ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
ขุทฺทกนิกาเย
ชาตกปาฬิ
(ทุติโย ภาโค)
17. จตฺตาลีสนิปาโต
521. เตสกุณชาตกํ (1)
[1]
‘‘เวสฺสนฺตรํ ตํ ปุจฺฉามิ, สกุณ ภทฺทมตฺถุ เต;
รชฺชํ กาเรตุกาเมน, กิํ สุ กิจฺจํ กตํ วรํ’’ฯ
[2]
‘‘จิรสฺสํ วต มํ ตาโต, กํโส พาราณสิคฺคโห;
ปมตฺโต อปฺปมตฺตํ มํ, ปิตา ปุตฺตํ อโจทยิฯ
[3]
‘‘ปฐเมเนว วิตถํ, โกธํ หาสํ นิวารเย;
ตโต กิจฺจานิ กาเรยฺย, ตํ วตํ อาหุ ขตฺติยฯ
[4]
‘‘ยํ ตฺวํ ตาต ตโปกมฺมํ [ตเป กมฺมํ (สี. สฺยา. ปี.)], ปุพฺเพ กตมสํสยํ;
รตฺโต ทุฏฺโฐ จ ยํ กยิรา, น ตํ กยิรา ตโต ปุน [ปุนํ (ปี.)]ฯ
[5]
‘‘ขตฺติยสฺส ปมตฺตสฺส, รฏฺฐสฺมิํ รฏฺฐวฑฺฒน;
สพฺเพ โภคา วินสฺสนฺติ, รญฺโญ ตํ วุจฺจเต อฆํฯ
[6]
‘‘สิรี ตาต อลกฺขี จ [สิรี จ ตาต ลกฺขี จ (สฺยา. ปี.)], ปุจฺฉิตา เอตทพฺรวุํ;
อุฏฺฐาน [อุฏฺฐาเน (สฺยา.)] วีริเย โปเส, รมาหํ อนุสูยเกฯ
[7]
‘‘อุสูยเก ทุหทเย, ปุริเส กมฺมทุสฺสเก;
กาลกณฺณี มหาราช, รมติ [รมาติ (ก.)] จกฺกภญฺชนีฯ
[8]
‘‘โส ตฺวํ สพฺเพสุ สุหทโย [โส ตฺวํ สพฺเพสํ สุหทโย (สฺยา. ปี.), โส ตฺวํ สพฺเพ สุหทโย (ก.)], สพฺเพสํ รกฺขิโต ภว;
อลกฺขิํ นุท มหาราช, ลกฺขฺยา ภว นิเวสนํฯ
[9]
‘‘ส ลกฺขีธิติสมฺปนฺโน, ปุริโส หิ มหคฺคโต;
อมิตฺตานํ กาสิปติ, มูลํ อคฺคญฺจ ฉินฺทติฯ
[10]
‘‘สกฺโกปิ หิ ภูตปติ, อุฏฺฐาเน นปฺปมชฺชติ;
ส กลฺยาเณ ธิติํ กตฺวา, อุฏฺฐาเน กุรุเต มโนฯ
[11]
‘‘คนฺธพฺพา ปิตโร เทวา, สาชีวา [สญฺชีวา (ปี.)] โหนฺติ ตาทิโน;
อุฏฺฐาหโต [อุฏฺฐหโต (สฺยา. ปี.)] อปฺปมชฺชโต [มปฺปมชฺชโต (ก.)], อนุติฏฺฐนฺติ เทวตาฯ
[12]
‘‘โส อปฺปมตฺโต อกฺกุทฺโธ [อกฺกุฏฺโฐ (ปี.)], ตาต กิจฺจานิ การย;
วายมสฺสุ จ กิจฺเจสุ, นาลโส วินฺทเต สุขํฯ
[13]
‘‘ตตฺเถว เต วตฺตปทา, เอสาว [เอสา จ (ปี.)] อนุสาสนี;
อลํ มิตฺเต สุขาเปตุํ, อมิตฺตานํ ทุขาย [ทุกฺขาย (ปี.)] จ’’ฯ
[14]
‘‘สกฺขิสิ ตฺวํ [สกฺขี ตุวํ (สี. สฺยา. ปี.)] กุณฺฑลินิ, มญฺญสิ ขตฺตพนฺธุนิ [ขตฺติยพนฺธุนี (ปี.)];
รชฺชํ กาเรตุกาเมน, กิํ สุ กิจฺจํ กตํ วรํ’’ฯ
[15]
‘‘ทฺเวว ตาต ปทกานิ, ยตฺถ [เยสุ (ปี.)] สพฺพํ ปติฏฺฐิตํ;
