‘‘วีริยํ เม ธุรโธรยฺหํ, โยคกฺเขมาธิวาหนํ;
อุตฺตมตฺถํ ปตฺถยนฺโต, สาสเน วิหรามหํฯ
[220]
‘‘อิทํ ปจฺฉิมกํ มยฺหํ, จริโม วตฺตเต ภโว;
สพฺพาสวา ปริกฺขีณา, นตฺถิ ทานิ ปุนพฺภโวฯ
[221]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
[222]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[223]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา เหมโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติ;
เหมกตฺเถรสฺสาปทานํ สตฺตมํฯ
สตฺตรสมํ ภาณวารํฯ
8. โตเทยฺยตฺเถรอปทานํ
[224]
‘‘ราชา อชิตญฺชโย [ราชาสิ วิชโย (สี. อฏฺฐ.), ราชา วิชิตชโย (สฺยา.)] นาม, เกตุมตีปุรุตฺตเม;
สูโร วิกฺกมสมฺปนฺโน, ปุรมชฺฌาวสี ตทาฯ
[225]
‘‘ตสฺส รญฺโญ ปมตฺตสฺส, อฏวิโย สมุฏฺฐหุํ;
โอตารา [อุตฺตรา (สฺยา.), โอจรา (ปี.)] ตุณฺฑิกา เจว, รฏฺฐํ วิทฺธํสยุํ ตทาฯ
[226]
‘‘ปจฺจนฺเต กุปิเต ขิปฺปํ, สนฺนิปาเตสิรินฺทโม;
ภเฏ เจว พลตฺเถ จ, อริํ นิคฺคาหยิ ตทาฯ
[227]
‘‘หตฺถาโรหา อนีกฏฺฐา, สูรา จ จมฺมโยธิโน;
ธนุคฺคหา จ อุคฺคา จ, สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทาฯ
[228]
‘‘อาฬาริกา จ กปฺปกา, นฺหาปกา มาลการกา;
สูรา วิชิตสงฺคามา, สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทาฯ
[229]
‘‘ขคฺคหตฺถา จ ปุริสา, จาปหตฺถา จ วมฺมิโน;
ลุทฺทา วิชิตสงฺคามา, สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทาฯ
[230]
‘‘ติธาปภินฺนา มาตงฺคา, กุญฺชรา สฏฺฐิหายนา;
สุวณฺณกจฺฉาลงฺการา, สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทาฯ
[231]
‘‘ขมา สีตสฺส อุณฺหสฺส, อุกฺการุหรณสฺส จ;
โยธาชีวา กตกมฺมา, สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทาฯ
[232]
‘‘สงฺขสทฺทํ เภริสทฺทํ, อโถ อุตุช [อุทฺธว (สี.), อุทฺทฏ (สฺยา.)] สทฺทกํ;
เอเตหิ เต หาสยนฺตา, สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทาฯ
[233]
‘‘ติสูลโกนฺติมนฺเตหิ [ติสูลโกนฺตมนฺเตหิ (สี.), กวเจหิ โตมเรหิ (สี.), ธนูหิ โตมเรหิ (สฺยา.)] จ;
โกฏฺเฏนฺตานํ นิปาเตนฺตา [โกฏฺฏยนฺตา นิวตฺเตนฺตา (สฺยา.)], สพฺเพ สนฺนิปตุํ ตทาฯ
[234]
‘‘กิเมวาตินิสาเมตฺวา [กวจานิวาเสตฺวา (สฺยา.)], สราชา อชิตญฺชโย [อชินํ ชิโน (สี.), อชิตญฺชิโน (สฺยา.)];
สฏฺฐิ ปาณสหสฺสานิ, สูเล อุตฺตาสยิํ ตทาฯ
[235]
‘‘สทฺทํ มานุสกากํสุ, อโห ราชา อธมฺมิโก;
นิรเย ปจฺจมานสฺส, กทา อนฺโต ภวิสฺสติฯ
[236]
‘‘สยเนหํ ตุวฏฺเฏนฺโต, ปสฺสามิ นิรเย ตทา;
น สุปามิ ทิวารตฺติํ, สูเลน ตชฺชยนฺติ มํฯ
[237]
‘‘กิํ ปมาเทน รชฺเชน, วาหเนน พเลน จ;
