ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย เพราะเหตุนั้น แหละพวกเธอพึงทำในใจว่า จักทำ
อุโบสถกรรมชนิดที่พร้อมเพรียงโดยธรรม ดังนี้ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย พวก
เธอพึงศึกษาอย่างนี้แล.

อรรถกถาอุโบสถและอุโบสถกรรม

ในอุโบสถสอง¹ นี้ คือ อุโบสถวันที่ 14 และอุโบสถวันที่ 15 เมื่อทำ
บุพกิจแห่งอุโบสถวันที่ 14 แล้วพึงบอกว่า อชฺขุโปสโถ จาตุทฺทโส
แปลว่า อุโบสถวันนี้ที่ 14.
วินิจฉัยในอุโบสถกรรม 4 มีข้อว่า อธมฺเมน วคฺคํ เป็นอาทิ. หาก
ว่าในวัดที่อยู่เดียวกัน เมื่อภิกษุอยู่ด้วยกัน 4 รูป 3 รูปนำฉันทะและปาริสุทธิ
ของรูปหนึ่งมาแล้ว ทำปาริสุทธิอุโบสถ หรือเมื่ออยู่ด้วยกัน 3 รูป 2 รูปนำ
ฉันทะและปาริสุทธิของรูปหนึ่งมา แล้วสวดปาติโมกข์ อุโบสถกรรมย่อมเป็น
วรรคโดยอธรรม, แต่ถ้าทั้ง 4 รูปประชุมกันทำปาริสุทธิอุโบสถ, 3 รูปหรือ 2
รูป สวดปาติโมกข์ อุโบสถกรรมชื่อพร้อมเพรียงโดยธรรม. ถ้าอยู่ด้วยกัน 4 รูป
3 รูปนำปาริสุทธิของรูปหนึ่งมาแล้วทำปาริสุทธิอุโบสถ, หรืออยู่ด้วยกัน 3 รูป
2 รูปนำปาริสุทธิของรูปหนึ่งมาแล้ว ทำปาริสุทธิอุโบสถ, อุโบสถกรรมชื่อเป็น
วรรคโดยธรรม. แต่ถ้าภิกษุ 4 รูปอยู่ในวัดที่อยู่เดียวกัน ประชุมกันทั้งหมด
สวดปาติโมกข์, 3 รูปทำปาริสุทธิอุโบสถ, 2 รูป ทำปาริสุทธิกะกันและกัน,
อุโบสถกรรมชื่อพร้อมเพรียงโดยธรรม.
อรรถกถาอุโบสถและอุโบสถกรรม จบ

1. แต่ในโยชนา เอตฺถ โยควจเน และเป็นอาธารในวตฺตพฺพํ.

ปาติโมกขุทเทส 5

[167] ครั้งนั้น ภิกษุทั้งหลาย ได้มีความปีริวิตกว่า ปาติโมกขุทเทสมี
เท่าไรหนอ แล้วกราบทูลเรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า พระผู้มีพระภาคเจ้า
รับสั่งกะภิกษุทั้งหลายว่า ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ปาติโมกขุทเทสนี้มี 5 คือ ภิกษุ
สวดนิทานจบแล้ว พึงสวดอุทเทสที่เหลือด้วยสุตบท นี้เป็นปาติโมกขุทเทสที่ 1.
สวดนิทาน สวดปาราชิก 4 จบแล้ว พึงสวดอุทเทสที่เหลือด้วยสุตบท
นี้เป็นปาติโมกขุทเทสที่ 2.
สวดนิทาน สวดปาราชิก สวดสังฆาทิเสส 13 จบแล้ว พึงสวดอุทเทส
ที่เหลือด้วยสุตบท นี้เป็นปาติโมกขุทเทสที่ 3.
สวดนิทาน สวดปาราชิก 4 สวดสังฆาทิเสส 13 สวดอนิยต 2 จบ
แล้ว พึงสวดอุทเทสที่เหลือด้วยสุตบท นี้เป็นปาติโมกขทเทสที่ 4.
สวดโดยพิสดารหมด เป็นปาติโมกขุทเทสที่ 5.
ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ปาติโมกขุทเทสที่ 5 นี้แล.

ทรงห้ามสวดปาติโมกข์ย่อ

สมัยต่อมา ภิกษุทั้งหลายทราบว่า พระผู้มีพระภาคเจ้าทรงอนุญาต
การสวดปาติโมกข์ย่อ ดังนี้ จึงสวดปาติโมกข์ย่อทุกครั้ง ภิกษุทั้งหลายกราบทูล
เรื่องนั้นแด่พระผู้มีพระภาคเจ้า พระผู้มีพระภาคเจ้ารับสั่งห้ามภิกษุทั้งหลายว่า
ดูก่อนภิกษุทั้งหลายภิกษุไม่พึงสวดปาติโมกข์ย่อ รูปใดสวด ต้องอาบัติทุกกฏ.