‘‘อทฺธา หิ ภควา ตเถว เอตํ, โย โส เอวํวิหารี ทนฺโต ภิกฺขุ;

สพฺพสํโยชนโยควีติวตฺโต [สพฺพสํโยชนิเย จ วีติวตฺโต (สี. สฺยา. ปี.)], สมฺมา โส โลเก ปริพฺพเชยฺยา’’ติฯ

สมฺมาปริพฺพาชนียสุตฺตํ เตรสมํ นิฏฺฐิตํฯ

14. ธมฺมิกสุตฺตํ

เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ อถ โข ธมฺมิโก อุปาสโก ปญฺจหิ อุปาสกสเตหิ สทฺธิํ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ธมฺมิโก อุปาสโก ภควนฺตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ –

[378]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ โคตม ภูริปญฺญ, กถํกโร สาวโก สาธุ โหติ;

โย วา อคารา อนคารเมติ, อคาริโน วา ปนุปาสกาเสฯ

[379]

‘‘ตุวญฺหิ โลกสฺส สเทวกสฺส, คติํ ปชานาสิ ปรายณญฺจ;

น จตฺถิ ตุลฺโย นิปุณตฺถทสฺสี, ตุวญฺหิ พุทฺธํ ปวรํ วทนฺติฯ

[380]

‘‘สพฺพํ ตุวํ ญาณมเวจฺจ ธมฺมํ, ปกาเสสิ สตฺเต อนุกมฺปมาโน;

วิวฏฺฏจฺฉโทสิ สมนฺตจกฺขุ, วิโรจสิ วิมโล สพฺพโลเกฯ

[381]

‘‘อาคญฺฉิ เต สนฺติเก นาคราชา, เอราวโณ นาม ชิโนติ สุตฺวา;

โสปิ ตยา มนฺตยิตฺวาชฺฌคมา, สาธูติ สุตฺวาน ปตีตรูโปฯ

[382]

‘‘ราชาปิ ตํ เวสฺสวโณ กุเวโร, อุเปติ ธมฺมํ ปริปุจฺฉมาโน;

ตสฺสาปิ ตฺวํ ปุจฺฉิโต พฺรูสิ ธีร, โส จาปิ สุตฺวาน ปตีตรูโปฯ

[383]

‘‘เย เกจิเม ติตฺถิยา วาทสีลา, อาชีวกา วา ยทิ วา นิคณฺฐา;

ปญฺญาย ตํ นาติตรนฺติ สพฺเพ, ฐิโต วชนฺตํ วิย สีฆคามิํฯ

[384]

‘‘เย เกจิเม พฺราหฺมณา วาทสีลา, วุทฺธา จาปิ พฺราหฺมณา สนฺติ เกจิ;

สพฺเพ ตยิ อตฺถพทฺธา ภวนฺติ, เย จาปิ อญฺเญ วาทิโน มญฺญมานาฯ

[385]

‘‘อยญฺหิ ธมฺโม นิปุโณ สุโข จ, โยยํ ตยา ภควา สุปฺปวุตฺโต;

ตเมว สพฺเพปิ [สพฺเพ มยํ (สฺยา.)] สุสฺสูสมานา, ตํ โน วท ปุจฺฉิโต พุทฺธเสฏฺฐฯ

[386]

‘‘สพฺเพปิ เม ภิกฺขโว สนฺนิสินฺนา, อุปาสกา จาปิ ตเถว โสตุํ;

สุณนฺตุ ธมฺมํ วิมเลนานุพุทฺธํ, สุภาสิตํ วาสวสฺเสว เทวา’’ฯ

[387]

‘‘สุณาถ เม ภิกฺขโว สาวยามิ โว, ธมฺมํ ธุตํ ตญฺจ จราถ สพฺเพ;

อิริยาปถํ ปพฺพชิตานุโลมิกํ, เสเวถ นํ อตฺถทโส มุตีมาฯ

[388]

‘‘โน เว วิกาเล วิจเรยฺย ภิกฺขุ, คาเม จ ปิณฺฑาย จเรยฺย กาเล;

อกาลจาริญฺหิ สชนฺติ สงฺคา, ตสฺมา วิกาเล น จรนฺติ พุทฺธาฯ

[389]

‘‘รูปา จ สทฺทา จ รสา จ คนฺธา, ผสฺสา จ เย สมฺมทยนฺติ สตฺเต;

เอเตสุ ธมฺเมสุ วิเนยฺย ฉนฺทํ, กาเลน โส ปวิเส ปาตราสํฯ

[390]

‘‘ปิณฺฑญฺจ ภิกฺขุ สมเยน ลทฺธา, เอโก ปฏิกฺกมฺม รโห นิสีเท;

อชฺฌตฺตจินฺตี น มโน พหิทฺธา, นิจฺฉารเย สงฺคหิตตฺตภาโวฯ

[391]

‘‘สเจปิ โส สลฺลเป สาวเกน, อญฺเญน วา เกนจิ ภิกฺขุนา วา;

ธมฺมํ ปณีตํ ตมุทาหเรยฺย, น เปสุณํ โนปิ ปรูปวาทํฯ

[392]

‘‘วาทญฺหิ เอเก ปฏิเสนิยนฺติ, น เต ปสํสาม ปริตฺตปญฺเญ;

