‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
[98]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[99]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา โธตโก เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
โธตกตฺเถรสฺสาปทานํ จตุตฺถํฯ
5. อุปสีวตฺเถรอปทานํ
[100]
‘‘หิมวนฺตสฺสาวิทูเร , อโนโม นาม ปพฺพโต;
อสฺสโม สุกโต มยฺหํ, ปณฺณสาลา สุมาปิตาฯ
[101]
‘‘นที จ สนฺทตี ตตฺถ, สุปติตฺถา มโนรมา;
อนูปติตฺเถ ชายนฺติ, ปทุมุปฺปลกา พหูฯ
[102]
‘‘ปาฐีนา ปาวุสา มจฺฉา, พลชา มุญฺชโรหิตา;
มจฺฉกจฺฉปสญฺฉนฺนา [มจฺฉกจฺฉปสมฺปนฺนา (?)], นทิกา สนฺทเต ตทาฯ
[103]
‘‘ติมิรา ปุปฺผิตา ตตฺถ, อโสกา ขุทฺทมาลกา;
ปุนฺนาคา คิริปุนฺนาคา, สมฺปวนฺติ มมสฺสมํฯ
[104]
‘‘กุฏชา ปุปฺผิตา ตตฺถ, ติณสูลวนานิ จ;
สาลา จ สฬลา ตตฺถ, จมฺปกา ปุปฺผิตา พหูฯ
[105]
‘‘อชฺชุนา อติมุตฺตา จ, มหานามา จ ปุปฺผิตา;
อสนา มธุคนฺธี จ, ปุปฺผิตา เต มมสฺสเมฯ
[106]
‘‘อุทฺทาลกา ปาฏลิกา, ยูถิกา จ ปิยงฺคุกา;
พิมฺพิชาลกสญฺฉนฺนา, สมนฺตา อฑฺฒโยชนํฯ
[107]
‘‘มาตคฺคารา [มาตงฺควา (สี.), มาตกรา (สฺยา.), มาตงฺคา วา (ปี.)] สตฺตลิโย, ปาฏลี สินฺทุวารกา;
องฺโกลกา พหู ตตฺถ, ตาลกุฏฺฐิ [ตาลกูฏา (สี. สฺยา.), ตาลกุฏฺฐา (ปี.)] จ ปุปฺผิตา;
เสเลยฺยกา พหู ตตฺถ, ปุปฺผิตา มม อสฺสเมฯ
[108]
‘‘เอเตสุ ปุปฺผชาเตสุ [ปุปฺผมาเนสุ (สี. ปี.)], โสภนฺติ ปาทปา พหู;
สมนฺตา เตน คนฺเธน, วายเต มม อสฺสโมฯ
[109]
‘‘หรีตกา อามลกา, อมฺพชมฺพุวิภีตกา [วิภิฏกา (สี.)];
โกลา ภลฺลาตกา พิลฺลา, ผารุสกผลานิ จฯ
[110]
‘‘ตินฺทุกา จ ปิยาลา จ, มธุกา กาสุมารโย;
ลพุชา ปนสา ตตฺถ, กทลี พทรีผลา [มนฺทริผลา (ก.), จนฺทรีผลา (สฺยา. ปี.)]ฯ
[111]
‘‘อมฺพาฏกา พหู ตตฺถ, วลฺลิการผลานิ จ;
พีชปูรสปาริโย [จิรสํรสปากา จ (สฺยา.), วิฏปา จ สปากา จ (ปี), วิทปรปทาทโย (ก.)], ผลิตา มม อสฺสเมฯ
[112]
‘‘อาฬกา อิสิมุคฺคา จ, ตโต โมทผลา พหู;
อวฏา ปกฺกภริตา [สกฺกราริตา (ก.)], ปิลกฺขุทุมฺพรานิ จฯ
[113]
‘‘ปิปฺผิลี มรีจา ตตฺถ, นิคฺโรธา จ กปิตฺถนา;
อุทุมฺพรกา พหโว, กณฺฑุปณฺณา จ หริโย [กณฺฑปกฺกา จ ปาริโย (สี. สฺยา. ปี.)]ฯ
