ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

พุทฺธวํสปาฬิ

1. รตนจงฺกมนกณฺฑํ

[1]

พฺรหฺมา จ โลกาธิปตี สหมฺปตี [สหมฺปติ (สฺยา. กํ.)], กตญฺชลี อนธิวรํ อยาจถ;

‘‘สนฺตีธ สตฺตาปฺปรชกฺขชาติกา, เทเสหิ ธมฺมํ อนุกมฺปิมํ ปชํ’’ฯ

[2]

สมฺปนฺนวิชฺชาจรณสฺส ตาทิโน, ชุตินฺธรสฺสนฺติมเทหธาริโน;

ตถาคตสฺสปฺปฏิปุคฺคลสฺส, อุปฺปชฺชิ การุญฺญตา สพฺพสตฺเตฯ

[3]

‘‘น เหเต ชานนฺติ สเทวมานุสา, พุทฺโธ อยํ กีทิสโก นรุตฺตโม;

อิทฺธิพลํ ปญฺญาพลญฺจ กีทิสํ, พุทฺธพลํ โลกหิตสฺส กีทิสํฯ

[4]

‘‘น เหเต ชานนฺติ สเทวมานุสา, พุทฺโธ อยํ เอทิสโก นรุตฺตโม;

อิทฺธิพลํ ปญฺญาพลญฺจ เอทิสํ, พุทฺธพลํ โลกหิตสฺส เอทิสํฯ

[5]

‘‘หนฺทาหํ ทสฺสยิสฺสามิ, พุทฺธพลมนุตฺตรํ;

จงฺกมํ มาปยิสฺสามิ, นเภ รตนมณฺฑิตํ’’ฯ

[6]

ภุมฺมา มหาราชิกา ตาวติํสา, ยามา จ เทวา ตุสิตา จ นิมฺมิตา;

ปรนิมฺมิตา เยปิ จ พฺรหฺมกายิกา, อานนฺทิตา วิปุลมกํสุ โฆสํฯ

[7]

โอภาสิตา จ ปถวี สเทวกา, ปุถู จ โลกนฺตริกา อสํวุตา;

ตโม จ ติพฺโพ วิหโต ตทา อหุ, ทิสฺวาน อจฺเฉรกํ ปาฏิหีรํฯ

[8]

สเทวคนฺธพฺพมนุสฺสรกฺขเส, อาภา อุฬารา วิปุลา อชายถ;

อิมสฺมิํ โลเก ปรสฺมิญฺโจภยสฺมิํ [ปรสฺมิํ จูภเย (สฺยา. กํ.)], อโธ จ อุทฺธํ ติริยญฺจ วิตฺถตํฯ

[9]

สตฺตุตฺตโม อนธิวโร วินายโก, สตฺถา อหู เทวมนุสฺสปูชิโต;

มหานุภาโว สตปุญฺญลกฺขโณ, ทสฺเสสิ อจฺเฉรกํ ปาฏิหีรํฯ

[10]

โส ยาจิโต เทววเรน จกฺขุมา, อตฺถํ สเมกฺขิตฺวา ตทา นรุตฺตโม;

จงฺกมํ [จงฺกมํ ตตฺถ (สี.)] มาปยิ โลกนายโก, สุนิฏฺฐิตํ สพฺพรตนนิมฺมิตํฯ

[11]

อิทฺธี จ อาเทสนานุสาสนี, ติปาฏิหีเร ภควา วสี อหุ;

จงฺกมํ มาปยิ โลกนายโก, สุนิฏฺฐิตํ สพฺพรตนนิมฺมิตํฯ

[12]

ทสสหสฺสีโลกธาตุยา, สิเนรุปพฺพตุตฺตเม;

ถมฺเภว ทสฺเสสิ ปฏิปาฏิยา, จงฺกเม รตนามเยฯ

[13]

ทสสหสฺสี อติกฺกมฺม, จงฺกมํ มาปยี ชิโน;

สพฺพโสณฺณมยา ปสฺเส, จงฺกเม รตนามเยฯ

[14]

ตุลาสงฺฆาฏานุวคฺคา , โสวณฺณผลกตฺถตา;

เวทิกา สพฺพโสวณฺณา, ทุภโต ปสฺเสสุ นิมฺมิตาฯ

[15]

มณิมุตฺตาวาลุกากิณฺณา, นิมฺมิโต รตนามโย;

โอภาเสติ ทิสา สพฺพา, สตรํสีว อุคฺคโตฯ

[16]

ตสฺมิํ จงฺกมเน ธีโร, ทฺวตฺติํสวรลกฺขโณ;

วิโรจมาโน สมฺพุทฺโธ, จงฺกเม จงฺกมี ชิโนฯ

[17]

ทิพฺพํ มนฺทารวํ ปุปฺผํ, ปทุมํ ปาริฉตฺตกํ;

จงฺกมเน โอกิรนฺติ, สพฺเพ เทวา สมาคตาฯ

[18]

ปสฺสนฺติ ตํ เทวสงฺฆา, ทสสหสฺสี ปโมทิตา;

นมสฺสมานา นิปตนฺติ, ตุฏฺฐหฏฺฐา ปโมทิตาฯ

[19]

ตาวติํสา จ ยามา จ, ตุสิตา จาปิ เทวตา;

นิมฺมานรติโน เทวา, เย เทวา วสวตฺติโน;

อุทคฺคจิตฺตา สุมนา, ปสฺสนฺติ โลกนายกํฯ

[20]

สเทวคนฺธพฺพมนุสฺสรกฺขสา, นาคา สุปณฺณา อถ วาปิ กินฺนรา;

ปสฺสนฺติ ตํ โลกหิตานุกมฺปกํ, นเภว อจฺจุคฺคตจนฺทมณฺฑลํฯ

[21]

อาภสฺสรา สุภกิณฺหา, เวหปฺผลา อกนิฏฺฐา จ เทวตา;

สุสุทฺธสุกฺกวตฺถวสนา, ติฏฺฐนฺติ ปญฺชลีกตาฯ

[22]

มุญฺจนฺติ ปุปฺผํ ปน ปญฺจวณฺณิกํ, มนฺทารวํ จนฺทนจุณฺณมิสฺสิตํ;

ภเมนฺติ เจลานิ จ อมฺพเร ตทา, ‘‘อโห ชิโน โลกหิตานุกมฺปโกฯ

[23]

‘‘ตุวํ สตฺถา จ เกตู จ, ธโช ยูโป จ ปาณินํ;

ปรายโน ปติฏฺฐา จ, ทีโป จ ทฺวิปทุตฺตโม [ทิปทุตฺตโม (สี. สฺยา.)]ฯ

[24]

‘‘ทสสหสฺสีโลกธาตุยา, เทวตาโย มหิทฺธิกา;

ปริวาเรตฺวา นมสฺสนฺติ, ตุฏฺฐหฏฺฐา ปโมทิตาฯ

[25]

‘‘เทวตา เทวกญฺญา จ, ปสนฺนา ตุฏฺฐมานสา;

ปญฺจวณฺณิกปุปฺเผหิ, ปูชยนฺติ นราสภํฯ

[26]

‘‘ปสฺสนฺติ ตํ เทวสงฺฆา, ปสนฺนา ตุฏฺฐมานสา;

ปญฺจวณฺณิกปุปฺเผหิ, ปูชยนฺติ นราสภํฯ

[27]

‘‘อโห อจฺฉริยํ โลเก, อพฺภุตํ โลมหํสนํ;

น เมทิสํ ภูตปุพฺพํ, อจฺเฉรํ โลมหํสนํ’’ฯ

[28]

สกสกมฺหิ ภวเน, นิสีทิตฺวาน เทวตา;

หสนฺติ ตา มหาหสิตํ, ทิสฺวานจฺเฉรกํ นเภฯ

[29]

อากาสฏฺฐา จ ภูมฏฺฐา, ติณปนฺถนิวาสิโน;

กตญฺชลี นมสฺสนฺติ, ตุฏฺฐหฏฺฐา ปโมทิตาฯ

[30]

เยปิ ทีฆายุกา นาคา, ปุญฺญวนฺโต มหิทฺธิกา;

ปโมทิตา นมสฺสนฺติ, ปูชยนฺติ นรุตฺตมํฯ

[31]

สงฺคีติโย ปวตฺเตนฺติ, อมฺพเร อนิลญฺชเส;

จมฺมนทฺธานิ วาเทนฺติ, ทิสฺวานจฺเฉรกํ นเภฯ

[32]

สงฺขา จ ปณวา เจว, อโถปิ ฑิณฺฑิมา [เฑณฺฑิมา (สี.)] พหู;

อนฺตลิกฺขสฺมิํ วชฺชนฺติ, ทิสฺวานจฺเฉรกํ นเภฯ

[33]

อพฺภุโต วต โน อชฺช, อุปฺปชฺชิ โลมหํสโน;

ธุวมตฺถสิทฺธิํ ลภาม, ขโณ โน ปฏิปาทิโตฯ

[34]

พุทฺโธติ เตสํ สุตฺวาน, ปีติ อุปฺปชฺชิ ตาวเท;

พุทฺโธ พุทฺโธติ กถยนฺตา, ติฏฺฐนฺติ ปญฺชลีกตาฯ

[35]

หิงฺการา สาธุการา จ [หิงฺการํ สาธุการญฺจ (สี. สฺยา.)], อุกฺกุฏฺฐิ สมฺปหํสนํ [สมฺปสาทนํ (สี.), สมฺปนาทนํ (สฺยา.)];

ปชา จ วิวิธา คคเน, วตฺเตนฺติ ปญฺชลีกตาฯ

[36]

คายนฺติ เสเฬนฺติ จ วาทยนฺติ จ, ภุชานิ โปเถนฺติ จ นจฺจยนฺติ จ;

มุญฺจนฺติ ปุปฺผํ ปน ปญฺจวณฺณิกํ, มนฺทารวํ จนฺทนจุณฺณมิสฺสิตํฯ

[37]

‘‘ยถา ตุยฺหํ มหาวีร, ปาเทสุ จกฺกลกฺขณํ;

ธชวชิรปฏากา, วฑฺฒมานงฺกุสาจิตํฯ

[38]

‘‘รูเป สีเล สมาธิมฺหิ, ปญฺญาย จ อสาทิโส;

วิมุตฺติยา อสมสโม, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเนฯ

[39]

‘‘ทสนาคพลํ กาเย, ตุยฺหํ ปากติกํ พลํ;

อิทฺธิพเลน อสโม, ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเนฯ

[40]

‘‘เอวํ สพฺพคุณูเปตํ, สพฺพงฺคสมุปาคตํ;

มหามุนิํ การุณิกํ, โลกนาถํ นมสฺสถฯ

[41]

‘‘อภิวาทนํ โถมนญฺจ, วนฺทนญฺจ ปสํสนํ;

นมสฺสนญฺจ ปูชญฺจ, สพฺพํ อรหสี ตุวํฯ

[42]

‘‘เย เกจิ โลเก วนฺทเนยฺยา, วนฺทนํ อรหนฺติ เย;

สพฺพเสฏฺโฐ มหาวีร, สทิโส เต น วิชฺชติฯ

[43]

‘‘สาริปุตฺโต มหาปญฺโญ, สมาธิชฺฌานโกวิโท;

คิชฺฌกูเฏ ฐิโตเยว, ปสฺสติ โลกนายกํฯ

[44]

‘‘สุผุลฺลํ สาลราชํว, จนฺทํว คคเน ยถา;

มชฺฌนฺหิเกว [มชฺฌนฺติเกว (สพฺพตฺถ)] สูริยํ, โอโลเกสิ นราสภํฯ

[45]

‘‘ชลนฺตํ ทีปรุกฺขํว, ตรุณสูริยํว อุคฺคตํ;

พฺยามปฺปภานุรญฺชิตํ, ธีรํ ปสฺสติ โลกนายกํฯ

[46]

‘‘ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ, กตกิจฺจาน ตาทินํ;

