พระอานนท์. ข้าแต่ท่านผู้เจริญ ! ตรัส ณ ที่สวนอัมพวันของหมอชีวก
ใกล้กรุงราชคฤห์.
พระมหากัสสป. ทรงปรารภใคร ?
พระอานนท์. ทรงปรารภพระเจ้าอชาตศัตรูเวเทหิบุตร
ต่อจากนั้น ท่านพระมหากัสสป ถามท่านพระอานนท์ถึงนิทานบ้าง
บุคคลบ้าง แห่งสามัญญผลสูตร. ถามนิกายทั้ง 5 โดยอุบายนี้นั่น^* แล
[

นิกาย 5

]
ที่ชื่อว่านิกาย 5 คือ ทีฆนิกาย มัชฌิมนิกาย สังยุตตนิกาย อังคุตตร-
นิกาย ขุททกนิกาย. บรรดานิกายเหล่านั้น พระพุทธพจน์ที่เหลือยกเว้น 4
นิกายเสีย ชื่อว่าขุททกนิกาย. ในขุททกนิกายนั้น พระวินัย ท่านอุบาลีเถระ
ได้วิสัชนาแล้ว. ขุททกนิกายที่เหลือ และอีก 4 นิกาย พระอานนทเถระวิสัชนา.
[

พระพุทธพจน์มีจำนวนต่าง ๆ กัน

]
พระพุทธพจน์แม้ทั้งหมดนี้นั้น พึงทราบว่ามีอย่างเดียว ด้วยอำนาจรส
มี 2 อย่าง ด้วยอำนาจธรรมและวินัย มี 3 อย่าง ด้วยอำนาจปฐมะ มัชฌิมะ
ปัจฉิมะ อนึ่ง มี 3 อย่าง ด้วยอำนาจปิฎก มี 5 อย่าง ด้วยอำนาจนิกาย มี 9
อย่าง ด้วยอำนาจองค์ มี 84,000 อย่าง ด้วยอำนาจพระธรรมขันธ์.
[

พระพุทธพจน์มีอย่างเดียว

]
พระพุทธพจน์ ชื่อว่ามีอย่างเดียว ด้วยอำนาจรสอย่างไร ? คือ ตาม
ความเป็นจริง พระผู้มีพระภาคเจ้าได้ตรัสรู้อนุตรสัมมาสัมโพธิญาณจนถึง
^* วิ. จุลฺ. 7 / 384 - 385.

ปรินิพพานด้วยอนุปาทิเสสนิพพานธาตุ ในระหว่างนี้ทรงพร่ำสอนเทวดา
มนุษย์ นาค และยักษ์ หรือทรงพิจารณาตลอดเวลา 45 ปี ได้ตรัสพระพุทธพจน์
ใดไว้ พระพุทธพจน์นั้นทั้งหมดมีรสอย่างเดียว คือมีวิมุตติเป็นรสเท่านั้น.
พระพุทธพจน์ ชื่อว่ามีอย่างเดียว ด้วยอำนาจรส ด้วยประการฉะนี้.
[

พระพุทธพจน์มี 2 อย่าง

]
พระพุทธพจน์ชื่อว่ามี 2 อย่าง ด้วยอำนาจธรรมและวินัยอย่างไร ?
คือ อันพระพุทธพจน์ทั้งหมดนี้นั่นแล ย่อมถึงการนับว่า พระธรรมและวินัย.
บรรดาธรรมและวินัยนั้น วินัยปิฎก ชื่อว่าวินัย. พระพุทธพจน์ที่เหลือชื่อว่า
ธรรม. เพราะเหตุนั้นนั่นแล พระมหากัสสปได้กล่าวไว้แล้วว่า ผู้มีอายุ!
อย่ากระนั้นเลย พวกเราพึงสังคายนาธรรมและวินัย และว่า เราพึงถามพระวินัย
กะท่านอุบาลี พึงถามพระธรรมกะท่านอานนท์ ดังนี้. พระพุทธพจน์ ชื่อว่ามี
2 อย่าง ด้วยอำนาจธรรมและวินัย ด้วยประการฉะนี้
[

พระพุทธพจน์มี 3 อย่าง

]
พระพุทธพจน์มี 3 อย่าง ด้วยอำนาจปฐมะ มัชฌิมะ และปัจฉิมะ
อย่างไร ? คืออันที่จริง พระพุทธพจน์นี้ทั้งหมดนั่นแล แบ่งประเภทเป็น 3
คือ ปฐมพุทธพจน์ มัชฌิมพุทธพจน์ (และ) ปัจฉิมพุทธพจน์
บรรดาพระพุทธพจน์ 3 อย่างนั้น พระพุทธพจน์ว่า
เราแสวงหาอยู่ซึ่งนายช่างผู้ทำเรือน
เมื่อไม่พบ ได้ท่องเที่ยวไปสู่สงสาร มีความ
เกิดเป็นอเนก ความเกิดเป็นทุกข์ร่ำไป แนะ
นายช่างผู้ทำเรือน เราพบเจ้าแล้ว เจ้าจัก