ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

ชาตกปาฬิ

(ทุติโย ภาโค)

17. จตฺตาลีสนิปาโต

521. เตสกุณชาตกํ (1)

[1]

‘‘เวสฺสนฺตรํ ตํ ปุจฺฉามิ, สกุณ ภทฺทมตฺถุ เต;

รชฺชํ กาเรตุกาเมน, กิํ สุ กิจฺจํ กตํ วรํ’’ฯ

[2]

‘‘จิรสฺสํ วต มํ ตาโต, กํโส พาราณสิคฺคโห;

ปมตฺโต อปฺปมตฺตํ มํ, ปิตา ปุตฺตํ อโจทยิฯ

[3]

‘‘ปฐเมเนว วิตถํ, โกธํ หาสํ นิวารเย;

ตโต กิจฺจานิ กาเรยฺย, ตํ วตํ อาหุ ขตฺติยฯ

[4]

‘‘ยํ ตฺวํ ตาต ตโปกมฺมํ [ตเป กมฺมํ (สี. สฺยา. ปี.)], ปุพฺเพ กตมสํสยํ;

รตฺโต ทุฏฺโฐ จ ยํ กยิรา, น ตํ กยิรา ตโต ปุน [ปุนํ (ปี.)]ฯ

[5]

‘‘ขตฺติยสฺส ปมตฺตสฺส, รฏฺฐสฺมิํ รฏฺฐวฑฺฒน;

สพฺเพ โภคา วินสฺสนฺติ, รญฺโญ ตํ วุจฺจเต อฆํฯ

[6]

‘‘สิรี ตาต อลกฺขี จ [สิรี จ ตาต ลกฺขี จ (สฺยา. ปี.)], ปุจฺฉิตา เอตทพฺรวุํ;

อุฏฺฐาน [อุฏฺฐาเน (สฺยา.)] วีริเย โปเส, รมาหํ อนุสูยเกฯ

[7]

‘‘อุสูยเก ทุหทเย, ปุริเส กมฺมทุสฺสเก;

กาลกณฺณี มหาราช, รมติ [รมาติ (ก.)] จกฺกภญฺชนีฯ

[8]

‘‘โส ตฺวํ สพฺเพสุ สุหทโย [โส ตฺวํ สพฺเพสํ สุหทโย (สฺยา. ปี.), โส ตฺวํ สพฺเพ สุหทโย (ก.)], สพฺเพสํ รกฺขิโต ภว;

อลกฺขิํ นุท มหาราช, ลกฺขฺยา ภว นิเวสนํฯ

[9]

‘‘ส ลกฺขีธิติสมฺปนฺโน, ปุริโส หิ มหคฺคโต;

อมิตฺตานํ กาสิปติ, มูลํ อคฺคญฺจ ฉินฺทติฯ

[10]

‘‘สกฺโกปิ หิ ภูตปติ, อุฏฺฐาเน นปฺปมชฺชติ;

ส กลฺยาเณ ธิติํ กตฺวา, อุฏฺฐาเน กุรุเต มโนฯ

[11]

‘‘คนฺธพฺพา ปิตโร เทวา, สาชีวา [สญฺชีวา (ปี.)] โหนฺติ ตาทิโน;

อุฏฺฐาหโต [อุฏฺฐหโต (สฺยา. ปี.)] อปฺปมชฺชโต [มปฺปมชฺชโต (ก.)], อนุติฏฺฐนฺติ เทวตาฯ

[12]

‘‘โส อปฺปมตฺโต อกฺกุทฺโธ [อกฺกุฏฺโฐ (ปี.)], ตาต กิจฺจานิ การย;

วายมสฺสุ จ กิจฺเจสุ, นาลโส วินฺทเต สุขํฯ

[13]

‘‘ตตฺเถว เต วตฺตปทา, เอสาว [เอสา จ (ปี.)] อนุสาสนี;

อลํ มิตฺเต สุขาเปตุํ, อมิตฺตานํ ทุขาย [ทุกฺขาย (ปี.)] จ’’ฯ

[14]

