กถญฺจ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อตฺถวสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ลาภํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหเรยฺย, อุปฺปนฺนํ อลาภํ…เป.… อุปฺปนฺนํ ยสํ… อุปฺปนฺนํ อยสํ… อุปฺปนฺนํ สกฺการํ… อุปฺปนฺนํ อสกฺการํ… อุปฺปนฺนํ ปาปิจฺฉตํ… อุปฺปนฺนํ ปาปมิตฺตตํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหเรยฺย? ยํ หิสฺส, ภิกฺขเว, อุปฺปนฺนํ ลาภํ อนภิภุยฺย วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา, อุปฺปนฺนํ ลาภํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหรโต เอวํสเต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติฯ ยํ หิสฺส, ภิกฺขเว, อุปฺปนฺนํ อลาภํ…เป.… อุปฺปนฺนํ ยสํ… อุปฺปนฺนํ อยสํ… อุปฺปนฺนํ สกฺการํ… อุปฺปนฺนํ อสกฺการํ… อุปฺปนฺนํ ปาปิจฺฉตํ… อุปฺปนฺนํ ปาปมิตฺตตํ อนภิภุยฺย วิหรโต อุปฺปชฺเชยฺยุํ อาสวา วิฆาตปริฬาหา, อุปฺปนฺนํ ปาปมิตฺตตํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหรโต เอวํสเต อาสวา วิฆาตปริฬาหา น โหนฺติฯ อิทํ โข, ภิกฺขเว, อตฺถวสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ลาภํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหเรยฺย, อุปฺปนฺนํ อลาภํ…เป.… อุปฺปนฺนํ ยสํ… อุปฺปนฺนํ อยสํ… อุปฺปนฺนํ สกฺการํ… อุปฺปนฺนํ อสกฺการํ… อุปฺปนฺนํ ปาปิจฺฉตํ… อุปฺปนฺนํ ปาปมิตฺตตํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหเรยฺยฯ ตสฺมาติห, ภิกฺขเว, อุปฺปนฺนํ ลาภํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหริสฺสาม, อุปฺปนฺนํ อลาภํ…เป.… อุปฺปนฺนํ ยสํ… อุปฺปนฺนํ อยสํ… อุปฺปนฺนํ สกฺการํ… อุปฺปนฺนํ อสกฺการํ… อุปฺปนฺนํ ปาปิจฺฉตํ… อุปฺปนฺนํ ปาปมิตฺตตํ อภิภุยฺย อภิภุยฺย วิหริสฺสามาติ; เอวญฺหิ โว, ภิกฺขเว, สิกฺขิตพฺพนฺติฯ

[350] ‘‘ตีหิ, ภิกฺขเว, อสทฺธมฺเมหิ อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต เทวทตฺโต อาปายิโก เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉฯ กตเมหิ ตีหิ? ปาปิจฺฉตา, ปาปมิตฺตตา, โอรมตฺตเกน วิเสสาธิคเมน อนฺตรา โวสานํ อาปาทิ – อิเมหิ โข, ภิกฺขเว, ตีหิ อสทฺธมฺเมหิ อภิภูโต ปริยาทินฺนจิตฺโต เทวทตฺโต อาปายิโก เนรยิโก กปฺปฏฺโฐ อเตกิจฺโฉติฯ

‘‘มา ชาตุ โกจิ โลกสฺมิํ, ปาปิจฺโฉ อุทปชฺชถ;

ตทมินาปิ ชานาถ, ปาปิจฺฉานํ ยถาคติฯ

‘‘ปณฺฑิโตติ สมญฺญาโต, ภาวิตตฺโตติ สมฺมโต;

ชลํว ยสสา อฏฺฐา, เทวทตฺโตติ เม สุตํฯ

‘‘โส ปมาทํ อนุจิณฺโณ, อาสชฺช นํ ตถาคตํ;

อวีจินิรยํ ปตฺโต, จตุทฺวารํ ภยานกํฯ

‘‘อทุฏฺฐสฺส หิ โย ทุพฺเภ, ปาปกมฺมํ อกฺรุพฺพโต;

ตเมว ปาปํ ผุสติ, ทุฏฺฐจิตฺตํ อนาทรํฯ

‘‘สมุทฺทํ วิสกุมฺเภน, โย มญฺเญยฺย ปทูสิตุํ [ปทุสฺสิตุํ (ก.)];

น โส เตน ปทูเสยฺย, เภสฺมา หิ อุทธี มหาฯ

‘‘เอวเมว ตถาคตํ, โย วาเทนุปหิํสติ;

สมคฺคตํ [สมฺมาคตํ (สี.), สมคตํ (สฺยา.)] สนฺตจิตฺตํ, วาโท ตมฺหิ น รูหติฯ

‘‘ตาทิสํ มิตฺตํ กฺรุพฺเพถ [กุพฺเพถ (สี. สฺยา.)], ตญฺจ เสเวถ ปณฺฑิโต;

ยสฺส มคฺคานุโค ภิกฺขุ, ขยํ ทุกฺขสฺส ปาปุเณ’’ติฯ

อุปาลิปญฺหา

[351] อถ โข อายสฺมา อุปาลิ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปาลิ ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘สงฺฆราชิ สงฺฆราชีติ, ภนฺเต, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, ภนฺเต, สงฺฆราชิ โหติ, โน จ สงฺฆเภโท? กิตฺตาวตา จ ปน สงฺฆราชิ เจว โหติ สงฺฆเภโท จา’’ติ?

