ธาตุ 3

พ. ดูก่อนอานนท์ มี ธาตุนี้มี 3 อย่าง ได้แก่ ธาตุคือกาม 1
ธาตุคือรูป 1 ธาตุคืออรูป 1 ดูก่อนอานนท์ ธาตุ 3 อย่างเหล่านี้แล
แม้ภิกษุรู้อยู่ เห็นอยู่ จึงควรเรียกได้ว่า ภิกษุผู้ฉลาดในธาตุ.
[242] อา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ จะยังมีปริยายแม้อื่นหรือไม่
ที่ควรเรียกว่า ภิกษุผู้ฉลาดในธาตุ.

ธาตุ 2

พ. ดูก่อนอานนท์ มี ธาตุนี้มี 2 อย่าง คือ สังขตธาตุ 1 อสัง-
ขตธาตุ ดูกรอานนท์ ธาตุ 2 อย่างเหล่านี้แล แม้ด้วยเหตุที่ภิกษุรู้อยู่
เห็นอยู่ จึงควรเรียกได้ว่า ภิกษุผู้ฉลาดในธาตุ.
[243] อา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ก็ด้วยเหตุเท่าไรจึงควรเรียกว่า
ภิกษุผู้ฉลาดในอายตนะ.

อายตนะภายใน - ภายนอก อย่างละ 6

พ. ดูก่อนอานนท์ อายตนะทั้งภายในและภายนอกนี้ มีอย่างละ 6
แล คือ จักษุและรูป 1 โสตะและเสียง 1 ฆานะและกลิ่น 1 ชิวหา
และรส 1 กายและโผฏฐัพพะ 1 มโนและธรรมารมณ์ 1 ดูก่อน
อานนท์ อายตนะทั้งภายในและภายนอกอย่างละ 6 เหล่านี้แล แม้ด้วยเหตุ
ที่ภิกษุรู้อยู่ เห็นอยู่ จึงควรเรียกได้ว่า ภิกษุผู้ฉลาดในอายตนะ.
[244] อา. ข้าแต่พระองค์ผู้เจริญ ก็ด้วยเหตุเท่าไรจึงควรเรียกว่า
ภิกษุผู้ฉลาดในปฏิจจสมุปบาท.

ปฏิจจสมุปบาท

พ. ดูก่อนอานนท์ ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมรู้อย่างนี้ว่า เมื่อ
เหตุนี้มี ผลนี้จึงมี เพราะเหตุนี้เกิดขึ้น ผลนี้จึงเกิดขึ้น เนื้อเหตุนี้ไม่มี ผล