น เต ปโหนฺติ ธาเรตุํ, ตาปยนฺติ [ตาสยนฺติ (สี. สฺยา.)] มมํ สทาฯ
[238]
‘‘กิํ เม ปุตฺเตหิ ทาเรหิ, รชฺเชน สกเลน จ;
ยํนูน ปพฺพเชยฺยาหํ, คติมคฺคํ วิโสธเยฯ
[239]
‘‘สฏฺฐิ นาคสหสฺสานิ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
สุวณฺณกจฺเฉ มาตงฺเค, เหมกปฺปนวาสเสฯ
[240]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, โตมรงฺกุสปาณิภิ;
สงฺคามาวจเร ฐาเน, อนเปกฺโข วิหายหํ;
สกกมฺเมน สนฺตตฺโต, นิกฺขมิํ อนคาริยํฯ
[241]
‘‘สฏฺฐิ อสฺสสหสฺสานิ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
อาชานีเยว ชาติยา, สินฺธเว สีฆวาหเนฯ
[242]
‘‘อารูฬฺเห คามณีเยหิ, จาปหตฺเถหิ วมฺมิภิ;
ปหาเรตฺวาน [ปหายิตฺวาน (สี. ปี.), ฉฑฺฑยิตฺวาน (สฺยา.)] เต สพฺเพ, นิกฺขมิํ อนคาริยํฯ
[243]
‘‘สฏฺฐิ รถสหสฺสานิ, สพฺพาลงฺการภูสิเต;
ทีเป อโถปิ เวยคฺเฆ, สนฺนทฺเธ อุสฺสิตทฺธเช;
เต สพฺเพ ปริหาเรตฺวา [ปริวชฺเชตฺวา (สฺยา.), ปริหายิตฺวา (ปี.)], ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
[244]
‘‘สฏฺฐิ เธนุสหสฺสานิ, สพฺพา กํสูปธารณา;
ตาโยปิ [คาวิโย (สฺยา.), เธนุโย (ก.)] ฉฑฺฑยิตฺวาน, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
[245]
‘‘สฏฺฐิ อิตฺถิสหสฺสานิ, สพฺพาลงฺการภูสิตา;
วิจิตฺตวตฺถาภรณา, อามุกฺกมณิกุณฺฑลาฯ
[246]
‘‘อฬารปมฺหา หสุลา, สุสญฺญา ตนุมชฺฌิมา;
ตา หิตฺวา กนฺทมานาโย, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
[247]
‘‘สฏฺฐิ คามสหสฺสานิ, ปริปุณฺณานิ สพฺพโส;
ฉฑฺฑยิตฺวาน ตํ รชฺชํ, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
[248]
‘‘นครา นิกฺขมิตฺวาน, หิมวนฺตมุปาคมิํ;
ภาคีรถีนทีตีเร, อสฺสมํ มาปยิํ อหํฯ
[249]
‘‘ปณฺณสาลํ กริตฺวาน, อคฺยาคารํ อกาสหํ;
อารทฺธวีริโย ปหิตตฺโต, วสามิ อสฺสเม อหํฯ
[250]
‘‘มณฺฑเป รุกฺขมูเล วา, สุญฺญาคาเร จ ฌายโต;
น ตุ วิชฺชติ ตาโส เม, น ปสฺเส ภยเภรวํฯ
[251]
‘‘สุเมโธ นาม สมฺพุทฺโธ, อคฺโค การุณิโก มุนิ;
ญาณาโลเกน โชตนฺโต, โลเก อุปฺปชฺชิ ตาวเทฯ
[252]
‘‘มม อสฺสมสามนฺตา, ยกฺโข อาสิ มหิทฺธิโก;
พุทฺธเสฏฺฐมฺหิ อุปฺปนฺเน, อาโรเจสิ มมํ ตทาฯ
[253]
‘‘พุทฺโธ โลเก สมุปฺปนฺโน, สุเมโธ นาม จกฺขุมา;
ตาเรติ ชนตํ สพฺพํ, ตมฺปิ โส ตารยิสฺสติฯ
[254]
‘‘ยกฺขสฺส วจนํ สุตฺวา, สํวิคฺโค อาสิ ตาวเท;
พุทฺโธ พุทฺโธติ จินฺเตนฺโต, อสฺสมํ ปฏิสามยิํฯ
[255]
‘‘อคฺคิทารุญฺจ ฉฑฺเฑตฺวา, สํสาเมตฺวาน สนฺถตํ;
อสฺสมํ อภิวนฺทิตฺวา, นิกฺขมิํ วิปินา อหํฯ
[256]
‘‘ตโต จนฺทนมาทาย, คามา คามํ ปุรา ปุรํ;