อลทฺธสฺส จ โย ลาโภ, ลทฺธสฺส จานุรกฺขณาฯ
[16]
‘‘อมจฺเจ ตาต ชานาหิ, ธีเร อตฺถสฺส โกวิเท;
อนกฺขา กิตเว ตาต, อโสณฺเฑ อวินาสเกฯ
[17]
‘‘โย จ ตํ ตาต รกฺเขยฺย, ธนํ ยญฺเจว เต สิยา;
สูโตว รถํ สงฺคณฺเห, โส เต กิจฺจานิ การเยฯ
[18]
‘‘สุสงฺคหิตนฺตชโน, สยํ วิตฺตํ อเวกฺขิย;
นิธิญฺจ อิณทานญฺจ, น กเร ปรปตฺติยาฯ
[19]
‘‘สยํ อายํ วยํ [อายวยํ (ปี.)] ชญฺญา, สยํ ชญฺญา กตากตํ;
นิคฺคณฺเห นิคฺคหารหํ, ปคฺคณฺเห ปคฺคหารหํฯ
[20]
‘‘สยํ ชานปทํ อตฺถํ, อนุสาส รเถสภ;
มา เต อธมฺมิกา ยุตฺตา, ธนํ รฏฺฐญฺจ นาสยุํฯ
[21]
‘‘มา จ เวเคน กิจฺจานิ, กโรสิ [กาเรสิ (สี. สฺยา. ปี.)] การเยสิ วา;
เวคสา หิ กตํ กมฺมํ, มนฺโท ปจฺฉานุตปฺปติฯ
[22]
‘‘มา เต อธิสเร มุญฺจ, สุพาฬฺหมธิโกธิตํ [โกปิตํ (สี. สฺยา.)];
โกธสา หิ พหู ผีตา, กุลา อกุลตํ คตาฯ
[23]
‘‘มา ตาต อิสฺสโรมฺหีติ, อนตฺถาย ปตารยิ;
อิตฺถีนํ ปุริสานญฺจ, มา เต อาสิ ทุขุทฺรโยฯ
[24]
‘‘อเปตโลมหํสสฺส, รญฺโญ กามานุสาริโน;
สพฺเพ โภคา วินสฺสนฺติ, รญฺโญ ตํ วุจฺจเต อฆํฯ
[25]
‘‘ตตฺเถว เต วตฺตปทา, เอสาว อนุสาสนี;
ทกฺขสฺสุทานิ ปุญฺญกโร, อโสณฺโฑ อวินาสโก;
สีลวาสฺสุ [สีลวาสฺส (ฏีกา)] มหาราช, ทุสฺสีโล วินิปาติโก’’ [วินิปาตโก (ปี.)]ฯ
[26]
‘‘อปุจฺฉิมฺห โกสิยโคตฺตํ [อปุจฺฉิมฺหา โกสิยโคตฺตํ (สฺยา.), อปุจฺฉมฺหาปิ โกสิกํ (ปี.)], กุณฺฑลินิํ ตเถว จ;
ตฺวํ ทานิ วเทหิ ชมฺพุก [ชมฺพุก ตฺวํ ทานิ วเทหิ (สฺยา. ปี.)], พลานํ พลมุตฺตมํ’’ฯ
[27]
‘‘พลํ ปญฺจวิธํ โลเก, ปุริสสฺมิํ มหคฺคเต;
ตตฺถ พาหุพลํ นาม, จริมํ วุจฺจเต พลํฯ
[28]
‘‘โภคพลญฺจ ทีฆาวุ, ทุติยํ วุจฺจเต พลํ;
อมจฺจพลญฺจ ทีฆาวุ, ตติยํ วุจฺจเต พลํฯ
[29]
‘‘อภิชจฺจพลํ เจว, ตํ จตุตฺถํ อสํสยํ;
ยานิ เจตานิ สพฺพานิ, อธิคณฺหาติ ปณฺฑิโตฯ
[30]
‘‘ตํ พลานํ พลํ เสฏฺฐํ, อคฺคํ ปญฺญาพํ พลํ [วรํ (สี.)];
ปญฺญาพเลนุปตฺถทฺโธ, อตฺถํ วินฺทติ ปณฺฑิโตฯ
[31]
‘‘อปิ เจ ลภติ มนฺโท, ผีตํ ธรณิมุตฺตมํ;
อกามสฺส ปสยฺหํ วา, อญฺโญ ตํ ปฏิปชฺชติฯ
[32]
‘‘อภิชาโตปิ เจ โหติ, รชฺชํ ลทฺธาน ขตฺติโย;
