โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา สุธมฺโม ภิกฺขุ [สุธมฺมํ ภิกฺขุํ… สา อาปตฺติ เทสาเปตพฺพาติ (สี. สฺยา.)] จิตฺตสฺส คหปติโน ทสฺสนูปจารํ อวิชหาเปตฺวา สวนูปจารํ อวิชหาเปตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ การาเปตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทาเปตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคณฺหาเปตฺวา ตํ อาปตฺติํ เทสาเปตพฺโพ’’ติ [สุธมฺมํ ภิกฺขุํ… สา อาปตฺติ เทสาเปตพฺพาติ (สี. สฺยา.)]ฯ

อถ โข อายสฺมา สุธมฺโม อนุทูเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปสิฯ โส สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ภิกฺขู อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วเทติ – ‘‘อหํ, อาวุโส, สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิฯ กถํ นุ โข มยา ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ? ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตุฯ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺฐารสกํ

[43] ‘‘ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ อุปสมฺปาเทติ, นิสฺสยํ เทติ, สามเณรํ อุปฏฺฐาเปติ, ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติํ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ

[ปริ. 420] ‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺติํ อาปชฺชติ, อญฺญํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺฐตรํ; กมฺมํ ครหติ, กมฺมิเก ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ

‘‘อฏฺฐหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ

ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ ฐเปติ, ปวารณํ ฐเปติ, สวจนียํ กโรติ, อนุวาทํ ปฏฺฐเปติ, โอกาสํ กาเรติ, โจเทติ , สาเรติ, ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺฐหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํ’’ฯ

ปฏิสารณียกมฺเม นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺฐารสกํ นิฏฺฐิตํฯ

ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺฐารสกํ

[44] ‘‘ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ น อุปสมฺปาเทติ, น นิสฺสยํ เทติ, น สามเณรํ อุปฏฺฐาเปติ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติํ สาทิยติ, สมฺมโตปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ

‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ ตํ อาปตฺติํ น อาปชฺชติ, อญฺญํ วา ตาทิสิกํ, ตโต วา ปาปิฏฺฐตรํ; กมฺมํ น ครหติ, กมฺมิเก น ครหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ

‘‘อฏฺฐหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสถํ ฐเปติ, น ปวารณํ ฐเปติ, น สวจนียํ กโรติ, น อนุวาทํ ปฏฺฐเปติ, น โอกาสํ กาเรติ, น โจเทติ, น สาเรติ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, อฏฺฐหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ

ปฏิสารณียกมฺเม ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺฐารสกํ นิฏฺฐิตํฯ

[45] ‘‘เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, ปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพํฯ

เตน [เตน หิ (สฺยา. ก.)], ภิกฺขเว, สุธมฺเมน ภิกฺขุนา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วุฑฺฒานํ ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทิตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิตฺวา อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวา เอวมสฺส วจนีโย – ‘อหํ, ภนฺเต, สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตามิ, โลมํ ปาเตมิ, เนตฺถารํ วตฺตามิ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิํ ยาจามี’ติ ฯ ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพาฯ ตติยมฺปิ ยาจิตพฺพาฯ พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ –

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิํ ยาจติฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภยฺยฯ เอสา ญตฺติฯ

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิํ ยาจติฯ สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติฯ ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ

‘‘ทุติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ…เป.… ตติยมฺปิ เอตมตฺถํ วทามิ – สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อยํ สุธมฺโม ภิกฺขุ สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต สมฺมา วตฺตติ, โลมํ ปาเตติ, เนตฺถารํ วตฺตติ, ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิํ ยาจติฯ สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภติฯ ยสฺสายสฺมโต ขมติ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียสฺส กมฺมสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธิ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ

‘‘ปฏิปฺปสฺสทฺธํ สงฺเฆน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํฯ ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติฯ

ปฏิสารณียกมฺมํ นิฏฺฐิตํ จตุตฺถํฯ