‘‘สกฺขิสิ ตฺวํ [สกฺขี ตุวํ (สี. สฺยา. ปี.)] กุณฺฑลินิ, มญฺญสิ ขตฺตพนฺธุนิ [ขตฺติยพนฺธุนี (ปี.)];

รชฺชํ กาเรตุกาเมน, กิํ สุ กิจฺจํ กตํ วรํ’’ฯ

[15]

‘‘ทฺเวว ตาต ปทกานิ, ยตฺถ [เยสุ (ปี.)] สพฺพํ ปติฏฺฐิตํ;

อลทฺธสฺส จ โย ลาโภ, ลทฺธสฺส จานุรกฺขณาฯ

[16]

‘‘อมจฺเจ ตาต ชานาหิ, ธีเร อตฺถสฺส โกวิเท;

อนกฺขา กิตเว ตาต, อโสณฺเฑ อวินาสเกฯ

[17]

‘‘โย จ ตํ ตาต รกฺเขยฺย, ธนํ ยญฺเจว เต สิยา;

สูโตว รถํ สงฺคณฺเห, โส เต กิจฺจานิ การเยฯ

[18]

‘‘สุสงฺคหิตนฺตชโน, สยํ วิตฺตํ อเวกฺขิย;

นิธิญฺจ อิณทานญฺจ, น กเร ปรปตฺติยาฯ

[19]

‘‘สยํ อายํ วยํ [อายวยํ (ปี.)] ชญฺญา, สยํ ชญฺญา กตากตํ;

นิคฺคณฺเห นิคฺคหารหํ, ปคฺคณฺเห ปคฺคหารหํฯ

[20]

‘‘สยํ ชานปทํ อตฺถํ, อนุสาส รเถสภ;

มา เต อธมฺมิกา ยุตฺตา, ธนํ รฏฺฐญฺจ นาสยุํฯ

[21]

‘‘มา จ เวเคน กิจฺจานิ, กโรสิ [กาเรสิ (สี. สฺยา. ปี.)] การเยสิ วา;

เวคสา หิ กตํ กมฺมํ, มนฺโท ปจฺฉานุตปฺปติฯ

[22]

‘‘มา เต อธิสเร มุญฺจ, สุพาฬฺหมธิโกธิตํ [โกปิตํ (สี. สฺยา.)];

โกธสา หิ พหู ผีตา, กุลา อกุลตํ คตาฯ

[23]

‘‘มา ตาต อิสฺสโรมฺหีติ, อนตฺถาย ปตารยิ;

อิตฺถีนํ ปุริสานญฺจ, มา เต อาสิ ทุขุทฺรโยฯ

[24]

‘‘อเปตโลมหํสสฺส, รญฺโญ กามานุสาริโน;

สพฺเพ โภคา วินสฺสนฺติ, รญฺโญ ตํ วุจฺจเต อฆํฯ

[25]

‘‘ตตฺเถว เต วตฺตปทา, เอสาว อนุสาสนี;

ทกฺขสฺสุทานิ ปุญฺญกโร, อโสณฺโฑ อวินาสโก;

สีลวาสฺสุ [สีลวาสฺส (ฏีกา)] มหาราช, ทุสฺสีโล วินิปาติโก’’ [วินิปาตโก (ปี.)]ฯ

[26]

‘‘อปุจฺฉิมฺห โกสิยโคตฺตํ [อปุจฺฉิมฺหา โกสิยโคตฺตํ (สฺยา.), อปุจฺฉมฺหาปิ โกสิกํ (ปี.)], กุณฺฑลินิํ ตเถว จ;

ตฺวํ ทานิ วเทหิ ชมฺพุก [ชมฺพุก ตฺวํ ทานิ วเทหิ (สฺยา. ปี.)], พลานํ พลมุตฺตมํ’’ฯ

[27]

‘‘พลํ ปญฺจวิธํ โลเก, ปุริสสฺมิํ มหคฺคเต;