ทุปฺปญฺโญ หิ กาสิปติ, สพฺเพนปิ น ชีวติฯ
[33]
‘‘ปญฺญาว สุตํ วินิจฺฉินี [ปญฺญา สุตวินิจฺฉินี (สฺยา. ปี.)], ปญฺญา กิตฺติ สิโลกวฑฺฒนี [วทฺธนี (ปี.)];
ปญฺญาสหิโต นโร อิธ, อปิ ทุกฺเข สุขานิ วินฺทติฯ
[34]
‘‘ปญฺญญฺจ โข อสุสฺสูสํ, น โกจิ อธิคจฺฉติ;
พหุสฺสุตํ อนาคมฺม, ธมฺมฏฺฐํ อวินิพฺภุชํฯ
[35]
‘‘โย จ ธมฺมวิภงฺคญฺญู [โย ธมฺมญฺจ วิภาคญฺญู (ปี.)], กาลุฏฺฐายี มตนฺทิโต;
อนุฏฺฐหติ กาเลน, กมฺมผลํ ตสฺส อิชฺฌติ [กมฺมผลํ ตสฺสิชฺฌติ, ผลํ ตสฺส สมิชฺฌติ (ก.)]ฯ
[36]
‘‘อนายตน [นา’นายตน (ปี.)] สีลสฺส, อนายตน [นา’นายตน (ปี.)] เสวิโน;
น นิพฺพินฺทิยการิสฺส, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติฯ
[37]
‘‘อชฺฌตฺตญฺจ ปยุตฺตสฺส, ตถายตนเสวิโน;
อนิพฺพินฺทิยการิสฺส, สมฺมทตฺโถ วิปจฺจติฯ
[38]
‘‘โยคปฺปโยคสงฺขาตํ, สมฺภตสฺสานุรกฺขณํ;
ตานิ ตฺวํ ตาต เสวสฺสุ, มา อกมฺมาย รนฺธยิ;
อกมฺมุนา หิ ทุมฺเมโธ, นฬาคารํว สีทติ’’ฯ
[39]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มาตาปิตูสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[40]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ปุตฺตทาเรสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[41]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิตฺตามจฺเจสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[42]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, วาหเนสุ พเลสุ จ;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[43]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, คาเมสุ นิคเมสุ จ…เป.…ฯ
[44]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, รฏฺเฐสุ [รฏฺเฐ (ปี.)] ชนปเทสุ จ…เป.…ฯ
[45]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สมณ [สมเณ (สฺยา. ก.)] พฺราหฺมเณสุ จ…เป.…ฯ
[46]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, มิคปกฺขีสุ ขตฺติย;
