พระอภิธรรมปิฎก
เล่ม 11
ปัฏฐานปกรณ์ ภาค 5
ขอนอบน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น
เหตุทุกกุสลัตติกะ
ปฏิจจวาร
[1] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น
เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิด
ขึ้น เพราะเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น เพราะเหตุปัจจัย

[2] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น เพราะอารัมมณ-
ปัจจัย ฯลฯ
[3] ในเหตุปัจจัย มีวาระ 9
ในอารัมมณปัจจัย มี " 9
ในอธิปติปัจจัย มี " 9
ในอนันตรปัจจัย มี " 9
ในสมนันตรปัจจัย มี " 9
ในสหชาตปัจจัย มี " 9
ในอัญญมัญญปัจจัย มี " 9
ในนิสสยปัจจัย มี " 9
ในอุปนิสสยปัจจัย มี " 9
ในปุเรชาตปัจจัย มี " 9
ในอาเสวนปัจจัย มี " 9
ในกัมมปัจจัย มี " 9
ในอาหารปัจจัย มี " 9
ในอินทริยปัจจัย มี " 9
ในฌานปัจจัย มี " 9
ในมัคคปัจจัย มี " 9
ในสัมปยุตตปัจจัย มี " 9
ในวิปปยุตตปัจจัย มี " 9
ในอัตถิปัจจัย มี " 9
ในนัตถิปัจจัย มีวาระ 9
ในวิคตปัจจัย มี " 9
ในอวิคตปัจจัย มี " 9
[4] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
อธิปติปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย

กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ
เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย
มี 3 นัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่ เหตุ เกิดขึ้น
ไม่ใช่เพราะอธิปติปัจจัย มี 3 นัย
[5] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะปุเรชาต-
ปัจจัย มี 9 นัย ไม่ใช่เพราะปัจฉาชาตปัจจัย มี 9 นัย ไม่ใช่เพราะอาเสวนปัจจัยมี 9 นัย
[6] กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะ
กัมมปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะกัมมปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เกิด
ขึ้น ไม่ใช่เพราะกัมมปัจจัย
[7] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ อาศัยกุศลธรรมที่เป็นเหตุ เกิดขึ้น ไม่ใช่เพราะวิปาก-
ปัจจัย มี 9 นัย ไม่ใช่เพราะวิปปยุตตปัจจัย มี 9 นัย
[8] ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย มีวาระ 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปุเรชาตปัจจัย มี " 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่ปัจฉาชาตปัจจัย มี " 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่อาเสวนปัจจัย มี " 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่กัมมปัจจัย มี " 3
ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปากปัจจัย มี " 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่วิปปยุตตปัจจัย มี " 9
[9] ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย กับเหตุปัจจัย มีวาระ 9
[10] ในเหตุปัจจัย กับปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย มีวาระ 9
ในอารัมมณปัจจัย กับ ฯลฯ มีวาระ 9
สหชาตวารก็ดี ปัจจยวารก็ดี นิสสยวารก็ดี สังสัฏฐวารก็ดี สัมปยุตตวาร ก็ดี พึง
ให้พิสดารเหมือนปฏิจจวาร

ปัญหาวาร
[11] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยเหตุปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
โดยเหตุปัจจัย
[12] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยอารัมมณปัจจัย มี
3 นัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยอารัมมณปัจจัย มี 3
นัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
เป็นเหตุ โดยอารัมมณปัจจัย มี 3 นัย
[13] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยอธิปติปัจจัย
มี 2 อย่าง คือ อารัมมณาธิปติ สหชาตาธิปติ มี 3 นัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยอธิปติปัจจัย
มี 2 อย่าง คือ อารัมมณาธิปติ สหชาตาธิปติ มี 3 นัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
เป็นเหตุ โดยอธิปติปัจจัย
มีอย่างเดียว คือ อารัมมณาธิปติ มี 3 นัย
[14] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยอนันตรปัจจัย
เป็นปัจจัยโดยสมนันตรปัจจัย เป็นปัจจัยโดยสหชาตปัจจัย เป็นปัจจัยโดยอัญญมัญญปัจจัย
เป็นปัจจัยโดยนิสสยปัจจัย
[15] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยอุปนิสสยปัจจัย
มี 3 อย่าง คือ อารัมมณูปนิสสยะ อนันตรูปนิสสยะ ปกตูปนิสสยะ มี 3 นัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยอุปนิสสยปัจจัย
มี 3 อย่าง คือ อารัมมณูปนิสสยะ อนันตรูปนิสสยะ ปกตูปนิสสยะ มี 3 นัย

กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
เป็นเหตุ โดยอุปนิสสยปัจจัย
มี 3 อย่าง คือ อารัมมณูปนิสสยะ อนันตรูปนิสสยะ ปกตูปนิสสยะ มี 3 นัย
[16] ... เป็นปัจจัยโดยอาเสวนปัจจัย มี 9 นัย
[17] กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยกัมมปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยกัมมปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
โดยกัมมปัจจัย
[18] กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยอาหารปัจจัย
มี 3 นัย
[19] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยอินทริยปัจจัย
มี 9 นัย
[20] กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยฌานปัจจัย
มี 3 นัย
[21] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยมัคคปัจจัย มี
9 นัย
[22] ในเหตุปัจจัย มีวาระ 3
ในอารัมมณปัจจัย มี " 9
ในอนันตรปัจจัย มี " 9
ในอธิปติปัจจัย มี " 9
ในสมนันตรปัจจัย มี " 9
ในสหชาตปัจจัย มี " 9
ในอัญญมัญญปัจจัย มี " 9
ในนิสสยปัจจัย มี " 9
ในอุปนิสสยปัจจัย มี " 9
ในอาเสวนปัจจัย มี " 9
ในกัมมปัจจัย มี " 3

ในอาหารปัจจัย มีวาระ 3
ในอินทริยปัจจัย มี " 9
ในฌานปัจจัย มี " 3
ในมัคคปัจจัย มี " 9
ในสัมปยุตตปัจจัย มี " 9
ในอัตถิปัจจัย มี " 9
ในนัตถิปัจจัย มี " 9
ในวิคตปัจจัย มี " 9
ในอวิคตปัจจัย มี " 9
[23] กุศลธรรมที่เป็นเหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยอารัมมณปัจจัย
เป็นปัจจัยโดยสหชาตปัจจัย เป็นปัจจัยโดยอุปนิสสยปัจจัยมี 3 นัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ โดยอารัมมณปัจจัย เป็น
ปัจจัยโดยสหชาตปัจจัย ฯลฯ เป็นปัจจัยโดยอุปนิสสยปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ โดยอารัมมณปัจจัย เป็น
ปัจจัยโดยสหชาตปัจจัย ฯลฯ เป็นปัจจัยโดยอุปนิสสยปัจจัย
กุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุ
โดยอารัมมณปัจจัย เป็นปัจจัยโดยสหชาตปัจจัย เป็นปัจจัยโดยอุปนิสสยปัจจัย
กุศลธรรมที่เป็นเหตุ และกุศลธรรมที่ไม่ใช่เหตุทั้งหลาย เป็นปัจจัยแก่กุศลธรรมที่
เป็นเหตุ โดยอารัมมณปัจจัย เป็นปัจจัยโดยสหชาตปัจจัย ฯลฯ เป็นปัจจัยโดยอุปนิสสยปัจจัย
มี 3 นัย
[24] ในปัจจัยที่ไม่ใช่เหตุปัจจัย มีวาระ 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่อารัมมณปัจจัย มี " 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่อธิปติปัจจัย มี " 9
ในปัจจัยที่ไม่ใช่อวิคตปัจจัย มี " 9