คือ ความยกตน, ความข่มผู้อื่น.
ความถือตัว 3 อย่าง คือ ความถือตัวว่า เราดีกว่าเขา, เราเสมอ
เขา, เราเลวกว่าเขา.
ความถือตัว 4 อย่าง คือ บุคคลยังความถือตัวให้เกิดเพราะลาภ.
ยังความถือตัวให้เกิดเพราะยศ, ยังความถือตัวให้เกิดเพราะความสรรเสริญ
ยังความถือตัวให้เกิดเพราะความสุข.
ความถือตัว 5 อย่าง คือ บุคคลยังความถือตัวให้เกิดว่า เราได้
รูปที่ชอบใจ ยังความถือตัวให้เกิดว่า เราได้เสียงที่ชอบใจ, ยังความถือ

ตัวให้เกิดว่า เราได้กลิ่นที่ชอบใจ ยังความถือตัวให้เกิดว่า เราได้รสที่
ชอบใจ, ยังความถือตัวให้เกิดว่า เราได้โผฏฐัพพะที่ชอบใจ.
ความถือตัว 6 อย่าง คือ บุคคลยังความถือตัวให้เกิดด้วยความถึง
พร้อมแห่งตา,......ความถึงพร้อมแห่งหู ความถึงพร้อมแห่งจมูก,.........
ความถึงพร้อมแห่งลิ้น,.....ความถึงพร้อมแห่งกาย, บุคคลยังความถือตัวให้
เถิดด้วยความถึงพร้อมแห่งใจ
ความถือตัว 7 อย่าง คือ ความถือตัว, ความถือตัวจัด, ความ
ถือตัวและความถือตัวจด, ความถือตัวเลว, ความถือตัวยิ่ง, ความถือตัว
ว่าเรามั่งมี, ความถือตัวผิด.
ความถือตัว 8 อย่าง คือ บุคคลยังความถือตัวให้เกิดเพราะลาภ.
ยังความถือตัวเลวให้เกิดเพราะความเสื่อมลาภ, ยังความถือตัวให้เกิดเพราะ
ยศ, ยังความถือตัวเลวให้เกิดเพราะความเสื่อมยศ, ยังความถือตัวให้เกิด
เพราะสรรเสริญ, ยังความถือตัวเลวให้เกิดเพราะนินทา. ยังความถือตัวให้
เกิดเพราะสุข, ยังความถือตัวเลวให้เกิดเพราะทุกข์.
ความถือตัว 9 อย่าง คือ ความถือตัวว่าเราเป็นผู้ดีกว่าคนอื่น
ความถือตัวว่าเราเป็นผู้เสมอกับคนดี, ความถือตัวว่าเราเป็นผู้เลวกว่าคนดี,
ความถือตัวว่าเราเป็นผู้ดีกว่าคนชั้นเดียวกัน, ความถือตัวว่าเราเป็นผู้เสมอ
กับคนชั้นเดียวกัน, ความถือตัวว่าเราเป็นผู้เลวกว่าคนชั้นเดียวกัน. ความ
ถือตัวว่าเราเป็นผู้ดีกว่าคนเลว, ความถือตัวว่าเราเป็นผู้เสมอกับคนเลว,
ความถือตัวว่าเราเป็นผู้เลวกว่าคนเลว.

ความถือตัว 10 อย่าง คือ บุคคลบางคนในโลกนี้ ยังความถือตัว
ให้เกิดเพราะชาติ 1 เพราะโคตร 1 เพราะความเป็นบุตรแห่งสกุล 1
เพราะความเป็นผู้มีรูป 1 เพราะทรัพย์ 1 เพราะการเรียน 1 เพราะ
หน้าที่การงาน 1 เพราะขอบเขตศิลปะ 1 เพราะวิทยฐานะ 1 เพราะสุตะ 1
เพราะปฏิภาณ 1 เพราะวัตถุอย่างใดอย่างหนึ่ง 1¹ ความถือตัว กิริยา
ที่ถือตัว ความที่จิตถือตัว ความใฝ่สูง ความฟูขึ้น ความทนงตัว ความ
ยกตัว ความที่จิตใคร่สูงดุจธง นี้เรียกว่า ความถือตัว.
คำว่า บุคคลผู้มีปัญญาละมารยาและมานะได้แล้ว คือบุคคล
ผู้มีปัญญา ละ เว้น บรรเทา ทำให้หมด ทำให้ไม่มี ซึ่งมารยาและมานะ
เพราะฉะนั้นจึงชื่อว่า บุคคลผู้มีปัญญาและมารยาและมานะได้แล้ว.

ว่าด้วยกิเลสเครื่องเข้าถึง 2 อย่าง

[103] คำว่า บุคคลผู้มีปัญญานั้นเป็นผู้ไม่มีกิเลสเครื่อง
เข้าถึง จะพึงไปด้วยกิเลสอะไรเล่า มีความว่า กิเลสเครื่องเข้าถึง
ได้แก่ กิเลสเครื่องเข้าถึง 2 อย่างคือ กิเลสเครื่องเข้าถึงคือตัณหา 1 กิเลส
เครื่องเข้าถึงคือทิฏฐิ 1 ฯลฯ นี้ชื่อว่า กิเลสเครื่องเข้าถึง คือตัณหา ฯลฯ
นี้ชื่อว่า กิเลสเครื่องเข้าถึงคือทิฏฐิ.
บุคคลผู้มีปัญญานั้นละกิเลสเครื่องเข้าถึงคือตัณหา สละคืนกิเลส
เครื่องเข้าถึงคือทิฏฐิ เพราะเป็นผู้ละกิเลสเครื่องเข้าถึงคือตัณหา เพราะ
เป็นผู้สละคืนกิเลส เครื่องเข้าถึงคือทิฏฐิ จึงชื่อว่า ไม่มีกิเลสเครื่อง
เข้าถึง.

1. นับแล้วได้ 12.