[114]
‘‘เอเต จญฺเญ จ พหโว, ผลิตา อสฺสเม มม;
ปุปฺผรุกฺขาปิ พหโว, ปุปฺผิตา มม อสฺสเมฯ
[115]
‘‘อาลุวา จ กฬมฺพา จ, พิฬาลี ตกฺกลานิ จ;
อาลกา ตาลกา เจว, วิชฺชนฺติ อสฺสเม มมฯ
[116]
‘‘อสฺสมสฺสาวิทูเร เม, มหาชาตสฺสโร อหุ;
อจฺโฉทโก สีตชโล, สุปติตฺโถ มโนรโมฯ
[117]
‘‘ปทุมุปฺปลา พหู ตตฺถ, ปุณฺฑรีกสมายุตา;
มนฺทาลเกหิ สญฺฉนฺนา, นานาคนฺธสเมริตาฯ
[118]
‘‘คพฺภํ คณฺหนฺติ ปทุมา, อญฺเญ ปุปฺผนฺติ เกสรี;
โอปุปฺผปตฺตา ติฏฺฐนฺติ, ปทุมากณฺณิกา พหูฯ
[119]
‘‘มธุ ภิสมฺหา สวติ, ขีรํ สปฺปิ มุลาฬิภิ;
สมนฺตา เตน คนฺเธน, นานาคนฺธสเมริตาฯ
[120]
‘‘กุมุทา อมฺพคนฺธิ จ, นยิตา ทิสฺสเร พหู;
ชาตสฺสรสฺสานุกูลํ, เกตกา ปุปฺผิตา พหูฯ
[121]
‘‘สุผุลฺลา พนฺธุชีวา จ, เสตวารี สุคนฺธิกา;
กุมฺภิลา สุสุมารา จ, คหกา ตตฺถ ชายเรฯ
[122]
‘‘อุคฺคาหกา อชครา, ตตฺถ ชาตสฺสเร พหู;
ปาฐีนา ปาวุสา มจฺฉา, พลชา มุญฺชโรหิตาฯ
[123]
‘‘มจฺฉกจฺฉปสญฺฉนฺนา, อโถ ปปฏกาหิ [ปมฺปฏเกหิ (สี.), สปฏเกหิ (สฺยา.), ปปฺปฏเกหิ (ปี)] จ;
ปาเรวตา รวิหํสา, กุกุตฺถา [กุกฺกุตฺถา (สฺยา. ก.), กุตฺถกา (ปี.)] จ นทีจราฯ
[124]
‘‘ทินฺทิภา [ฏิฏฺฏิภา (ปี.)] จกฺกวากา จ, ปมฺปกา ชีวชีวกา;
กลนฺทกา อุกฺกุสา จ, เสนกา อุทฺธรา พหูฯ
[125]
‘‘โกฏฺฐกา สุกโปตา จ, ตุลิยา จมรา พหู;
กาเรนิโย [กาเสนิยา (สฺยา.)] จ ติลกา [กิลกา (ก.)], อุปชีวนฺติ ตํ สรํฯ
[126]
‘‘สีหา พฺยคฺฆา จ ทีปี จ, อจฺฉโกกตรจฺฉกา;
วานรา กินฺนรา เจว, ทิสฺสนฺติ มม อสฺสเมฯ
[127]
‘‘ตานิ คนฺธานิ ฆายนฺโต, ภกฺขยนฺโต ผลานหํ;
คนฺโธทกํ ปิวนฺโต จ, วสามิ มม อสฺสเมฯ
[128]
‘‘เอณีมิคา วราหา จ, ปสทา ขุทฺทรูปกา;
อคฺคิกา โชติกา เจว, วสนฺติ มม อสฺสเมฯ
[129]
‘‘หํสา โกญฺจา มยูรา จ, สาลิกาปิ จ โกกิลา;
มชฺชาริกา [มญฺชริกา (สี. สฺยา. ปี.)] พหู ตตฺถ, โกสิกา โปฏฺฐสีสกาฯ
[130]
‘‘ปิสาจา ทานวา เจว, กุมฺภณฺฑา รกฺขสา พหู;
ครุฬา ปนฺนคา เจว, วสนฺติ มม อสฺสเมฯ
[131]
‘‘มหานุภาวา อิสโย, สนฺตจิตฺตา สมาหิตา;
กมณฺฑลุธรา สพฺเพ, อชินุตฺตรวาสนา;
ชฏาภารภริตาว [เต ชฏาภารภริตา (สี. ปี.), ชฏาภารภริตา จ (สฺยา.)], วสนฺติ มม อสฺสเมฯ
[132]