ตโต ตโต เน ปสชนฺติ สงฺคา, จิตฺตญฺหิ เต ตตฺถ คเมนฺติ ทูเรฯ

[393]

‘‘ปิณฺฑํ วิหารํ สยนาสนญฺจ, อาปญฺจ สงฺฆาฏิรชูปวาหนํ;

สุตฺวาน ธมฺมํ สุคเตน เทสิตํ, สงฺขาย เสเว วรปญฺญสาวโกฯ

[394]

‘‘ตสฺมา หิ ปิณฺเฑ สยนาสเน จ, อาเป จ สงฺฆาฏิรชูปวาหเน;

เอเตสุ ธมฺเมสุ อนูปลิตฺโต, ภิกฺขุ ยถา โปกฺขเร วาริพินฺทุฯ

[395]

‘‘คหฏฺฐวตฺตํ ปน โว วทามิ, ยถากโร สาวโก สาธุ โหติ;

น เหส [น เหโส (สี.)] ลพฺภา สปริคฺคเหน, ผสฺเสตุํ โย เกวโล ภิกฺขุธมฺโมฯ

[396]

‘‘ปาณํ น หเน [น หาเน (สี.)] น จ ฆาตเยยฺย, น จานุชญฺญา หนตํ ปเรสํ;

สพฺเพสุ ภูเตสุ นิธาย ทณฺฑํ, เย ถาวรา เย จ ตสา สนฺติ [ตสนฺติ (สี. ปี.)] โลเกฯ

[397]

‘‘ตโต อทินฺนํ ปริวชฺชเยยฺย, กิญฺจิ กฺวจิ สาวโก พุชฺฌมาโน;

น หารเย หรตํ นานุชญฺญา, สพฺพํ อทินฺนํ ปริวชฺชเยยฺยฯ

[398]

‘‘อพฺรหฺมจริยํ ปริวชฺชเยยฺย, องฺคารกาสุํ ชลิตํว วิญฺญู;

อสมฺภุณนฺโต ปน พฺรหฺมจริยํ, ปรสฺส ทารํ น อติกฺกเมยฺยฯ

[399]

‘‘สภคฺคโต วา ปริสคฺคโต วา, เอกสฺส เวโก [เจโต (สี. สฺยา.)] น มุสา ภเณยฺย;

น ภาณเย ภณตํ นานุชญฺญา, สพฺพํ อภูตํ ปริวชฺชเยยฺยฯ

[400]

‘‘มชฺชญฺจ ปานํ น สมาจเรยฺย, ธมฺมํ อิมํ โรจเย โย คหฏฺโฐ;

น ปายเย ปิวตํ นานุชญฺญา, อุมฺมาทนนฺตํ อิติ นํ วิทิตฺวาฯ

[401]

‘‘มทา หิ ปาปานิ กโรนฺติ พาลา, กาเรนฺติ จญฺเญปิ ชเน ปมตฺเต;

เอตํ อปุญฺญายตนํ วิวชฺชเย, อุมฺมาทนํ โมหนํ พาลกนฺตํฯ

[402]

‘‘ปาณํ น หเน น จาทินฺนมาทิเย, มุสา น ภาเส น จ มชฺชโป สิยา;

อพฺรหฺมจริยา วิรเมยฺย เมถุนา, รตฺติํ น ภุญฺเชยฺย วิกาลโภชนํฯ

[403]

‘‘มาลํ น ธาเร น จ คนฺธมาจเร, มญฺเจ ฉมายํ ว สเยถ สนฺถเต;

เอตญฺหิ อฏฺฐงฺคิกมาหุโปสถํ, พุทฺเธน ทุกฺขนฺตคุนา ปกาสิตํฯ

[404]

‘‘ตโต จ ปกฺขสฺสุปวสฺสุโปสถํ, จาตุทฺทสิํ ปญฺจทสิญฺจ อฏฺฐมิํ;

ปาฏิหาริยปกฺขญฺจ ปสนฺนมานโส, อฏฺฐงฺคุเปตํ สุสมตฺตรูปํฯ

[405]

‘‘ตโต จ ปาโต อุปวุตฺถุโปสโถ, อนฺเนน ปาเนน จ ภิกฺขุสงฺฆํ;

ปสนฺนจิตฺโต อนุโมทมาโน, ยถารหํ สํวิภเชถ วิญฺญูฯ

[406]

‘‘ธมฺเมน มาตาปิตโร ภเรยฺย, ปโยชเย ธมฺมิกํ โส วณิชฺชํ;

เอตํ คิหี วตฺตยมปฺปมตฺโต, สยมฺปเภ นาม อุเปติ เทเว’’ติฯ

ธมฺมิกสุตฺตํ จุทฺทสมํ นิฏฺฐิตํฯ

จูฬวคฺโค ทุติโย นิฏฺฐิโตฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

รตนามคนฺโธ หิริ จ, มงฺคลํ สูจิโลเมน;

ธมฺมจริยญฺจ พฺราหฺมโณ [กปิโล พฺราหฺมโณปิ จ (สฺยา. ก.)], นาวา กิํสีลมุฏฺฐานํฯ

ราหุโล ปุน กปฺโป จ, ปริพฺพาชนิยํ ตถา;

ธมฺมิกญฺจ วิทุโน อาหุ, จูฬวคฺคนฺติ จุทฺทสาติฯ

3. มหาวคฺโค