ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, คิลาโน วุฏฺฐาเปตพฺโพฯ โย วุฏฺฐาเปยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติฯ

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ‘คิลานา มยมฺหา อวุฏฺฐาปนียา’ติ วรเสยฺยาโย ปลิพุทฺเธนฺติ [ปลิพุนฺธนฺติ (ก.)]ฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, คิลานสฺส ปติรูปํ เสยฺยํ ทาตุ’’นฺติฯ

เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู เลสกปฺเปน เสนาสนํ ปฏิพาหนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, เลสกปฺเปน เสนาสนํ ปฏิพาหิตพฺพํฯ โย ปฏิพาเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติฯ

[ปาจิ. 122] เตน โข ปน สมเยน สตฺตรสวคฺคิยา ภิกฺขู อญฺญตรํ ปจฺจนฺติมํ มหาวิหารํ ปฏิสงฺขโรนฺติ – ‘อิธ มยํ วสฺสํ วสิสฺสามา’ติฯ อทฺทสํสุ [อทฺทสาสุํ (ก.)] โข ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺตรสวคฺคิเย ภิกฺขู วิหารํ [อญฺญตรํ วิหารํ (ก.)] ปฏิสงฺขโรนฺเตฯ ทิสฺวาน เอวมาหํสุ – ‘‘อิเม, อาวุโส, สตฺตรสวคฺคิยา ภิกฺขู วิหารํ ปฏิสงฺขโรนฺติฯ หนฺท เน วุฏฺฐาเปสฺสามา’’ติฯ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ – ‘‘อาคเมถาวุโส, ยาว ปฏิสงฺขโรนฺติ, ปฏิสงฺขเต วุฏฺฐาเปสฺสามา’’ติฯ อถ โข ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู สตฺตรสวคฺคิเย ภิกฺขู เอตทโวจุํ – ‘‘อุฏฺเฐถาวุโส, อมฺหากํ วิหาโร ปาปุณาตี’’ติฯ ‘‘นนุ, อาวุโส, ปฏิกจฺเจว อาจิกฺขิตพฺพํ? มยญฺจญฺญํ ปฏิสงฺขเรยฺยามา’’ติฯ ‘‘นนุ, อาวุโส, สงฺฆิโก วิหาโร’’ติ? ‘‘อามาวุโส, สงฺฆิโก วิหาโร’’ติฯ ‘‘อุฏฺเฐถาวุโส, อมฺหากํ วิหาโร ปาปุณาตี’’ติฯ ‘‘มหลฺลโก, อาวุโส, วิหาโร; ตุมฺเหปิ วสถ, มยมฺปิ วสิสฺสามา’’ติฯ ‘‘อุฏฺเฐถาวุโส, อมฺหากํ วิหาโร ปาปุณาตี’’ติ กุปิตา อนตฺตมนา คีวายํ คเหตฺวา นิกฺกฑฺฒนฺติฯ เต นิกฺกฑฺฒิยมานา โรทนฺติฯ ภิกฺขู เอวมาหํสุ – ‘‘กิสฺส ตุมฺเห, อาวุโส, โรทถา’’ติ? ‘‘อิเม, อาวุโส, ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู กุปิตา อนตฺตมนา อมฺเห สงฺฆิกา วิหารา นิกฺกฑฺฒนฺตี’’ติฯ

เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู กุปิตา อนตฺตมนา ภิกฺขู สงฺฆิกา วิหารา นิกฺกฑฺฒิสฺสนฺตี’’ติ! อถ โข เต ภิกฺขู ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร, ตุมฺเห ภิกฺขเว, กุปิตา อนตฺตมนา สงฺฆิกา วิหารา ภิกฺขู นิกฺกฑฺฒถา’’ติ? ‘‘สจฺจํ ภควา’’ติ…เป.… วิครหิตฺวา…เป.… ธมฺมิํ กถํ กตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘น, ภิกฺขเว, กุปิเตน อนตฺตมเนน ภิกฺขุ สงฺฆิกา วิหารา นิกฺกฑฺฒิตพฺโพฯ โย นิกฺกฑฺเฒยฺย, ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, เสนาสนํ คาเหตุ’’นฺติฯ

