เมนู

ภยวรรควรรณนาที่ 3



อรรถกถาปฐมภยสูตร


พึงทราบวินิจฉัยในปฐมภยสูตรที่ 1 แห่งวรรคที่ 3 ดังต่อไปนี้ :-
บทว่า อตฺตานุวาทภยํ ได้แก่ ภัยเกิดขึ้นแก่บุคคลผู้ติเตียนตน.
บทว่า ปรานุวาทภยํ ได้แก่ ภัยเกิดจากการติของผู้อื่น. บทว่า ทณฺทภยํ
ได้แก่ ภัยเกิดเพราะอาศัยกรรมกรณ์ 32. บทว่า ทุคฺคติภยํ ได้แก่ ภัย
เกิดเพราะอาศัยอบาย 4. ในคำเป็นต้นว่า อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อตฺตานุ-
วาทภยํ
ก่อนอื่นหิริภายในย่อมเกิดขึ้นแก่ผู้พิจารณาเห็นอัตตานุวาทภัย หิริ
นั้นย่อมยังความสำรวมให้เกิดในไตรทวารของเขา ความสำรวมในไตรทวาร
จัดเป็นจตุปาชิสุทธิศีล เธอตั้งอยู่ในจตุปาริสุทธิศีลนั้นแล้ว เจริญวิปัสสนาย่อม
ตั้งอยู่ในผลอันเลิศ. ส่วนโอตตัปปะภายนอก ย่อมเกิดขึ้นแก่ผู้พิจารณาเห็น
ปรานุวาทภัย และทัณฑภัย โอตตัปปะนั้น ย่อมยังความสำรวมให้เกิดใน
ไตรทวารของเขา. ความสำรวมในไตรทวาร จัดเป็นจตุปาริสุทธิศีล. เธอ
ตั้งอยู่ในจตุปาริสุทธิศีลนั้นแล้ว เจริญวิปัสสนาย่อมตั้งอยู่ในผลอันเลิศ. หิริ
ภายในย่อมเกิดขึ้นแก่ผู้พิจารณาเห็นทุตติภัย หิรินั้นย่อมยังความสำรวมให้เกิด
ในไตรทวารของเขา. ความสำรวมในไตรทวาร จัดเป็นจตุปาริสุทธิศีล.
เธอตั้งอยู่ในจตุปาริสุทธิศีลนั้นแล้ว เจริญวิปัสสนาย่อมตั้งอยู่ในผลอันเลิศ.
จบอรรถกถาปฐมภยสูตรที่ 1

2. ทุติยภยสูตร



ว่าด้วยภัย 4 ประการ


[122] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภัย 4 ประการนี้ คนผู้ลงน้ำจะพึง
หวังได้ 4 ประการเป็นไฉน ? คือ ภัยคือคลื่น 1 ภัยคือจระเข้ 1 ภัยคือ
น้ำวน 1 ภัยคือปลาฉลาม 1
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภัย 4 ประการนี้แล คน
ผู้ลงน้ำพึงหวังได้ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ภัย 4 ประการนี้ กุลบุตรบางคนใน
โลกนี้ ผู้ออกบวชเป็นบรรพชิตด้วยศรัทธา ในธรรมวินัยนี้พึงหวังได้ ฉันนั้น
เหมือนกันแล ประการเป็นไฉน คือ ภัยคือคลื่น 1 ภัยคือจระเข้ 1 ภัย
คือน้ำวน 1 ภัยคือปลาฉลาม 1
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ภัยคือคลื่นเป็นไฉน
กุลบุตรบางคนในโลกนี้ ออกบวชเป็นบรรพชิตด้วยศรัทธา ด้วยคิดว่า เรา
ถูกชาติ ชรา มรณะ โสกะ ปริเทวะ ทุกข์ โทมนัส อุปายาส ครอบงำ
ชื่อว่าตนอยู่ในกองทุกข์ มีทุกข์เป็นเบื้องหน้า แม้ไฉนการกระทำที่สุดแห่ง
กองทุกข์ทั้งมวลนี้ จะพึงปรากฏ เธอบวชอย่างนั้นแล้ว เพื่อนสพรหมจารี
ตักเตือน สั่งสอนว่า ท่านพึงก้าวไปอย่างนี้ พึงถอยกลับอย่างนี้ พึงแลดูอย่างนี้
พึงเหลียวดูอย่างนี้ พึงคู้เข้าอย่างนี้ พึงเหยียดออกอย่างนี้ พึงทรงสังฆาฏิ
บาตรและจีวรอย่างนี้ เธอย่อมคิดอย่างนี้ว่า เมื่อก่อนเราเป็นคฤหัสถ์มีแต่จะ
ควรตัดเตือนสั่งสอนผู้อื่น ก็ภิกษุเหล่านี้คราวลูกคราวหลานของเรา สำคัญเราว่า
ควรตักเตือนสั่งสอน เธอโกรธเคืองแค้นใจ บอกคืนสิกขาลาเพศ ภิกษุนี้เรียกว่า
เป็นผู้กลัวต่อภัยคือคลื่น บอกคืนสิกขาลาเพศ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คำว่า ภัย
คือคลื่นนี้ เป็นชื่อแต่งความโกรธและความแค้นใจ
นี้เรียกว่า ภัยคือคลื่น.