บาทคาถาว่า สทิสา อิธ ทิสฺสเร มีความว่า ในอุภโตวิภังค์นี้
สมุฏฐานทั้งหลายที่คล้ายกัน แม้เหล่าอื่น ย่อมปรากฏ ในสมุฏฐานอันหนึ่ง ๆ
ในบรรดาสมุฏฐาน 13 เหล่านี้.

[ว่าด้วยปฐมปาราชิกสมุฏฐาน]

บัดนี้ ท่านกล่าวคำว่า เมถุนํ สุกฺกสํสคฺโค เป็นต้น เพื่อแสดง
สมุฏฐานเหล่านี้.
บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า เมถุนํ พึงทราบก่อน. สมุฏฐานใหญ่
อันหนึ่ง ชื่อว่าปฐมปาราชิก. สมุฏฐานที่เหลือ คล้ายกับปฐมปาราชิกสมุฏฐาน
นั้น.
บรรดาบทเหล่านั้น บทว่า สุกฺกสํสคฺโค ได้แก่ สุกกวิสัฏฐิสมุฏฐาน
และกายสังสัคคสมุฏฐาน.
บาทคาถาว่า อนิยตา ปฐมิกา ได้แก่ อนิยตสิกขาบทที่ 1.
บาทคาถาว่า ปุพฺพูปปริปาจิตา ได้แก่ สิกขาบทที่ว่า ชานํ
ปุพฺพูปคตํ ภิกฺขุํ และภิกขุนีปริปาจิตปิณฑปาตสิกขาบท
บาทคาถาว่า รโห ภิกฺขุนิยา สหํ ได้แก่ สิกขาบทว่าด้วยการนั่ง
ในที่ลับกับภิกษุณี.
บาทคาถาว่า สโภชเน รโห เทฺว จ ได้แก่ สิกขาบทว่าด้วย
การนั่งแทรกแซง ในสโภชนสกุล และรโหนิสัชชสิกขาบททั้ง 2.
บาทคาถา องฺคุลิ อุทเก หสํ ได้แก่ อังคุลีปโฏทกสิกขาบท
และอุทเกหัสสธัมมสิกขาบท.

บาทคาถาว่า ปหาเร อุคฺคิเร เจว ได้แก่ ปหารทานสิกขาบท
และตลสัตติกอุคคิรณสิกขาบท.
บาทคำถาว่า เตปญฺญาสา จ เสขิยา ได้แก่ เสขิยสิกขาบท 53
มีปริมัณฑลนิวาสนสิกขาบทเป็นอาทิ ที่ท่านกล่าวไว้ในที่สุดแห่งขุททกวัณณนา
เหล่านี้ คือ:-
ปริมัณฑลกสิกขาบท 2, สุปฏิจฉันนกสิกขาบท 2,
สุสังวุตสิกขาบท 2, โอกขิตตจักขุกสิกขาบท 2, อุกขิตตกายก
สิกขาบท 2, กายัปปจาลิกสิกขาบท 2, พาหุปปจาลิกสิกขาบท
2, สีสัปปจาลิกสิกขาบท 2, ขัมภกสิกขาบท 2, โอคุณฐิต-
สิกขาบท 2, อุกกุฏิกสิกขาบท 1, ปัลลัตถิกสิกขาบท 1,
ลักกัจจปฏิคคหณสิกขาบท 1, ปัตตสัญญิตาสิกขาบท 1, สม-
สูปกสิกขาบท 1, สมติตติกสิกขาบท 1, สักกัจจภุญชิสส
สิกขาบท 1, ปัตตสัญญีภุญชิสสสิกขาบท 1, สปทานภุญชิสส
สิกขาบท 1, สมสูปกภุญชิสสสิกขาบท 1, ถูปิกตสิกขาบท 1,
พยัญชนสิกขาบท 1, อุชฌานสัญญิสิกขาบท 1, นาติมหันตกวฬ
สิกขาบท 1, มัณฑลอาโลปสิกขาบท 1, อนาหตสิกขาบท 1,
สัพพหัตถสิกขาบท 1, ปิณฑุกเขปกสิกขาบท 1, กวฬาวัจเฉทก
สิกขาบท 1, อวคัณฑกสิกขาบท 1, หัตถนิทธูนกสิกขาบท 1,
สิตถาวการกสิกขาบท 1, ชิวหานิจฉารกสิกขาบท 1, จปุจปุ-
การกสิกขาบท 1, สุรุสุรุการกสิกขาบท 1, หัตถนิลเลห

สิกขาบท 1, ปัตตนิลเลหสิกขาบท 1, โอฎฐนิลเลหสิกขาบท 1,
สามิสสิกขาบท 1, สสิตถกสิกขาบท 1, และปกิณณกสิกขาบท 3
เหล่านี้ คือ ยืนถ่ายอุจจาระปัสสาวะ 1, ยืนหรือนั่งถ่ายอุจจาระ
ปัสสาวะบ้วนน้ำลายลงในของเขียว 1, ยืนหรือนั่งถ่ายอุจจาระ
ปัสสาวะบ้วนน้ำลายลงในน้ำ 1.
บาทคาถาว่า อธกฺขคามาวสฺสุตา ได้แก่ อธักขกสิกขาบท
คามันตรคมนสิกขาบท และสิกขาบทว่าด้วยการที่ภิกษุณีผู้มีจิตกำหนัดรับของ
ควรเคี้ยว จากมือของบุรุษผู้มีจิตกำหนัด ของภิกษุณีทั้งหลาย.
บาทคาถาว่า ตลมตฺกญฺจ สุทฺธิกา ได้แก่ ตลฆาฏกสิกขาบท
ชตุมัตถกสิกขาบท และอุทกสุทธิกาสิกขาบท สาทิยนสิกขาบท
บาทคาถาว่า วสฺสํ วุตฺถา จ โอวาทํ ได้แก่ สิกขาบทที่ว่า วสฺสฺ
วุตฺถา ฉ ปญฺจ โยชนานิ และสิกขาบทว่าด้วยการไม่ไปเพื่อโอวาท.
บาทคาถาว่า นานุพนฺเธ ปวตฺตินึ มีความว่า สิกขาบทเหล่านี้มี
76 รวมทั้งวุฏฐาปิตปวัตนนนุพันธสิกขาบท.
สองบทว่า อิเม สิกฺขา ได้แก่ สิกขาบททั้งหลายเหล่านี้. ศัพท์ว่า
อิเม ท่านทำให้ผิดลิงค์เสีย.
บาทคาถาว่า กายมานสิกา กตา ความว่า สิกขาบทเหล่านี้ ท่าน
จัดเป็นสิกขาบทมีกายกับจิตเป็นสมุฏฐาน.

[ว่าด้วยทุติยปาราชิกสมุฏฐาน]

บทว่า อทินฺนํ นี้ พึงทราบก่อน. คำว่าอทินนาทาน หรือคำว่า
ทุติยปาราชิก เป็นสมุฏฐานใหญ่อันหนึ่ง.