‘‘อหงฺการปสุตายํ ปชา, ปรํการูปสํหิตา;

เอตเทเก นาพฺภญฺญํสุ, น นํ สลฺลนฺติ อทฺทสุํฯ

‘‘เอตญฺจ สลฺลํ ปฏิกจฺจ [ปฏิคจฺจ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] ปสฺสโต;

อหํ กโรมีติ น ตสฺส โหติ;

ปโร กโรตีติ น ตสฺส โหติฯ

‘‘มานุเปตา อยํ ปชา, มานคนฺถา มานวินิพทฺธา [มานวินิพนฺธา (สี.)];

ทิฏฺฐีสุ สารมฺภกถา, สํสารํ นาติวตฺตตี’’ติฯ ฉฏฺฐํ;

7. สุภูติสุตฺตํ

[57] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สุภูติ ภควโต อวิทูเร นิสินฺโน โหติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย อวิตกฺกํ สมาธิํ สมาปชฺชิตฺวาฯ

อทฺทสา โข ภควา อายสฺมนฺตํ สุภูติํ อวิทูเร นิสินฺนํ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย อวิตกฺกํ สมาธิํ สมาปนฺนํฯ

อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –

‘‘ยสฺส วิตกฺกา วิธูปิตา,

อชฺฌตฺตํ สุวิกปฺปิตา อเสสา;

ตํ สงฺคมติจฺจ อรูปสญฺญี,

จตุโยคาติคโต น ชาตุ เมตี’’ติ [น ชาติเมตีติ (สฺยา. ปี. อฏฺฐ. ปาฐนฺตรํ)]ฯ สตฺตมํ;

8. คณิกาสุตฺตํ

[58] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปฯ เตน โข ปน สมเยน ราชคเห ทฺเว ปูคา อญฺญตริสฺสา คณิกาย สารตฺตา โหนฺติ ปฏิพทฺธจิตฺตา; ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ ปาณีหิปิ อุปกฺกมนฺติ , เลฑฺฑูหิปิ อุปกฺกมนฺติ , ทณฺเฑหิปิ อุปกฺกมนฺติ, สตฺเถหิปิ อุปกฺกมนฺติฯ เต ตตฺถ มรณมฺปิ นิคจฺฉนฺติ มรณมตฺตมฺปิ ทุกฺขํฯ

อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิํสุฯ ราชคเห ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ –

‘‘อิธ, ภนฺเต, ราชคเห ทฺเว ปูคา อญฺญตริสฺสา คณิกาย สารตฺตา ปฏิพทฺธจิตฺตา; ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ ปาณีหิปิ อุปกฺกมนฺติ, เลฑฺฑูหิปิ อุปกฺกมนฺติ, ทณฺเฑหิปิ อุปกฺกมนฺติ, สตฺเถหิปิ อุปกฺกมนฺติฯ เต ตตฺถ มรณมฺปิ นิคจฺฉนฺติ มรณมตฺตมฺปิ ทุกฺข’’นฺติฯ

อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –

‘‘ยญฺจ ปตฺตํ ยญฺจ ปตฺตพฺพํ, อุภยเมตํ รชานุกิณฺณํ, อาตุรสฺสานุสิกฺขโตฯ เย จ สิกฺขาสารา สีลพฺพตํ ชีวิตํ พฺรหฺมจริยํ อุปฏฺฐานสารา, อยเมโก อนