เมนู

อภิสมยวรรคที่ 10



1. นขสิขาสูตร



ว่าด้วยเปรียบทุกข์ที่เหลือเท่าฝุ่นติดปลายเล็บ



[311] ข้าพเจ้าได้สดับมาอย่างนี้ :-
สมัยหนึ่ง พระผู้มีพระภาคเจ้าประทับอยู่ ณ พระเชตวัน อาราม
ของท่านอนาถบิณฑิกเศรษฐี กรุงสาวัตถี. ครั้งนั้นแล พระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงเอาปลายพระนขาช้อนฝุ่นขึ้นเล็กน้อย แล้วตรัสกะภิกษุทั้งหลายว่า
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เธอทั้งหลายจะสำคัญความข้อนั้นเป็นไฉน ฝุ่นประ-
มาณน้อยนี้ที่เราเอาปลายเล็บช้อนขึ้น กับแผ่นดินใหญ่นี้ อย่างไหนจะ
มากกว่ากันหนอ ภิกษุทั้งหลายกราบทูลว่า ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ
แผ่นดินใหญ่นี้แหละมากกว่า ฝุ่นประมาณเล็กน้อยที่พระผู้มีพระภาคเจ้า
ทรงเอาปลายพระนขาช้อนขึ้นมีประมาณน้อย เมื่อเทียบกับแผ่นดินใหญ่
แล้ว ฝุ่นที่พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงเอาปลายพระนขาช้อนขึ้นมีประมาณ
น้อย ย่อมไม่ถึงเสี้ยวที่ 100 ไม่ถึงเสี้ยวที่ 1,000 ไม่ถึงเสี้ยวที่ 100,000
[312] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ฉันนั้นเหมือนกัน ความทุกข์ที่
หมดไป สิ้นไปนี้แหละ ของบุคคลผู้เป็นพระอริยสาวก สมบูรณ์ด้วย
ทิฏฐิ ตรัสรู้แล้ว มีมากกว่า ส่วนที่เหลือมีประมาณน้อย ความทุกข์เป็น
สภาพยิ่งใน 7 อัตภาพ เมื่อเทียบเข้ากับกองทุกข์ที่หมดสิ้นไปอันมีในก่อน
ไม่เข้าถึงเสี้ยวที่ 100 เสี้ยวที่ 1,000 เสี้ยวที่ 100,000 ดูก่อนภิกษุ

ทั้งหลาย การตรัสรู้ธรรมให้สำเร็จประโยชน์ใหญ่อย่างนี้แล การได้ธรรม-
จักษุให้สำเร็จประโยชน์ใหญ่อย่างนี้.
จบนขสิขาสูตรที่ 1

อภิสมยวรรคที่ 10



อรรถกถานขสิขาสูตรที่ 1



อภิสมยวรรค นขสิขาสูตรที่ 1

มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้
บทว่า นขสิขาย ความ ที่ปลายเล็บซึ่งพ้นจากที่มีเนื้อ จริงอยู่
ชื่อว่าปลายเล็บเป็นของใหญ่สำหรับโลกิยชน แต่สำหรับพระศาสดาเป็น
ของละเอียดเหมือนปลายดอกอุบลแดง ถามว่า เมื่อเป็นเช่นนั้นฝุ่นจะตั้ง
อยู่ที่ปลายเล็บนั้นได้อย่างไร. ตอบว่า ตั้งอยู่ได้ด้วยแรงอธิษฐาน. ด้วยว่า
พระผู้มีพระภาคเจ้ามีพระประสงค์จะให้เขารู้เนื้อความ จึงทรงให้ฝุ่นนั้น
ตั้งอยู่ที่ปลายเล็บด้วยแรงอธิษฐาน. บทว่า สติมํ กลํ ความว่า แบ่งฝุ่น
ในแผ่นดินใหญ่เป็น 100 ส่วน พึงถือเอาจาก 100 ส่วนนั้นเพียง 1 ส่วน.
ก็นัยนี้เหมือนกัน. บทว่า อภิสเมตาวิโน ได้แก่ผู้ตรัสรู้อริยสัจด้วยปัญญา
แม้ข้างหน้าตั้งอยู่. บทว่า ปุริมํ ทุกฺขกฺขนฺธํ ปริกฺขีณํ ปริยาทินฺนํ อุปนิธาย
ความว่า เทียบกองทุกข์ที่ตรัสไว้ทีแรกอย่างนี้ว่า ทุกข์นี้แหละ คือที่สิ้น
ไปแล้วมีมากกว่า อธิบายว่า อยู่ในสำนักของท่าน พิจารณาอยู่ด้วยญาณ
โดยเว้นกองทุกข์ที่มากกว่านั้น ในสำนักของภิกษุนั้น ถามว่า ก็ในที่นี้ที่
ชื่อว่าทุกข์มีในก่อนเป็นไฉน ทุกข์ที่สิ้นไปเป็นไฉน ทุกข์ที่พึงเกิดขึ้น
เพราะไม่อบรมปฐมมรรคเป็นไฉน ทุกข์ที่พึงเกิดขึ้นในอัตตภาพทั้ง 7 ใน