ขีณาสวานํ วิมลานํ, ขเณน สนฺนิปาตยิฯ

[47]

‘‘โลกปฺปสาทนํ นาม, ปาฏิหีรํ นิทสฺสยิ;

อมฺเหปิ ตตฺถ คนฺตฺวาน, วนฺทิสฺสาม มยํ ชินํฯ

[48]

‘‘เอถ สพฺเพ คมิสฺสาม, ปุจฺฉิสฺสาม มยํ ชินํ;

กงฺขํ วิโนทยิสฺสาม, ปสฺสิตฺวา โลกนายกํ’’ฯ

[49]

สาธูติ เต ปฏิสฺสุตฺวา, นิปกา สํวุตินฺทฺริยา;

ปตฺตจีวรมาทาย, ตรมานา อุปาคมุํฯ

[50]

ขีณาสเวหิ วิมเลหิ, ทนฺเตหิ อุตฺตเม ทเม;

สาริปุตฺโต มหาปญฺโญ, อิทฺธิยา อุปสงฺกมิฯ

[51]

เตหิ ภิกฺขูหิ ปริวุโต, สาริปุตฺโต มหาคณี;

ลฬนฺโต เทโวว คคเน, อิทฺธิยา อุปสงฺกมิฯ

[52]

อุกฺกาสิตญฺจ ขิปิตํ [อุกฺกาสิตญฺจ ขิปิตญฺจ (สฺยา. อฏฺฐ.)], อชฺฌุเปกฺขิย สุพฺพตา;

สคารวา สปฺปติสฺสา, สมฺพุทฺธํ อุปสงฺกมุํฯ

[53]

อุปสงฺกมิตฺวา ปสฺสนฺติ, สยมฺภุํ โลกนายกํ;

นเภ อจฺจุคฺคตํ ธีรํ, จนฺทํว คคเน ยถาฯ

[54]

ชลนฺตํ ทีปรุกฺขํว, วิชฺชุํว คคเน ยถา;

มชฺฌนฺหิเกว สูริยํ, ปสฺสนฺติ โลกนายกํฯ

[55]

ปญฺจภิกฺขุสตา สพฺเพ, ปสฺสนฺติ โลกนายกํ;

รหทมิว วิปฺปสนฺนํ, สุผุลฺลํ ปทุมํ ยถาฯ

[56]

อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวาน, ตุฏฺฐหฏฺฐา ปโมทิตา;

นมสฺสมานา นิปตนฺติ, สตฺถุโน จกฺกลกฺขเณฯ

[57]

สาริปุตฺโต มหาปญฺโญ, โกรณฺฑสมสาทิโส;

สมาธิชฺฌานกุสโล, วนฺทเต โลกนายกํฯ

[58]

คชฺชิตา กาลเมโฆว, นีลุปฺปลสมสาทิโส;

อิทฺธิพเลน อสโม, โมคฺคลฺลาโน มหิทฺธิโกฯ

[59]

มหากสฺสโปปิ จ เถโร, อุตฺตตฺตกนกสนฺนิโภ;

ธุตคุเณ อคฺคนิกฺขิตฺโต, โถมิโต สตฺถุวณฺณิโตฯ

[60]

ทิพฺพจกฺขูนํ โย อคฺโค, อนุรุทฺโธ มหาคณี;

ญาติเสฏฺโฐ ภควโต, อวิทูเรว ติฏฺฐติฯ

[61]

อาปตฺติอนาปตฺติยา , สเตกิจฺฉาย โกวิโท;

วินเย อคฺคนิกฺขิตฺโต, อุปาลิ สตฺถุวณฺณิโตฯ

[62]

สุขุมนิปุณตฺถปฏิวิทฺโธ, กถิกานํ ปวโร คณี;

อิสิ มนฺตานิยา ปุตฺโต, ปุณฺโณ นามาติ วิสฺสุโตฯ

[63]

เอเตสํ จิตฺตมญฺญาย, โอปมฺมกุสโล มุนิ;

กงฺขจฺเฉโท มหาวีโร, กเถสิ อตฺตโน คุณํฯ

[64]