เมนู

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ขุทฺทกนิกาเย

อิติวุตฺตกปาฬิ

1. เอกกนิปาโต

1. ปฐมวคฺโค

1. โลภสุตฺตํ

[1] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘เอกธมฺมํ, ภิกฺขเว, ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายฯ กตมํ เอกธมฺมํ? โลภํ, ภิกฺขเว, เอกธมฺมํ ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โลเภน ลุทฺธาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โลภํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ปฐมํฯ

2. โทสสุตฺตํ

[2] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘เอกธมฺมํ, ภิกฺขเว, ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายฯ กตมํ เอกธมฺมํ? โทสํ, ภิกฺขเว, เอกธมฺมํ ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โทเสน ทุฏฺฐาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โทสํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทุติยํฯ

3. โมหสุตฺตํ

[3] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘เอกธมฺมํ, ภิกฺขเว, ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายฯ กตมํ เอกธมฺมํ? โมหํ, ภิกฺขเว, เอกธมฺมํ ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โมเหน มูฬฺหาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โมหํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ตติยํฯ

4. โกธสุตฺตํ

[4] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘เอกธมฺมํ, ภิกฺขเว, ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายฯ กตมํ เอกธมฺมํ? โกธํ, ภิกฺขเว, เอกธมฺมํ ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โกเธน กุทฺธาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โกธํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ จตุตฺถํฯ

5. มกฺขสุตฺตํ

[5] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘เอกธมฺมํ, ภิกฺขเว, ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายฯ กตมํ เอกธมฺมํ? มกฺขํ, ภิกฺขเว, เอกธมฺมํ ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน มกฺเขน มกฺขาเส [มกฺขิตาเส (สฺยา.)], สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ มกฺขํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ปญฺจมํฯ

6. มานสุตฺตํ

[6] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘เอกธมฺมํ, ภิกฺขเว, ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายฯ กตมํ เอกธมฺมํ? มานํ, ภิกฺขเว, เอกธมฺมํ ปชหถ; อหํ โว ปาฏิโภโค อนาคามิตายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน มาเนน มตฺตาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ มานํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. สพฺพปริญฺญาสุตฺตํ

[7] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘สพฺพํ, ภิกฺขเว, อนภิชานํ อปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายฯ สพฺพญฺจ โข, ภิกฺขเว, อภิชานํ ปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘โย สพฺพํ สพฺพโต ญตฺวา, สพฺพตฺเถสุ น รชฺชติ;

ส เว สพฺพปริญฺญา [สพฺพํ ปริญฺญา (สฺยา. ปี.)] โส, สพฺพทุกฺขมุปจฺจคา’’ติ [สพฺพํ ทุกฺขํ อุปจฺจคาติ (สฺยา.), สพฺพทุกฺขํ อุปจฺจคาติ (ปี. อฏฺฐ.)]

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ สตฺตมํฯ

8. มานปริญฺญาสุตฺตํ

[8] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘มานํ, ภิกฺขเว, อนภิชานํ อปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ มานญฺจ โข, ภิกฺขเว, อภิชานํ ปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘มานุเปตา อยํ ปชา, มานคนฺถา ภเว รตา;

มานํ อปริชานนฺตา, อาคนฺตาโร ปุนพฺภวํฯ

‘‘เย จ มานํ ปหนฺตฺวาน, วิมุตฺตา มานสงฺขเย;

เต มานคนฺถาภิภุโน, สพฺพทุกฺขมุปจฺจคุ’’นฺติ [สพฺพทุกฺขํ อุปจฺจคุนฺติ (ปี.), สพฺพํ ทุกฺขํ อุปจฺจคุนฺติ (อฏฺฐกถา)]

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ อฏฺฐมํฯ

9. โลภปริญฺญาสุตฺตํ

[9] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘โลภํ, ภิกฺขเว , อนภิชานํ อปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายฯ โลภญฺจ โข, ภิกฺขเว, อภิชานํ ปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โลเภน ลุทฺธาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โลภํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ นวมํฯ

10. โทสปริญฺญาสุตฺตํ

[10] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘โทสํ, ภิกฺขเว, อนภิชานํ อปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายฯ โทสญฺจ โข, ภิกฺขเว, อภิชานํ ปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โทเสน ทุฏฺฐาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โทสํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทสมํฯ

ปฐโม วคฺโค นิฏฺฐิโตฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ราคโทสา อถ โมโห, โกธมกฺขา มานํ สพฺพํ;

มานโต ราคโทสา ปุน ทฺเว, ปกาสิตา วคฺคมาหุ ปฐมนฺติฯ

2. ทุติยวคฺโค

1. โมหปริญฺญาสุตฺตํ

[11] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘โมหํ, ภิกฺขเว, อนภิชานํ อปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายฯ โมหญฺจ โข, ภิกฺขเว, อภิชานํ ปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โมเหน มูฬฺหาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โมหํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ปฐมํฯ

2. โกธปริญฺญาสุตฺตํ

[12] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘โกธํ, ภิกฺขเว, อนภิชานํ อปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายฯ โกธญฺจ โข, ภิกฺขเว, อภิชานํ ปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน โกเธน กุทฺธาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ โกธํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ทุติยํฯ

3.มกฺขปริญฺญาสุตฺตํ

[13] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘มกฺขํ, ภิกฺขเว, อนภิชานํ อปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายฯ มกฺขญฺจ โข, ภิกฺขเว, อภิชานํ ปริชานํ ตตฺถ จิตฺตํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายา’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –

‘‘เยน มกฺเขน มกฺขาเส, สตฺตา คจฺฉนฺติ ทุคฺคติํ;

ตํ มกฺขํ สมฺมทญฺญาย, ปชหนฺติ วิปสฺสิโน;

ปหาย น ปุนายนฺติ, อิมํ โลกํ กุทาจน’’นฺติฯ

อยมฺปิ อตฺโถ วุตฺโต ภควตา, อิติ เม สุตนฺติฯ ตติยํฯ

4. อวิชฺชานีวรณสุตฺตํ

[14] วุตฺตญฺเหตํ ภควตา, วุตฺตมรหตาติ เม สุตํ –

‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อญฺญํ เอกนีวรณมฺปิ สมนุปสฺสามิ เยน [เยเนวํ (?)] นีวรเณน นิวุตา ปชา ทีฆรตฺตํ สนฺธาวนฺติ สํสรนฺติ ยถยิทํ, ภิกฺขเว, อวิชฺชานีวรณํ [อวิชฺชานีวรเณน (?)]ฯ อวิชฺชานีวรเณน หิ, ภิกฺขเว, นิวุตา ปชา ทีฆรตฺตํ สนฺธาวนฺติ สํสรนฺตี’’ติฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจฯ ตตฺเถตํ อิติ วุจฺจติ –