ตตฺถ พาหุพลํ นาม, จริมํ วุจฺจเต พลํฯ

[28]

‘‘โภคพลญฺจ ทีฆาวุ, ทุติยํ วุจฺจเต พลํ;

อมจฺจพลญฺจ ทีฆาวุ, ตติยํ วุจฺจเต พลํฯ

[29]

‘‘อภิชจฺจพลํ เจว, ตํ จตุตฺถํ อสํสยํ;

ยานิ เจตานิ สพฺพานิ, อธิคณฺหาติ ปณฺฑิโตฯ

[30]

‘‘ตํ พลานํ พลํ เสฏฺฐํ, อคฺคํ ปญฺญาพํ พลํ [วรํ (สี.)];

ปญฺญาพเลนุปตฺถทฺโธ, อตฺถํ วินฺทติ ปณฺฑิโตฯ

[31]

‘‘อปิ เจ ลภติ มนฺโท, ผีตํ ธรณิมุตฺตมํ;

อกามสฺส ปสยฺหํ วา, อญฺโญ ตํ ปฏิปชฺชติฯ

[32]

‘‘อภิชาโตปิ เจ โหติ, รชฺชํ ลทฺธาน ขตฺติโย;

ทุปฺปญฺโญ หิ กาสิปติ, สพฺเพนปิ น ชีวติฯ

[33]

‘‘ปญฺญาว สุตํ วินิจฺฉินี [ปญฺญา สุตวินิจฺฉินี (สฺยา. ปี.)], ปญฺญา กิตฺติ สิโลกวฑฺฒนี [วทฺธนี (ปี.)];

ปญฺญาสหิโต นโร อิธ, อปิ ทุกฺเข สุขานิ วินฺทติฯ

[34]

‘‘ปญฺญญฺจ โข อสุสฺสูสํ, น โกจิ อธิคจฺฉติ;

พหุสฺสุตํ อนาคมฺม, ธมฺมฏฺฐํ อวินิพฺภุชํฯ

[35]

‘‘โย จ ธมฺมวิภงฺคญฺญู [โย ธมฺมญฺจ วิภาคญฺญู (ปี.)], กาลุฏฺฐายี มตนฺทิโต;

อนุฏฺฐหติ กาเลน, กมฺมผลํ ตสฺส อิชฺฌติ [กมฺมผลํ ตสฺสิชฺฌติ, ผลํ ตสฺส สมิชฺฌติ (ก.)]ฯ

[36]

‘‘อนายตน [นา’นายตน (ปี.)] สีลสฺส, อนายตน [นา’นายตน (ปี.)] เสวิโน;

น นิพฺพินฺทิยการิสฺส, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติฯ

[37]

‘‘อชฺฌตฺตญฺจ ปยุตฺตสฺส, ตถายตนเสวิโน;

อนิพฺพินฺทิยการิสฺส, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติฯ

[38]

‘‘โยคปฺปโยคสงฺขาตํ, สมฺภตสฺสานุรกฺขณํ;

ตานิ ตฺวํ ตาต เสวสฺสุ, มา อกมฺมาย รนฺธยิ;

อกมฺมุนา หิ ทุมฺเมโธ, นฬาคารํว สีทติ’’ฯ

[39]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มาตาปิตูสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[40]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ปุตฺตทาเรสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[41]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิตฺตามจฺเจสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[42]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, วาหเนสุ พเลสุ จ;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[43]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, คาเมสุ นิคเมสุ จ…เป.…ฯ

[44]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, รฏฺเฐสุ [รฏฺเฐ (ปี.)] ชนปเทสุ จ…เป.…ฯ

[45]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สมณ [สมเณ (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมเณสุ จ…เป.…ฯ

[46]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิคปกฺขีสุ ขตฺติย;

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[47]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ธมฺโม จิณฺโณ สุขาวโห [ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหติ (ก.)];

อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ

[48]

‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สอินฺทา [อินฺโท (ปี.), สินฺทา (ก.)] เทวา สพฺรหฺมกา;