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[47]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, ธมฺโม จิณฺโณ สุขาวโห [ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหติ (ก.)];
อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, ราช สคฺคํ คมิสฺสสิฯ
[48]
‘‘ธมฺมํ จร มหาราช, สอินฺทา [อินฺโท (ปี.), สินฺทา (ก.)] เทวา สพฺรหฺมกา;
สุจิณฺเณน ทิวํ ปตฺตา, มา ธมฺมํ ราช ปามโท [ปมาโท (ปี. ก.)]ฯ
[49]
‘‘ตตฺเถว เต [เวเต (ปี.)] วตฺตปทา, เอสาว [เอสา จ (ปี.)] อนุสาสนี;
สปฺปญฺญเสวี กลฺยาณี, สมตฺตํ สาม [สามํ (ก.)] ตํ วิทู’’ติฯ
เตสกุณชาตกํ ปฐมํฯ
522. สรภงฺคชาตกํ (2)
[50]
‘‘อลงฺกตา กุณฺฑลิโน สุวตฺถา, เวฬุริยมุตฺตาถรุขคฺคพนฺธา [พทฺธา (ปี.)];
รเถสภา ติฏฺฐถ เก นุ ตุมฺเห, กถํ โว ชานนฺติ มนุสฺสโลเก’’ฯ
[51]
‘‘อหมฏฺฐโก ภีมรโถ ปนายํ, กาลิงฺคราชา ปน อุคฺคโตยํ [อุคฺคโต อยํ (ปี.), อุคฺคตายํ (ก.)];
สุสญฺญตานํ อิสีนํ [สุสญฺญตานิสินํ (ปี.)] ทสฺสนาย, อิธาคตา ปุจฺฉิตาเยมฺห ปญฺเห’’ฯ
[52]
‘‘เวหายสํ ติฏฺฐสิ [ติฏฺฐติ (ปี.)] อนฺตลิกฺเข, ปถทฺธุโน ปนฺนรเสว จนฺโท;
ปุจฺฉามิ ตํ ยกฺข มหานุภาว, กถํ ตํ ชานนฺติ มนุสฺสโลเก’’ฯ
[53]
‘‘ยมาหุ เทเวสุ สุชมฺปตีติ, มฆวาติ ตํ อาหุ มนุสฺสโลเก;
ส เทวราชา อิทมชฺช ปตฺโต, สุสญฺญตานํ อิสีนํ ทสฺสนาย’’ฯ
[54]
‘‘ทูเร สุตา โน อิสโย สมาคตา, มหิทฺธิกา อิทฺธิคุณูปปนฺนา;
วนฺทามิ เต อยิเร ปสนฺนจิตฺโต, เย ชีวโลเกตฺถ มนุสฺสเสฏฺฐา’’ฯ
[55]
คนฺโธ อิสีนํ จิรทิกฺขิตานํ [ทกฺขิตานํ (สฺยา. ปี.)], กายา จุโต คจฺฉติ มาลุเตน;
อิโต ปฏิกฺกมฺม สหสฺสเนตฺต, คนฺโธ อิสีนํ อสุจิ เทวราช’’ฯ
[56]
‘‘คนฺโธ อิสีนํ จิรทิกฺขิตานํ, กายา จุโต คจฺฉตุ มาลุเตน;
วิจิตฺรปุปฺผํ สุรภิํว มาลํ, คนฺธญฺจ เอตํ ปาฏิกงฺขาม ภนฺเต;
น เหตฺถ เทวา ปฏิกฺกูลสญฺญิโน’’ฯ
[57]
‘‘ปุรินฺทโท ภูตปตี ยสสฺสี, เทวานมินฺโท สกฺโก [อิทํ ปทํ นตฺถิ (สี. สฺยา. ปี. โปตฺถเกสุ)] มฆวา สุชมฺปติ;
ส เทวราชา อสุรคณปฺปมทฺทโน, โอกาสมากงฺขติ ปญฺห ปุจฺฉิตุํฯ
[58]
‘‘โก เนวิเมสํ อิธ ปณฺฑิตานํ, ปญฺเห ปุฏฺโฐ นิปุเณ พฺยากริสฺสติ;
ติณฺณญฺจ รญฺญํ มนุชาธิปานํ, เทวานมินฺทสฺส จ วาสวสฺส’’ฯ
[59]