น เหว โข ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ปสฺสติ สีลวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิตํ, นาปิ อญฺโญ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อิตฺถนฺนาโม, อาวุโส, ภิกฺขุ สีลวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต’ติ, อปิ จ โสว ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อหํ, อาวุโส, สีลวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโตมฺหี’ติฯ อากงฺขมาโน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เตน ทิฏฺเฐน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกาย ตทหุโปสเถ จาตุทฺทเส วา ปนฺนรเส วา ตสฺมิํ ปุคฺคเล สมฺมุขีภูเต สงฺฆมชฺเฌ อุทาหเรยฺย –

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อิตฺถนฺนาโม ปุคฺคโล สีลวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต, [ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต โหติ (สฺยา. กํ.)] ตสฺส ปาติโมกฺขํ ฐเปมิ, น ตสฺมิํ สมฺมุขีภูเต ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพนฺติ – ธมฺมิกํ ปาติโมกฺขฏฺฐปนํฯ

[396] ‘‘กถํ อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต โหติ? อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหิ อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต โหติ เตหิ อากาเรหิ เตหิ ลิงฺเคหิ เตหิ นิมิตฺเตหิ ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ปสฺสติ อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิตํฯ น เหว โข ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ปสฺสติ อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิตํ, อปิ จ อญฺโญ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อิตฺถนฺนาโม, อาวุโส, ภิกฺขุ อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต’ติฯ น เหว โข ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ปสฺสติ อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิตํ, นาปิ อญฺโญ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อิตฺถนฺนาโม, อาวุโส, ภิกฺขุ อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต’ติ, อปิ จ โสว ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อหํ, อาวุโส, อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโตมฺหี’ติฯ อากงฺขมาโน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เตน ทิฏฺเฐน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกาย ตทหุโปสเถ จาตุทฺทเส วา ปนฺนรเส วา ตสฺมิํ ปุคฺคเล สมฺมุขีภูเต สงฺฆมชฺเฌ อุทาหเรยฺย –

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อิตฺถนฺนาโม ปุคฺคโล อาจารวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต, ตสฺส ปาติโมกฺขํ ฐเปมิ, น ตสฺมิํ สมฺมุขีภูเต ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพนฺติ – ธมฺมิกํ ปาติโมกฺขฏฺฐปนํฯ

[397] ‘‘กถํ ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต โหติ? อิธ ปน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เยหิ อากาเรหิ เยหิ ลิงฺเคหิ เยหิ นิมิตฺเตหิ ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต โหติ, เตหิ อากาเรหิ เตหิ ลิงฺเคหิ เตหิ นิมิตฺเตหิ ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ปสฺสติ ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิตํฯ น เหว โข ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ปสฺสติ ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิตํ, อปิ จ อญฺโญ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อิตฺถนฺนาโม, อาวุโส, ภิกฺขุ ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต’ติฯ น เหว โข ภิกฺขุ ภิกฺขุํ ปสฺสติ ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิตํ, นาปิ อญฺโญ ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อิตฺถนฺนาโม, อาวุโส, ภิกฺขุ ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต’ติ, อปิ จ โสว ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส อาโรเจติ – ‘อหํ, อาวุโส, ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโตมฺหี’ติฯ อากงฺขมาโน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เตน ทิฏฺเฐน เตน สุเตน ตาย ปริสงฺกาย ตทหุโปสเถ จาตุทฺทเส วา ปนฺนรเส วา ตสฺมิํ ปุคฺคเล สมฺมุขีภูเต สงฺฆมชฺเฌ อุทาหเรยฺย –

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ อิตฺถนฺนาโม ปุคฺคโล ทิฏฺฐิวิปตฺติยา ทิฏฺฐสุตปริสงฺกิโต, ตสฺส ปาติโมกฺขํ ฐเปมิ, น ตสฺมิํ สมฺมุขีภูเต ปาติโมกฺขํ อุทฺทิสิตพฺพนฺติ – ธมฺมิกํ ปาติโมกฺขฏฺฐปนํฯ

‘‘อิมานิ ทส ธมฺมิกานิ ปาติโมกฺขฏฺฐปนานี’’ติฯ

ปฐมภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ

7. อตฺตาทานองฺคํ

[398] อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมน, ภนฺเต, ภิกฺขุนา กตมงฺคสมนฺนาคตํ [กตงฺคสมนฺนาคตํ (ก.)] อตฺตาทานํ อาทาตพฺพ’’นฺติ?

[ปริ. 440] ‘‘อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมน, อุปาลิ, ภิกฺขุนา ปญฺจงฺคสมนฺนาคตํ อตฺตาทานํ อาทาตพฺพํฯ อตฺตาทานํ อาทาตุกาเมน, อุปาลิ, ภิกฺขุนา เอวํ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ – ‘ยํ โข อหํ อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุกาโม, กาโล นุ โข อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุํ อุทาหุ โน’ติ? สเจ, อุปาลิ, ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ – ‘อกาโล อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุํ, โน กาโล’ติ, น ตํ, อุปาลิ, อตฺตาทานํ อาทาตพฺพํฯ

‘‘สเจ ปนุปาลิ, ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ – ‘กาโล อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุํ, โน อกาโล’ติ, เตนุปาลิ, ภิกฺขุนา อุตฺตริ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ – ‘ยํ โข อหํ อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุกาโม, ภูตํ นุ โข อิทํ อตฺตาทานํ อุทาหุ โน’ติ? สเจ, อุปาลิ, ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ – ‘อภูตํ อิทํ อตฺตาทานํ, โน ภูต’นฺติ, น ตํ, อุปาลิ, อตฺตาทานํ อาทาตพฺพํฯ

‘‘สเจ ปนุปาลิ, ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ – ‘ภูตํ อิทํ อตฺตาทานํ, โน อภูต’นฺติ, เตนุปาลิ, ภิกฺขุนา อุตฺตริ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ – ‘ยํ โข อหํ อิมํ อตฺตาทานํ อาทาตุกาโม, อตฺถสญฺหิตํ นุ โข อิทํ อตฺตาทานํ อุทาหุ โน’ติ? สเจ, อุปาลิ, ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ – ‘อนตฺถสญฺหิตํ อิทํ อตฺตาทานํ, โน อตฺถสญฺหิต’นฺติ, น ตํ, อุปาลิ, อตฺตาทานํ อาทาตพฺพํฯ

‘‘สเจ ปนุปาลิ, ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ – ‘อตฺถสญฺหิตํ อิทํ อตฺตาทานํ, โน อนตฺถสญฺหิต’นฺติ, เตนุปาลิ, ภิกฺขุนา อุตฺตริ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ – ‘อิมํ โข อหํ อตฺตาทานํ อาทิยมาโน ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ธมฺมโต วินยโต ปกฺเข อุทาหุ โน’ติ? สเจ, อุปาลิ, ภิกฺขุ ปจฺจเวกฺขมาโน เอวํ ชานาติ – ‘อิมํ โข อหํ อตฺตาทานํ อาทิยมาโน น ลภิสฺสามิ สนฺทิฏฺเฐ สมฺภตฺเต ภิกฺขู ธมฺมโต วินยโต ปกฺเข’ติ, น ตํ, อุปาลิ, อตฺตาทานํ อาทาตพฺพํฯ