‘‘ยุคมตฺตญฺจ เปกฺขนฺตา, นิปกา สนฺตวุตฺติโน;
ลาภาลาเภน สนฺตุฏฺฐา, วสนฺติ มม อสฺสเมฯ
[133]
‘‘วากจีรํ ธุนนฺตา เต, โผเฏนฺตาชินจมฺมกํ;
สพเลหิ อุปตฺถทฺธา, คจฺฉนฺติ อมฺพเร ตทาฯ
[134]
‘‘น เต ทกํ อาหรนฺติ, กฏฺฐํ วา อคฺคิทารุกํ;
สยญฺจ อุปสมฺปนฺนา, ปาฏิหีรสฺสิทํ ผลํฯ
[135]
‘‘โลหโทณิํ คเหตฺวาน, วนมชฺเฌ วสนฺติ เต;
กุญฺชราว มหานาคา, อสมฺภีตาว เกสรีฯ
[136]
‘‘อญฺเญ คจฺฉนฺติ โคยานํ, อญฺเญ ปุพฺพวิเทหกํ [ปุพฺพวิเทหนํ (สฺยา. ปี. ก.)];
อญฺเญ จ อุตฺตรกุรุํ, สกํ พลมวสฺสิตา [พลมปสฺสิตา (สฺยา. ปี. ก.)]ฯ
[137]
‘‘ตโต ปิณฺฑํ อาหริตฺวา, ปริภุญฺชนฺติ เอกโต;
สพฺเพสํ ปกฺกมนฺตานํ, อุคฺคเตชาน ตาทินํฯ
[138]
‘‘อชินจมฺมสทฺเทน , วนํ สทฺทายเต ตทา;
เอทิสา เต มหาวีร, สิสฺสา อุคฺคตปา มมฯ
[139]
‘‘ปริวุโต อหํ เตหิ, วสามิ มม อสฺสเม;
โตสิตา สกกมฺเมน, วินีตาปิ สมาคตาฯ
[140]
‘‘อาราธยิํสุ มํ เอเต, สกกมฺมาภิลาสิโน;
สีลวนฺโต จ นิปกา, อปฺปมญฺญาสุ โกวิทาฯ
[141]
‘‘ปทุมุตฺตโร โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห;
สมยํ สํวิทิตฺวาน, อุปคจฺฉิ วินายโกฯ
[142]
‘‘อุปคนฺตฺวาน สมฺพุทฺโธ, อาตาปี นิปโก มุนิ;
ปตฺตํ ปคฺคยฺห สมฺพุทฺโธ, ภิกฺขาย มมุปาคมิฯ
[143]
‘‘อุปาคตํ มหาวีรํ, ชลชุตฺตมนายกํ;
ติณสนฺถรํ [ติณตฺถรํ (สฺยา.), ติณตฺถตํ (ก.)] ปญฺญาเปตฺวา, สาลปุปฺเผหิ โอกิริํฯ
[144]
‘‘นิสาเทตฺวาน [นิสีเทตฺวาน (สี.), นิสีทิตฺวาน (สฺยา. ปี.)] สมฺพุทฺธํ, หฏฺโฐ สํวิคฺคมานโส;
ขิปฺปํ ปพฺพตมารุยฺห, อคฬุํ [อครุํ (สี.)] อคฺคหิํ อหํฯ
[145]
‘‘กุมฺภมตฺตํ คเหตฺวาน, ปนสํ เทวคนฺธิกํ;
ขนฺเธ อาโรปยิตฺวาน, อุปคจฺฉิํ วินายกํฯ
[146]
‘‘ผลํ พุทฺธสฺส ทตฺวาน, อคฬุํ อนุลิมฺปหํ;
ปสนฺนจิตฺโต สุมโน, พุทฺธเสฏฺฐํ อวนฺทิหํฯ
[147]
‘‘ปทุมุตฺตโร โลกวิทู, อาหุตีนํ ปฏิคฺคโห;
อิสิมชฺเฌ นิสีทิตฺวา, อิมา คาถา อภาสถฯ
[148]
‘‘‘โย เม ผลญฺจ อคฬุํ, อาสนญฺจ อทาสิ เม;
ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ, สุณาถ มม ภาสโตฯ
[149]
‘‘‘คาเม วา ยทิ วารญฺเญ, ปพฺภาเรสุ คุหาสุ วา;
อิมสฺส จิตฺตมญฺญาย, นิพฺพตฺติสฺสติ โภชนํฯ
[150]
‘‘‘เทวโลเก มนุสฺเส วา, อุปปนฺโน อยํ นโร;
