ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

วิมานวตฺถุปาฬิ

1. อิตฺถิวิมานํ

1. ปีฐวคฺโค

1. ปฐมปีฐวิมานวตฺถุ

[1]

‘‘ปีฐํ เต โสวณฺณมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร [มาลฺยธเร (สฺยา.)] สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํฯ

[2]

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[3]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[4]

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน [โมคฺคลาเนน (ก.) เอวมุปริปิ] ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[5]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อพฺภาคตานาสนกํ อทาสิํ;

อภิวาทยิํ อญฺชลิกํ อกาสิํ, ยถานุภาวญฺจ อทาสิ ทานํฯ

[6]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[7]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

ปฐมปีฐวิมานํ ปฐมํฯ

2. ทุติยปีฐวิมานวตฺถุ

[8]

‘‘ปีฐํ เต เวฬุริยมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํฯ

[9]

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[10]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[11]

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[12]

‘‘อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, อพฺภาคตานาสนกํ อทาสิํ;

อภิวาทยิํ อญฺชลิกํ อกาสิํ, ยถานุภาวญฺจ อทาสิ ทานํฯ

[13]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[14]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

ทุติยปีฐวิมานํ ทุติยํฯ

3. ตติยปีฐวิมานวตฺถุ

[15]

‘‘ปีฐํ เต โสวณฺณมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํฯ

[16]

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[17]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[18]

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[19]

‘‘อปฺปสฺส กมฺมสฺส ผลํ มเมทํ [มเมตํ (ก.)], เยนมฺหิ [เตนมฺหิ (ก.)] เอวํ ชลิตานุภาวา;

อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเกฯ

[20]

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ปีฐํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิฯ

[21]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[22]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

ตติยปีฐวิมานํ ตติยํฯ

4. จตุตฺถปีฐวิมานวตฺถุ

[23]

‘‘ปีฐํ เต เวฬุริยมยํ อุฬารํ, มโนชวํ คจฺฉติ เยนกามํ;

อลงฺกเต มลฺยธเร สุวตฺเถ, โอภาสสิ วิชฺชุริวพฺภกูฏํฯ

[24]

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[25]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[26]

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[27]

‘‘อปฺปสฺส กมฺมสฺส ผลํ มเมทํ, เยนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา;

อหํ มนุสฺเสสุ มนุสฺสภูตา, ปุริมาย ชาติยา มนุสฺสโลเกฯ

[28]

‘‘อทฺทสํ วิรชํ ภิกฺขุํ, วิปฺปสนฺนมนาวิลํ;

ตสฺส อทาสหํ ปีฐํ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิฯ

[29]

‘‘เตน เมตาทิโส วณฺโณ, เตน เม อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เม โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[30]

‘‘อกฺขามิ เต ภิกฺขุ มหานุภาว, มนุสฺสภูตา ยมกาสิ ปุญฺญํ;

เตนมฺหิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เม สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

จตุตฺถปีฐวิมานํ จตุตฺถํฯ

5. กุญฺชรวิมานวตฺถุ

[31]

‘‘กุญฺชโร เต วราโรโห, นานารตนกปฺปโน;

รุจิโร ถามวา ชวสมฺปนฺโน, อากาสมฺหิ สมีหติฯ

[32]

‘‘ปทุมิ ปทฺม [ปทุม… (สี. สฺยา.) เอวมุปริปิ] ปตฺตกฺขิ, ปทฺมุปฺปลชุตินฺธโร;

ปทฺมจุณฺณาภิกิณฺณงฺโค, โสณฺณโปกฺขรมาลธา [… มาลวา (สี. สฺยา.)]ฯ

[33]

‘‘ปทุมานุสฏํ มคฺคํ, ปทฺมปตฺตวิภูสิตํฯ

ฐิตํ วคฺคุมนุคฺฆาตี, มิตํ คจฺฉติ วารโณฯ

[34]

‘‘ตสฺส ปกฺกมมานสฺส, โสณฺณกํสา รติสฺสรา;

เตสํ สุยฺยติ นิคฺโฆโส, ตุริเย ปญฺจงฺคิเก ยถาฯ

[35]

‘‘ตสฺส นาคสฺส ขนฺธมฺหิ, สุจิวตฺถา อลงฺกตา;

มหนฺตํ อจฺฉราสงฺฆํ, วณฺเณน อติโรจสิฯ

[36]

‘‘ทานสฺส เต อิทํ ผลํ, อโถ สีลสฺส วา ปน;

อโถ อญฺชลิกมฺมสฺส, ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิตา’’ติ;

[37]

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[38]

‘‘ทิสฺวาน คุณสมฺปนฺนํ, ฌายิํ ฌานรตํ สตํ;

อทาสิํ ปุปฺผาภิกิณฺณํ, อาสนํ ทุสฺสสนฺถตํฯ

[39]

‘‘อุปฑฺฒํ ปทฺมมาลาหํ, อาสนสฺส สมนฺตโต;

อพฺโภกิริสฺสํ ปตฺเตหิ, ปสนฺนา เสหิ ปาณิภิฯ

[40]

‘‘ตสฺส กมฺมกุสลสฺส [กมฺมสฺส กุสลสฺส (สี. ปี.)], อิทํ เม อีทิสํ ผลํ;

สกฺกาโร ครุกาโร จ, เทวานํ อปจิตา อหํฯ

[41]

‘‘โย เว สมฺมาวิมุตฺตานํ, สนฺตานํ พฺรหฺมจารินํ;

ปสนฺโน อาสนํ ทชฺชา, เอวํ นนฺเท ยถา อหํฯ

[42]

‘‘ตสฺมา หิ อตฺตกาเมน [อตฺถกาเมน (ก.)], มหตฺตมภิกงฺขตา;

อาสนํ ทาตพฺพํ โหติ, สรีรนฺติมธาริน’’นฺติฯ

กุญฺชรวิมานํ ปญฺจมํฯ

6. ปฐมนาวาวิมานวตฺถุ

[43]

‘‘สุวณฺณจฺฉทนํ นาวํ, นาริ อารุยฺห ติฏฺฐสิ;

โอคาหสิ โปกฺขรณิํ, ปทฺมํ [ปทุมํ (สี. สฺยา.)] ฉินฺทสิ ปาณินาฯ

[44]

‘‘เกน เตตาทิโส วณฺโณ, เกน เต อิธ มิชฺฌติ;

อุปฺปชฺชนฺติ จ เต โภคา, เย เกจิ มนโส ปิยาฯ

[45]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ เทวิ มหานุภาเว, มนุสฺสภูตา กิมกาสิ ปุญฺญํ;

เกนาสิ เอวํ ชลิตานุภาวา, วณฺโณ จ เต สพฺพทิสา ปภาสตี’’ติฯ

[46]

สา เทวตา อตฺตมนา, โมคฺคลฺลาเนน ปุจฺฉิตา;

ปญฺหํ ปุฏฺฐา วิยากาสิ, ยสฺส กมฺมสฺสิทํ ผลํฯ

[47]