‘‘เย เกจิเม อิสโย มนุชา, (อิจฺจายสฺมา ปุณฺณโก)

ขตฺติยา พฺราหฺมณา เทวตานํ;

ยญฺญมกปฺปยิํสุ ปุถูธ โลเก, กจฺจิสฺสุ เต ภควา ยญฺญปเถ อปฺปมตฺตา;

อตารุํ ชาติญฺจ ชรญฺจ มาริส, ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตํ’’ฯ

[1052]

‘‘อาสีสนฺติ โถมยนฺติ, อภิชปฺปนฺติ ชุหนฺติ; (ปุณฺณกาติ ภควา)

กามาภิชปฺปนฺติ ปฏิจฺจ ลาภํ, เต ยาชโยคา ภวราครตฺตา;

นาตริํสุ ชาติชรนฺติ พฺรูมิ’’ฯ

[1053]

‘‘เต เจ นาตริํสุ ยาชโยคา, (อิจฺจายสฺมา ปุณฺณโก)

ยญฺเญหิ ชาติญฺจ ชรญฺจ มาริส;

อถ โก จรหิ เทวมนุสฺสโลเก, อตาริ ชาติญฺจ ชรญฺจ มาริส;

ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตํ’’ฯ

[1054]

‘‘สงฺขาย โลกสฺมิ ปโรปรานิ [ปโรวรานิ (สี. สฺยา.)], (ปุณฺณกาติ ภควา)

ยสฺสิญฺชิตํ นตฺถิ กุหิญฺจิ โลเก;

สนฺโต วิธูโม อนีโฆ นิราโส, อตาริ โส ชาติชรนฺติ พฺรูมี’’ติฯ

ปุณฺณกมาณวปุจฺฉา ตติยา นิฏฺฐิตาฯ

4. เมตฺตคูมาณวปุจฺฉา

[1055]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตํ, (อิจฺจายสฺมา เมตฺตคู)

มญฺญามิ ตํ เวทคุํ ภาวิตตฺตํ;

กุโต นุ ทุกฺขา สมุทาคตา อิเม, เย เกจิ โลกสฺมิมเนกรูปา’’ฯ

[1056]

‘‘ทุกฺขสฺส เว มํ ปภวํ อปุจฺฉสิ, (เมตฺตคูติ ภควา)

ตํ เต ปวกฺขามิ ยถา ปชานํ;

อุปธินิทานา ปภวนฺติ ทุกฺขา, เย เกจิ โลกสฺมิมเนกรูปาฯ

[1057]

‘‘โย เว อวิทฺวา อุปธิํ กโรติ, ปุนปฺปุนํ ทุกฺขมุเปติ มนฺโท;

ตสฺมา ปชานํ อุปธิํ น กยิรา, ทุกฺขสฺส ชาติปฺปภวานุปสฺสี’’ฯ

[1058]

‘‘ยํ ตํ อปุจฺฉิมฺห อกิตฺตยี โน, อญฺญํ ตํ ปุจฺฉาม [ปุจฺฉามิ (สี. ปี.)] ตทิงฺฆ พฺรูหิ;

กถํ นุ ธีรา วิตรนฺติ โอฆํ, ชาติํ ชรํ โสกปริทฺทวญฺจ;

ตํ เม มุนิ สาธุ วิยากโรหิ, ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโม’’ฯ

[1059]

‘‘กิตฺตยิสฺสามิ เต ธมฺมํ, (เมตฺตคูติ ภควา)

ทิฏฺเฐ ธมฺเม อนีติหํ;

ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ, ตเร โลเก วิสตฺติกํ’’ฯ

[1060]

‘‘ตญฺจาหํ อภินนฺทามิ, มเหสิ ธมฺมมุตฺตมํ;

ยํ วิทิตฺวา สโต จรํ, ตเร โลเก วิสตฺติกํ’’ฯ

[1061]

‘‘ยํ กิญฺจิ สมฺปชานาสิ, (เมตฺตคูติ ภควา)

อุทฺธํ อโธ ติริยญฺจาปิ มชฺเฌ;

เอเตสุ นนฺทิญฺจ นิเวสนญฺจ, ปนุชฺช วิญฺญาณํ ภเว น ติฏฺเฐฯ

[1062]

‘‘เอวํวิหารี สโต อปฺปมตฺโต, ภิกฺขุ จรํ หิตฺวา มมายิตานิ;

ชาติํ ชรํ โสกปริทฺทวญฺจ, อิเธว วิทฺวา ปชเหยฺย ทุกฺขํ’’ฯ

[1063]

‘‘เอตาภินนฺทามิ วโจ มเหสิโน, สุกิตฺติตํ โคตมนูปธีกํ;

อทฺธา หิ ภควา ปหาสิ ทุกฺขํ, ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมฯ

[1064]

‘‘เต จาปิ นูนปฺปชเหยฺยุ ทุกฺขํ, เย ตฺวํ มุนิ อฏฺฐิตํ โอวเทยฺย;

ตํ ตํ นมสฺสามิ สเมจฺจ นาค, อปฺเปว มํ ภควา อฏฺฐิตํ โอวเทยฺย’’ฯ

[1065]

‘‘ยํ พฺราหฺมณํ เวทคุมาภิชญฺญา, อกิญฺจนํ กามภเว อสตฺตํ;

อทฺธา หิ โส โอฆมิมํ อตาริ, ติณฺโณ จ ปารํ อขิโล อกงฺโขฯ

[1066]

‘‘วิทฺวา จ โย [โส (สี. สฺยา. ปี.)] เวทคู นโร อิธ, ภวาภเว สงฺคมิมํ วิสชฺช;

โส วีตตณฺโห อนีโฆ นิราโส, อตาริ โส ชาติชรนฺติ พฺรูมี’’ติฯ

เมตฺตคูมาณวปุจฺฉา จตุตฺถี นิฏฺฐิตาฯ

5. โธตกมาณวปุจฺฉา

[1067]

‘‘ปุจฺฉามิ ตํ ภควา พฺรูหิ เม ตํ, (อิจฺจายสฺมา โธตโก)

วาจาภิกงฺขามิ มเหสิ ตุยฺหํ;

ตว สุตฺวาน นิคฺโฆสํ, สิกฺเข นิพฺพานมตฺตโน’’ฯ

[1068]

‘‘เตนหาตปฺปํ กโรหิ, (โธตกาติ ภควา) อิเธว นิปโก สโต;

อิโต สุตฺวาน นิคฺโฆสํ, สิกฺเข นิพฺพานมตฺตโน’’ฯ

[1069]