โภชเนหิ จ วตฺเถหิ, ปริสํ ตปฺปยิสฺสติฯ
[151]
‘‘‘อุปปชฺชติ ยํ โยนิํ, เทวตฺตํ อถ มานุสํ;
อกฺโขภโภโค หุตฺวาน, สํสริสฺสติยํ นโรฯ
[152]
‘‘‘ติํสกปฺปสหสฺสานิ, เทวโลเก รมิสฺสติ;
สหสฺสกฺขตฺตุํ ราชา จ, จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติฯ
[153]
‘‘‘เอกสตฺตติกฺขตฺตุญฺจ, เทวรชฺชํ กริสฺสติ;
ปเทสรชฺชํ วิปุลํ, คณนาโต อสงฺขิยํฯ
[154]
‘‘‘กปฺปสตสหสฺสมฺหิ, โอกฺกากกุลสมฺภโว;
โคตโม นาม โคตฺเตน, สตฺถา โลเก ภวิสฺสติฯ
[155]
‘‘‘ตสฺส ธมฺเมสุ ทายาโท, โอรโส ธมฺมนิมฺมิโต [(อุปสีโว นาม นาเมน, เหสฺสติ สตฺถุ สาวโก) (สฺยา.)];
สพฺพาสเว ปริญฺญาย, วิหริสฺสตินาสโว’ฯ
[156]
‘‘สุลทฺธลาโภ ลทฺโธ เม, โยหํ อทฺทกฺขิํ นายกํ;
ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[157]
‘‘คาเม วา ยทิ วารญฺเญ, ปพฺภาเรสุ คุหาสุ วา;
มม สงฺกปฺปมญฺญาย, โภชนํ โหติ เม สทาฯ
[158]
‘‘กิเลสา ฌาปิตา มยฺหํ…เป.… วิหรามิ อนาสโวฯ
[159]
‘‘สฺวาคตํ วต เม อาสิ…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํฯ
[160]
‘‘ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส…เป.… กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ’’ฯ
อิตฺถํ สุทํ อายสฺมา อุปสีโว [อุปสิโว (ก.)] เถโร อิมา คาถาโย อภาสิตฺถาติฯ
อุปสีวตฺเถรสฺสาปทานํ ปญฺจมํฯ
6. นนฺทกตฺเถรอปทานํ
[161]
‘‘มิคลุทฺโท ปุเร อาสิํ, อรญฺเญ กานเน อหํ;
ปสทํ มิคเมสนฺโต, สยมฺภุํ อทฺทสํ อหํ [ชินํ (สี.)]ฯ
[162]
‘‘อนุรุทฺโธ นาม สมฺพุทฺโธ, สยมฺภู อปราชิโต;
วิเวกกาโม โส ธีโร, วนมชฺโฌคหี ตทาฯ
[163]
‘‘จตุทณฺเฑ คเหตฺวาน, จตุฏฺฐาเน ฐเปสหํ;
มณฺฑปํ สุกตํ กตฺวา, ปทฺมปุปฺเผหิ ฉาทยิํฯ
[164]
‘‘มณฺฑปํ ฉาทยิตฺวาน, สยมฺภุํ อภิวาทยิํ;
ธนุํ ตตฺเถว นิกฺขิปฺป, ปพฺพชิํ อนคาริยํฯ
[165]
‘‘นจิรํ ปพฺพชิตสฺส [ปพฺพชิตสฺส อจิรํ (สี.)], พฺยาธิ เม อุทปชฺชถ;
ปุพฺพกมฺมํ สริตฺวาน, ตตฺถ กาลงฺกโต อหํฯ
[166]
‘‘ปุพฺพกมฺเมน สํยุตฺโต, ตุสิตํ อคมาสหํ;
ตตฺถ โสณฺณมยํ พฺยมฺหํ, นิพฺพตฺตติ ยทิจฺฉกํฯ
[167]
‘‘สหสฺสยุตฺตํ หยวาหิํ, ทิพฺพยานมธิฏฺฐิโต;
อารุหิตฺวาน ตํ ยานํ, คจฺฉามหํ ยทิจฺฉกํฯ
[168]