9. ติรีติวัจฉชาดก
ควรบูชาผู้มีพระคุณ
[376] กรรมอะไร ๆ ที่สำเร็จด้วยวิชาของดาบส
นี้มิได้มีเลย อนึ่ง ดาบสนั้นไม่ใช่พระญาติ
พระวงศ์ไม่ใช่พระสหายของพระองค์ เมื่อ
เป็นเช่นนั้นเพราะเหตุไร ติรีติวัจฉดาบสผู้มี
มือถือไม้ 3 อัน จึงบริโภคก้อนข้าวอันเลิศ.
[377] เมื่อเรารบพ่ายแพ้โจร ตกอยู่ในฐานะ
อันตราย ติรีติวัจฉดาบสผู้นี้ได้กระทำความ
อนุเคราะห์แก่เราผู้เดียวในป่าที่ไม่มีน้ำ น่า
หวาดเสียว เมื่อเราได้รับความลำบากก็ได้
พาดพะองให้ เพราะเหตุนั้น เราแม้ถูกความ
ทุกข์เบียดเบียนแล้วก็ขึ้นจากบ่อได้.
[378] เรามาถึงเมืองนี้ได้โดยความยาก เพราะ
อานุภาพของติรีติวัจฉดาบสผู้นี้ เราถึงจะเป็น
อยู่ในมนุษยโลก ก็เหมือนกับไปปรโลกอัน
เป็นวิสัยของมัจจุราช ลูกรัก ติรีติวัจฉดาบส
เป็นผู้ควรแก่ปัจจัยลาภ ท่านทั้งหลายจงพา กันถวายของควรบริโภคและของควรบูชาแก่
ท่านติรีติวัจฉดาบสเถิด.
จบ ติรีติวัจฉชาดกที่ 9
อรรถกถาติรีติวัจฉชาดกที่ 9
พระศาสดาเมื่อประทับอยู่ พระวิหารเชตวัน ทรงปรารภ
การที่ท่านพระอานนท์ได้ผ้า 1,000 ผืน คือได้จากมือแห่งพระสนม
ของพระเจ้าโกศล 500 ผืน ได้จากพระหัตถ์ของพระราชา 500 ผืน
จึงตรัสเรื่องนี้ มีคำเริ่มต้นว่า นยิมสฺส วิชฺชา ดังนี้. เรื่องท่าน
กล่าวไว้พิสดารแล้ว ในสิคาลชาดก ทุกนิบาต ในหนหลัง. (ในที่
นี้) ทรงนำเอาเรื่องในอดีตมาสาธก ดังต่อไปนี้ :-
ในอดีตกาล เมื่อพระเจ้าพรหมทัตครองราชสมบัติอยู่ในพระ-
นครพาราณสี พระโพธิสัตว์บังเกิดในตระกูลพราหมณ์ในแคว้นกาสี
ในวันตั้งชื่อ พวกญาติได้ตั้งชื่อว่า ติรีติวัจฉกุมาร. พระโพธิสัตว์นั้น
ได้ถึงความเจริญวัยโดยลำดับ ได้เล่าเรียนศิลปศาสตร์ทุกอย่างในเมือง
ตักกศิลาแล้วอยู่ครองเรือน เมื่อบิดามารดาทำกาลกิริยาตายไป
แล้วสลดใจ จึงออกบวชเป็นฤาษี มีรากไม้และผลไม้ในป่าเป็นอาหาร
สำเร็จการอยู่ในราวป่า. เมื่อพระโพธิสัตว์อยู่ในราวป่านั้น ท้องถิ่น
ชายอาณาเขตของพระเจ้าพาราณสี เกิดกำเริบจลาจลขึ้น. พระองค์
เสด็จไปในประเทศชายแดนนั้น ทรงพ่ายแพ้ในการรบ ทรงกลัวต่อ
มรณภัย เสด็จขึ้นคอช้าตัวประเสริฐเท่านั้น เสด็จหนีไปทางด้าน