เทวเทวํ คเวสนฺโต, อุปคจฺฉิํ วินายกํฯ
[257]
‘‘ภควา ตมฺหิ สมเย, สุเมโธ โลกนายโก;
จตุสจฺจํ ปกาเสนฺโต, โพเธติ ชนตํ พหุํฯ
[258]
‘‘อญฺชลิํ ปคฺคเหตฺวาน, สีเส กตฺวาน จนฺทนํ;
สมฺพุทฺธํ อภิวาเทตฺวา, อิมา คาถา อภาสหํฯ
[259]
‘‘‘วสฺสิเก ปุปฺผมานมฺหิ, สนฺติเก อุปวายติ;
ตฺวํ วีร คุณคนฺเธน, ทิสา สพฺพา ปวายสิฯ
[260]
‘‘‘จมฺปเก นาควนิเก, อติมุตฺตกเกตเก;
สาเลสุ ปุปฺผมาเนสุ, อนุวาตํ ปวายติฯ
[261]
‘‘‘ตว คนฺธํ สุณิตฺวาน, หิมวนฺตา อิธาคมิํ;
ปูเชมิ ตํ มหาวีร, โลกเชฏฺฐ มหายส’ฯ
[262]
‘‘วรจนฺทเนนานุลิมฺปิํ, สุเมธํ โลกนายกํ;
สกํ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตุณฺหี อฏฺฐาสิ ตาวเทฯ
[263]
‘‘สุเมโธ นาม ภควา, โลกเชฏฺโฐ นราสโภ;
ภิกฺขุสงฺเฆ นิสีทิตฺวา, อิมา คาถา อภาสถฯ
[264]
‘‘‘โย เม คุเณ ปกิตฺเตสิ, จนฺทนญฺจ อปูชยิ;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโตฯ
[265]
‘‘‘อาเทยฺยวากฺยวจโน, พฺรหฺมา อุชุ ปตาปวา;
ปญฺจวีสติกปฺปานิ, สปฺปภาโส ภวิสฺสติฯ
[266]
‘‘‘ฉพฺพีสติกปฺปสเต, เทวโลเก รมิสฺสติ;
สหสฺสกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติฯ
[267]
‘‘‘เตตฺติํสกฺขตฺตุํ เทวินฺโท, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํฯ
[268]
‘‘‘ตโต จุโตยํ มนุโช, มนุสฺสตฺตํ คมิสฺสติ;
ปุญฺญกมฺเมน สํยุตฺโต, พฺรหฺมพนฺธุ ภวิสฺสติฯ
[269]
‘‘‘อชฺฌายโก มนฺตธโร, ติณฺณํ เวทาน ปารคู;
ติลกฺขเณน สมฺปนฺโน, พาวรี นาม พฺราหฺมโณฯ
[270]
‘‘‘ตสฺส สิสฺโส ภวิตฺวาน, เหสฺสติ มนฺตปารคู;
อุปคนฺตฺวาน สมฺพุทฺธํ, โคตมํ สกฺยปุงฺควํฯ
[271]
‘‘‘ปุจฺฉิตฺวา นิปุเณ ปญฺเห, ภาวยิตฺวาน อญฺชสํ [หาสยิตฺวาน มานสํ (สฺยา.), ภาวยิตฺวาน สญฺจยํ (ก.)];
สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหริสฺสตินาสโว’ฯ
[272]
‘‘ติวิธคฺคิ นิพฺพุตา มยฺหํ, ภวา สพฺเพ สมูหตา;
สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหรามิ อนาสโวฯ
[273]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
[274]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[275]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โตเทยฺโย เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
โตเทยฺยตฺเถรสฺสาปทานํ อฏฺฐมํฯ
9. ชตุกณฺณิตฺเถรอปทานํ
[276]
‘‘นคเร หํสวติยา, เสฏฺฐิปุตฺโต อโหสหํ;
สมปฺปิโต กามคุเณ, ปริจาเรมหํ ตทาฯ
[277]
‘‘ตโต [ตโย (สี.)] ปาสาทมารุยฺห, มหาโภเค วลญฺชโก [อุพฺพิทฺธา เคหลุญฺชกา (ก.), อุพฺพิทฺธาเคหลญฺฉกา (สี.)];
ตตฺถ นจฺเจหิ คีเตหิ, ปริจาเรมหํ ตทาฯ
[278]