เสนาสนคฺคาหาปกสมฺมุติ

[317] อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘เกน นุ โข เสนาสนํ คาเหตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ …เป.… ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปญฺจหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ ภิกฺขุํ เสนาสนคฺคาหาปกํ สมฺมนฺนิตุํ – โย น ฉนฺทาคติํ คจฺเฉยฺย, น โทสาคติํ คจฺเฉยฺย, น โมหาคติํ คจฺเฉยฺย, น ภยาคติํ คจฺเฉยฺย, คหิตาคหิตญฺจ ชาเนยฺยฯ เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, สมฺมนฺนิตพฺโพ –

‘‘ปฐมํ ภิกฺขุ ยาจิตพฺโพ, ยาจิตฺวา พฺยตฺเตน ภิกฺขุนา ปฏิพเลน สงฺโฆ ญาเปตพฺโพ –

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ ยทิ สงฺฆสฺส ปตฺตกลฺลํ, สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ เสนาสนคฺคาหาปกํ สมฺมนฺเนยฺยฯ เอสา ญตฺติฯ

‘‘สุณาตุ เม, ภนฺเต, สงฺโฆฯ สงฺโฆ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุํ เสนาสนคฺคาหาปกํ สมฺมนฺนติฯ ยสฺสายสฺมโต ขมติ อิตฺถนฺนามสฺส ภิกฺขุโน เสนาสนคฺคาหาปกสฺส สมฺมุติ, โส ตุณฺหสฺส; ยสฺส นกฺขมติ, โส ภาเสยฺยฯ

‘‘สมฺมโต สงฺเฆน อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขุ เสนาสนคฺคาหาปโกฯ ขมติ สงฺฆสฺส, ตสฺมา ตุณฺหี, เอวเมตํ ธารยามี’’ติ ฯ

[318] อถ โข เสนาสนคฺคาหาปกานํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘กถํ นุ โข เสนาสนํ คาเหตพฺพ’’นฺติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปฐมํ ภิกฺขู คเณตุํ , ภิกฺขู คเณตฺวา เสยฺยา คเณตุํ, เสยฺยา คเณตฺวา เสยฺยคฺเคน คาเหตุ’’นฺติฯ เสยฺยคฺเคน คาเหนฺตา เสยฺยา อุสฺสารยิํสุ…เป.… ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วิหารคฺเคน คาเหตุ’’นฺติฯ วิหารคฺเคน คาเหนฺตา วิหารา อุสฺสารยิํสุ…เป.… ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ปริเวณคฺเคน คาเหตุ’’นฺติฯ ปริเวณคฺเคน คาเหนฺตา ปริเวณา อุสฺสารยิํสุ…เป.… ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, อนุภาคมฺปิ ทาตุํฯ คหิเต อนุภาเค อญฺโญ ภิกฺขุ อาคจฺฉติ, น อกามา ทาตพฺโพ’’ติฯ

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู นิสฺสีเม ฐิตสฺส เสนาสนํ คาเหนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, นิสฺสีเม ฐิตสฺส เสนาสนํ คาเหตพฺพํฯ โย คาเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติฯ

เตน โข ปน สมเยน ภิกฺขู เสนาสนํ คเหตฺวา สพฺพกาลํ ปฏิพาหนฺติฯ ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘น, ภิกฺขเว, เสนาสนํ คเหตฺวา สพฺพกาลํ ปฏิพาเหตพฺพํฯ โย ปฏิพาเหยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อนุชานามิ, ภิกฺขเว, วสฺสานํ เตมาสํ ปฏิพาหิตุํ, อุตุกาลํ ปน น ปฏิพาหิตุ’’นฺติฯ

อถ โข ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ – ‘‘กติ นุ โข เสนาสนคฺคาหา’’ติ? ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ ‘‘ตโย เม, ภิกฺขเว, เสนาสนคฺคาหา – ปุริมโก, ปจฺฉิมโก, อนฺตรามุตฺตโกฯ อปรชฺชุคตาย อาสาฬฺหิยา ปุริมโก คาเหตพฺโพฯ มาสคตาย อาสาฬฺหิยา ปจฺฉิมโก คาเหตพฺโพฯ อปรชฺชุคตาย ปวารณาย อายติํ วสฺสาวาสตฺถาย อนฺตรามุตฺตโก คาเหตพฺโพฯ อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย เสนาสนคฺคาหา’’ติฯ

ทุติยภาณวาโร นิฏฺฐิโตฯ