‘‘เอกโต , อุปาลิ, เอโก โหติ, เอกโต ทฺเว, จตุตฺโถ อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ เอวมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆราชิ โหติ, โน จ สงฺฆเภโทฯ เอกโต, อุปาลิ, ทฺเว โหนฺติ, เอกโต ทฺเว, ปญฺจโม อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ เอวมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆราชิ โหติ, โน จ สงฺฆเภโทฯ เอกโต, อุปาลิ, ทฺเว โหนฺติ, เอกโต ตโย, ฉฏฺโฐ อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ เอวมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆราชิ โหติ, โน จ สงฺฆเภโท ฯ เอกโต, อุปาลิ, ตโย โหนฺติ, เอกโต ตโย, สตฺตโม อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ เอวมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆราชิ โหติ, โน จ สงฺฆเภโทฯ เอกโต, อุปาลิ, ตโย โหนฺติ, เอกโต จตฺตาโร, อฏฺฐโม อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ เอวมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆราชิ โหติ, โน จ สงฺฆเภโทฯ เอกโต, อุปาลิ, จตฺตาโร โหนฺติ, เอกโต จตฺตาโร, นวโม อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติ ฯ

เอวํ โข, อุปาลิ, สงฺฆราชิ เจว โหติ สงฺฆเภโท จฯ นวนฺนํ วา, อุปาลิ, อติเรกนวนฺนํ วา สงฺฆราชิ เจว โหติ สงฺฆเภโท จฯ น โข, อุปาลิ, ภิกฺขุนี สงฺฆํ ภินฺทติ, อปิ จ เภทาย ปรกฺกมติ, น สิกฺขมานา สงฺฆํ ภินฺทติ…เป.… น สามเณโร สงฺฆํ ภินฺทติ, น สามเณรี สงฺฆํ ภินฺทติ, น อุปาสโก สงฺฆํ ภินฺทติ, น อุปาสิกา สงฺฆํ ภินฺทติ, อปิ จ เภทาย ปรกฺกมติฯ ภิกฺขุ โข, อุปาลิ, ปกตตฺโต, สมานสํวาสโก, สมานสีมายํ ฐิโต, สงฺฆํ ภินฺทตี’’ติฯ

[352] [อ. นิ. 10.37] ‘‘สงฺฆเภโท สงฺฆเภโทติ, ภนฺเต, วุจฺจติฯ กิตฺตาวตา นุ โข, ภนฺเต, สงฺโฆ ภินฺโน โหตี’’ติ?

‘‘อิธุปาลิ, ภิกฺขู อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปนฺติ, ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปนฺติ, อวินยํ วินโยติ ทีเปนฺติ, วินยํ อวินโยติ ทีเปนฺติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อนาปตฺติํ อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, อาปตฺติํ อนาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, ครุกํ อาปตฺติํ ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติฯ เต อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ อปกสฺสนฺติ, อวปกสฺสนฺติ, อาเวนิํ [อาเวณิ (สี.), อาเวณิกํ (สฺยา.)] อุโปสถํ กโรนฺติ, อาเวนิํ ปวารณํ กโรนฺติ, อาเวนิํ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติฯ เอตฺตาวตา โข, อุปาลิ, สงฺโฆ ภินฺโน โหตี’’ติฯ

[353] [ อ. นิ. 10.37] ‘‘สงฺฆสามคฺคี สงฺฆสามคฺคีติ, ภนฺเต, วุจฺจติฯ

กิตฺตาวตา นุ โข, ภนฺเต, สงฺโฆ สมคฺโค โหตี’’ติ? ‘‘อิธุปาลิ, ภิกฺขู อธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปนฺติ, ธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปนฺติ, อวินยํ อวินโยติ ทีเปนฺติ, วินยํ วินโยติ ทีเปนฺติ, อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปนฺติ, อนาปตฺติํ อนาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, อาปตฺติํ อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, ลหุกํ อาปตฺติํ ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, ครุกํ อาปตฺติํ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, สาวเสสํ อาปตฺติํ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, อนวเสสํ อาปตฺติํ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ , ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติ, อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปนฺติฯ เต อิเมหิ อฏฺฐารสหิ วตฺถูหิ น อปกสฺสนฺติ, น อวปกสฺสนฺติ, น อาเวนิํ อุโปสถํ กโรนฺติ, น อาเวนิํ ปวารณํ กโรนฺติ, น อาเวนิํ สงฺฆกมฺมํ กโรนฺติฯ เอตฺตาวตา โข, อุปาลิ, สงฺโฆ สมคฺโค โหตี’’ติฯ