สุจิณฺเณน ทิวํ ปตฺตา, มา ธมฺมํ ราช ปามโท [ปมาโท (ปี. ก.)]ฯ

[49]

‘‘ตตฺเถว เต [เวเต (ปี.)] วตฺตปทา, เอสาว [เอสา จ (ปี.)] อนุสาสนี;

สปฺปญฺญเสวี กลฺยาณี, สมตฺตํ สาม [สามํ (ก.)] ตํ วิทู’’ติฯ

เตสกุณชาตกํ ปฐมํฯ

522. สรภงฺคชาตกํ (2)

[50]

‘‘อลงฺกตา กุณฺฑลิโน สุวตฺถา, เวฬุริยมุตฺตาถรุขคฺคพนฺธา [พทฺธา (ปี.)];

รเถสภา ติฏฺฐถ เก นุ ตุมฺเห, กถํ โว ชานนฺติ มนุสฺสโลเก’’ฯ

[51]

‘‘อหมฏฺฐโก ภีมรโถ ปนายํ, กาลิงฺคราชา ปน อุคฺคโตยํ [อุคฺคโต อยํ (ปี.), อุคฺคตายํ (ก.)];

สุสญฺญตานํ อิสีนํ [สุสญฺญตานิสินํ (ปี.)] ทสฺสนาย, อิธาคตา ปุจฺฉิตาเยมฺห ปญฺเห’’ฯ

[52]

‘‘เวหายสํ ติฏฺฐสิ [ติฏฺฐติ (ปี.)] อนฺตลิกฺเข, ปถทฺธุโน ปนฺนรเสว จนฺโท;

ปุจฺฉามิ ตํ ยกฺข มหานุภาว, กถํ ตํ ชานนฺติ มนุสฺสโลเก’’ฯ

[53]

‘‘ยมาหุ เทเวสุ สุชมฺปตีติ, มฆวาติ ตํ อาหุ มนุสฺสโลเก;

ส เทวราชา อิทมชฺช ปตฺโต, สุสญฺญตานํ อิสีนํ ทสฺสนาย’’ฯ

[54]

‘‘ทูเร สุตา โน อิสโย สมาคตา, มหิทฺธิกา อิทฺธิคุณูปปนฺนา;

วนฺทามิ เต อยิเร ปสนฺนจิตฺโต, เย ชีวโลเกตฺถ มนุสฺสเสฏฺฐา’’ฯ

[55]

คนฺโธ อิสีนํ จิรทิกฺขิตานํ [ทกฺขิตานํ (สฺยา. ปี.)], กายา จุโต คจฺฉติ มาลุเตน;

อิโต ปฏิกฺกมฺม สหสฺสเนตฺต, คนฺโธ อิสีนํ อสุจิ เทวราช’’ฯ

[56]

‘‘คนฺโธ อิสีนํ จิรทิกฺขิตานํ, กายา จุโต คจฺฉตุ มาลุเตน;

วิจิตฺรปุปฺผํ สุรภิํว มาลํ, คนฺธญฺจ เอตํ ปาฏิกงฺขาม ภนฺเต;

น เหตฺถ เทวา ปฏิกฺกูลสญฺญิโน’’ฯ

[57]

‘‘ปุรินฺทโท ภูตปตี ยสสฺสี, เทวานมินฺโท สกฺโก [อิทํ ปทํ นตฺถิ (สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ)] มฆวา สุชมฺปติ;

ส เทวราชา อสุรคณปฺปมทฺทโน, โอกาสมากงฺขติ ปญฺห ปุจฺฉิตุํฯ

[58]

‘‘โก เนวิเมสํ อิธ ปณฺฑิตานํ, ปญฺเห ปุฏฺโฐ นิปุเณ พฺยากริสฺสติ;

ติณฺณญฺจ รญฺญํ มนุชาธิปานํ, เทวานมินฺทสฺส จ วาสวสฺส’’ฯ

[59]