เกิดความกำหนัด มีอาบัติ 100 ตัว ฉันใด, แม้ในเหตุหนุน 4 อย่าง
มีปวดอุจจาระเป็นต้น ก็มีอาบัติ 400 ตัว เพราะแบ่งเหตุหนุนแต่ละอย่าง
ออกไปเป็นอย่างละ 100 ตัว ๆ ฉันนั้น. อาบัติ 400 ตัวเหล่านี้ และ
อาบัติ 100 ตัวก่อนดังกล่าวมานี้ จึงเป็นอาบัติ 500 ตัว ด้วยอำนาจ
แห่งเหตุหนุน 5 อย่าง ในรูปภายในก่อน. เหมือนอย่างว่าในรูปภายใน
มีอาบัติ 500 ตัว ฉันใด, ในรูปภายนอกมีอาบัติ 500 ตัว ในรูปทั้งที่
เป็นภายในทั้งที่เป็นภายนอก มีอาบัติ 500 ตัว, เมื่อภิกษุแอ่นสะเอวใน
อากาศ มีอาบัติ 500 ตัว ฉันนั้น, บัณฑิตพึงทราบ อาบัติทั้งหมด
2,000 ตัว ด้วยอำนาจปัญจกะทั้ง 4 ด้วยประการฉะนี้.

[อธิบายขัณฑจักรและพัทธจักรเป็นต้น]

บัดนี้ พระผู้มีพระภาคเจ้า ตรัสพระบาลีมีความวิจิตรไปด้วยชนิด
แห่งขัณฑจักรและพัทธจักรเป็นต้นว่า เพื่อความหายโรคและเพื่อความ
สุข ดังนี้ ก็เพื่อแสดงว่า เมื่อมีการปล่อยสุกกะให้เคลื่อนด้วยความ
พยายามโดยความจงใจ ของภิกษุผู้จับ (องคชาต) ตามลำดับ หรือผิด
ลำดับ หรือเบื้องต่ำใน 10 บท มีบทว่า อาโรคฺยตฺถาย เป็นต้นก่อน
แล้วจับเบื้องบนก็ดี จับเบื้องบนแล้วจับเบื้องต่ำก็ดี จับทั้งสองข้างแล้ว
หยุดอยู่ที่ตรงกลางก็ดี จับที่ตรงกลางแล้วขยับไปทั้งสองข้างก็ดี จับให้มี
มูลรวมกันทั้งหมดก็ดี ชื่อว่าความผิดที่หมาย ย่อมไม่มี.
ในพระบาลีนั้น พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัสขัณฑจักรอันหนึ่ง ประกอบ
อาโรคยบท ด้วยทุก ๆ บท อย่างนี้ว่า เพื่อความหายโรคและเพื่อ