‘‘อปเรหิปิ , ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมญฺจ โหติ, วินยกมฺมญฺจ, สุวูปสนฺตญฺจฯ อาปตฺติยา กตํ โหติ, เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ…เป.… โจเทตฺวา กตํ โหติ, สาเรตฺวา กตํ โหติ, อาปตฺติํ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ…เป.… สมฺมุขา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… ปฏิปุจฺฉา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… ปฏิญฺญาย กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… อเทสิตาย อาปตฺติยา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… โจเทตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… สาเรตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ…เป.… อาปตฺติํ อาโรเปตฺวา กตํ โหติ, ธมฺเมน กตํ โหติ, สมคฺเคน กตํ โหติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ปฏิสารณียกมฺมํ ธมฺมกมฺมญฺจ โหติ, วินยกมฺมญฺจ, สุวูปสนฺตญฺจฯ

ปฏิสารณียกมฺเม ธมฺมกมฺมทฺวาทสกํ นิฏฺฐิตํฯ

อากงฺขมานจตุกฺกํ

[39] ‘‘ปญฺจหิ, ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ คิหีนํ อลาภาย ปริสกฺกติ, คิหีนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, คิหีนํ อนาวาสาย [อวาสาย (สี.)] ปริสกฺกติ, คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ, คิหี คิหีหิ เภเทติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ

‘‘อปเรหิปิ, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ

คิหีนํ พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ , คิหีนํ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, คิหีนํ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, คิหี หีเนน ขุํเสติ หีเนน วมฺเภติ, คิหีนํ ธมฺมิกํ ปฏิสฺสวํ น สจฺจาเปติ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส ภิกฺขุโน, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ

‘‘ปญฺจนฺนํ, ภิกฺขเว, ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ เอโก คิหีนํ อลาภาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหีนํ อนตฺถาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหีนํ อนาวาสาย ปริสกฺกติ, เอโก คิหี อกฺโกสติ ปริภาสติ, เอโก คิหี คิหีหิ เภเทติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ

‘‘อปเรสมฺปิ, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ เอโก คิหีนํ พุทฺธสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหีนํ ธมฺมสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหีนํ สงฺฆสฺส อวณฺณํ ภาสติ, เอโก คิหี หีเนน ขุํเสติ หีเนน วมฺเภติ, เอโก คิหีนํ ธมฺมิกํ ปฏิสฺสวํ น สจฺจาเปติ – อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ปญฺจนฺนํ ภิกฺขูนํ, อากงฺขมาโน สงฺโฆ, ปฏิสารณียกมฺมํ กเรยฺยฯ

อากงฺขมานจตุกฺกํ นิฏฺฐิตํฯ

อฏฺฐารสวตฺตํ

[40] ‘‘ปฏิสารณียกมฺมกเตน, ภิกฺขเว, ภิกฺขุนา สมฺมา วตฺติตพฺพํฯ ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนา – น อุปสมฺปาเทตพฺพํ, น นิสฺสโย ทาตพฺโพ, น สามเณโร อุปฏฺฐาเปตพฺโพ, น ภิกฺขุโนวาทกสมฺมุติ สาทิตพฺพา, สมฺมเตนปิ ภิกฺขุนิโย น โอวทิตพฺพาฯ ยาย อาปตฺติยา สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมํ กตํ โหติ สา อาปตฺติ น อาปชฺชิตพฺพา, อญฺญา วา ตาทิสิกา , ตโต วา ปาปิฏฺฐตรา; กมฺมํ น ครหิตพฺพํ, กมฺมิกา น ครหิตพฺพาฯ น ปกตตฺตสฺส ภิกฺขุโน อุโปสโถ ฐเปตพฺโพ, น ปวารณา ฐเปตพฺพา, น สวจนียํ กาตพฺพํ, น อนุวาโท ปฏฺฐเปตพฺโพ, น โอกาโส กาเรตพฺโพ , น โจเทตพฺโพ, น สาเรตพฺโพ, น ภิกฺขูหิ สมฺปโยเชตพฺพ’’นฺติฯ

ปฏิสารณียกมฺเม อฏฺฐารสวตฺตํ นิฏฺฐิตํฯ

[41] อถ โข สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน ปฏิสารณียกมฺมํ อกาสิ – ‘‘จิตฺโต เต คหปติ ขมาเปตพฺโพ’’ติฯ โส สงฺเฆน ปฏิสารณียกมฺมกโต มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา มงฺกุภูโต นาสกฺขิ จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุํฯ ปุนเทว สาวตฺถิํ ปจฺจาคญฺฉิฯ ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘ขมาปิโต ตยา, อาวุโส สุธมฺม, จิตฺโต คหปตี’’ติ? ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา มงฺกุภูโต นาสกฺขิํ จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุ’’นฺติฯ ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.…ฯ ‘‘เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตํ เทตุ – จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุํฯ เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว ทาตพฺโพ – ปฐมํ ภิกฺขุ ยาจิตพฺโพ, ยาจิตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ –

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตํ ทเทยฺย จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุํฯ เอสา ญตฺติฯ

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตํ เทติ จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุํฯ ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูตสฺส ทานํ จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุํ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ

‘‘ทินฺโน สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ สุธมฺมสฺส ภิกฺขุโน อนุทูโต จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุํฯ ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติฯ

[42] ‘‘เตน, ภิกฺขเว, สุธมฺเมน ภิกฺขุนา อนุทูเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ มจฺฉิกาสณฺฑํ คนฺตฺวา จิตฺโต คหปติ ขมาเปตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, ปสาเทมิ ต’นฺติฯ เอวญฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํฯ โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ภิกฺขุโน, ปสาเทติ ต’นฺติฯ เอวญฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํฯ โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ภิกฺขุโน, อหํ ตํ ปสาเทมี’ติฯ เอวญฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํฯ โน เจ ขมติ, อนุทูเตน ภิกฺขุนา วตฺตพฺโพ – ‘ขม, คหปติ, อิมสฺส ภิกฺขุโน, สงฺฆสฺส วจเนนา’ติฯ เอวญฺเจ วุจฺจมาโน ขมติ, อิจฺเจตํ กุสลํฯ