[354] ‘‘สมคฺคํ ปน, ภนฺเต, สงฺฆํ ภินฺทิตฺวา กิํ โส ปสวตี’’ติ? ‘‘สมคฺคํ โข, อุปาลิ, สงฺฆํ ภินฺทิตฺวา กปฺปฏฺฐิกํ กิพฺพิสํ ปสวติ, กปฺปํ นิรยมฺหิ ปจฺจตี’’ติฯ

[อิติวุ. 18; อ. นิ. 10.39] ‘‘อาปายิโก เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ สงฺฆเภทโก;

วคฺครโต อธมฺมฏฺโฐ, โยคกฺเขมา ปธํสติ;

สงฺฆํ สมคฺคํ ภินฺทิตฺวา, กปฺปํ นิรยมฺหิ ปจฺจตี’’ติฯ

‘‘ภินฺนํ ปน, ภนฺเต, สงฺฆํ สมคฺคํ กตฺวา กิํ โส ปสวตี’’ติ? ‘‘ภินฺนํ โข, อุปาลิ, สงฺฆํ สมคฺคํ กตฺวา พฺรหฺมํ ปุญฺญํ ปสวติ, กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทตี’’ติฯ

[อิตฺติวุ. 18; อ. นิ. 10.40] ‘‘สุขา สงฺฆสฺส สามคฺคี, สมคฺคานญฺจ อนุคฺคโห;

สมคฺครโต ธมฺมฏฺโฐ, โยคกฺเขมา น ธํสติ;

สงฺฆํ สมคฺคํ กตฺวาน, กปฺปํ สคฺคมฺหิ โมทตี’’ติฯ

[355] [ปริ. 459] ‘‘สิยา นุ โข, ภนฺเต, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉ’’ติ? ‘‘สิยา, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉ’’ติฯ

[ปริ. 459] ‘‘สิยา [สิยา นุ โข (สฺยา. กํ.)] ปน, ภนฺเต, สงฺฆเภทโก น อาปายิโก, น เนรยิโก, น กปฺปฏฺโฐ, น อเตกิจฺโฉ’’ติ? ‘‘สิยา, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก น อาปายิโก, น เนรยิโก, น กปฺปฏฺโฐ, น อเตกิจฺโฉ’’ติฯ

‘‘กตโม ปน, ภนฺเต, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉ’’ติ? ‘‘อิธุปาลิ, ภิกฺขุ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติฯ ตสฺมิํ อธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท อธมฺมทิฏฺฐิ, วินิธาย ทิฏฺฐิํ, วินิธาย ขนฺติํ, วินิธาย รุจิํ, วินิธาย ภาวํ, อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ อยมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉฯ

‘‘ปุน จปรํ, อุปาลิ, ภิกฺขุ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติฯ ตสฺมิํ อธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท ธมฺมทิฏฺฐิ, วินิธาย ทิฏฺฐิํ, วินิธาย ขนฺติํ, วินิธาย รุจิํ, วินิธาย ภาวํ, อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ อยมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉฯ

‘‘ปุน จปรํ, อุปาลิ, ภิกฺขุ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติฯ ตสฺมิํ อธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท เวมติโก, วินิธาย ทิฏฺฐิํ, วินิธาย ขนฺติํ, วินิธาย รุจิํ, วินิธาย ภาวํ, อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ อยมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉฯ

‘‘ปุน จปรํ, อุปาลิ, ภิกฺขุ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติฯ ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท อธมฺมทิฏฺฐิ…เป.… (ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ เภเท ธมฺมทิฏฺฐิ) [( ) สฺยามโปตฺถเก นตฺถิ, วิมติวิโนทนีฏีกาย สเมติ]ฯ ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ เภเท เวมติโกฯ ตสฺมิํ เวมติโก เภเท อธมฺมทิฏฺฐิฯ ตสฺมิํ เวมติโก เภเท ธมฺมทิฏฺฐิฯ ตสฺมิํ เวมติโก เภเท เวมติโก วินิธาย ทิฏฺฐิํ, วินิธาย ขนฺติํ, วินิธาย รุจิํ, วินิธาย ภาวํ, อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ อยมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉฯ

‘‘ปุน จปรํ, อุปาลิ, ภิกฺขุ ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ…เป.… อวินยํ วินโยติ ทีเปติ… วินยํ อวินโยติ ทีเปติ… อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตน ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ… ภาสิตํ ลปิตํ ตถาคเตน อภาสิตํ อลปิตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ… อนาจิณฺณํ ตถาคเตน อาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ… อาจิณฺณํ ตถาคเตน อนาจิณฺณํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ… อปญฺญตฺตํ ตถาคเตน ปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ… ปญฺญตฺตํ ตถาคเตน อปญฺญตฺตํ ตถาคเตนาติ ทีเปติ… อนาปตฺติํ อาปตฺตีติ ทีเปติ… อาปตฺติํ อนาปตฺตีติ ทีเปติ… ลหุกํ อาปตฺติํ ครุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ… ครุกํ อาปตฺติํ ลหุกา อาปตฺตีติ ทีเปติ… สาวเสสํ อาปตฺติํ อนวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ… อนวเสสํ อาปตฺติํ สาวเสสา อาปตฺตีติ ทีเปติ… ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ… อทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ ทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติ… ตสฺมิํ อธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท อธมฺมทิฏฺฐิ…เป.… ตสฺมิํ อธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท ธมฺมทิฏฺฐิ … ตสฺมิํ อธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท เวมติโก… ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท อธมฺมทิฏฺฐิ… (ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท ธมฺมทิฏฺฐิ) [( ) สฺยามโปตฺถเก นตฺถิ] … ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท เวมติโก… ตสฺมิํ เวมติโก, เภเท อธมฺมทิฏฺฐิ… ตสฺมิํ เวมติโก, เภเท ธมฺมทิฏฺฐิ… ตสฺมิํ เวมติโก, เภเท เวมติโก, วินิธาย ทิฏฺฐิํ, วินิธาย ขนฺติํ, วินิธาย รุจิํ, วินิธาย ภาวํ, อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ อยมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก อาปายิโก, เนรยิโก, กปฺปฏฺโฐ, อเตกิจฺโฉ’’ติฯ

‘‘กตโม ปน, ภนฺเต, สงฺฆเภทโก น อาปายิโก, น เนรยิโก, น กปฺปฏฺโฐ , น อเตกิจฺโฉ’’ติ? ‘‘อิธุปาลิ, ภิกฺขุ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีเปติฯ ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท ธมฺมทิฏฺฐิ , อวินิธาย ทิฏฺฐิํ, อวินิธาย ขนฺติํ, อวินิธาย รุจิํ, อวินิธาย ภาวํ, อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ อยมฺปิ โข, อุปาลิ, สงฺฆเภทโก น อาปายิโก, น เนรยิโก, น กปฺปฏฺโฐ, น อเตกิจฺโฉฯ

‘‘ปุน จปรํ, อุปาลิ, ภิกฺขุ ธมฺมํ อธมฺโมติ ทีเปติ…เป.… ทุฏฺฐุลฺลํ อาปตฺติํ อทุฏฺฐุลฺลา อาปตฺตีติ ทีเปติฯ ตสฺมิํ ธมฺมทิฏฺฐิ, เภเท ธมฺมทิฏฺฐิ, อวินิธาย ทิฏฺฐิํ, อวินิธาย ขนฺติํ, อวินิธาย รุจิํ, อวินิธาย ภาวํ, อนุสฺสาเวติ, สลากํ คาเหติ – ‘อยํ ธมฺโม, อยํ วินโย, อิทํ สตฺถุสาสนํ, อิมํ คณฺหถ, อิมํ โรเจถา’ติฯ อยมฺปิ โข , อุปาลิ, สงฺฆเภทโก น อาปายิโก, น เนรยิโก, น กปฺปฏฺโฐ, น อเตกิจฺโฉ’’ติฯ

ตติยภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ

สงฺฆเภทกกฺขนฺธโก สตฺตโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

อนุปิเย อภิญฺญาตา, สุขุมาโล น อิจฺฉติ;

กสา วปา อภิ นินฺเน, นิทฺธา ลาเว จ อุพฺพเหฯ

ปุญฺชมทฺทปลาลญฺจ, ภุสโอผุณนีหเร;

อายติมฺปิ น ขียนฺติ, ปิตโร จ ปิตามหาฯ

ภทฺทิโย อนุรุทฺโธ จ, อานนฺโท ภคุ กิมิโล;

สกฺยมาโน จ โกสมฺพิํ, ปริหายิ กกุเธน จฯ

ปกาเสสิ ปิตุโน จ, ปุริเส สิลํ นาฬาคิริํ;

ติกปญฺจครุโก โข, ภินฺทิ ถุลฺลจฺจเยน จ;

ตโย อฏฺฐ ปุน ตีณิ, ราชิ เภทา สิยา นุ โขติฯ

สงฺฆเภทกกฺขนฺธกํ นิฏฺฐิตํฯ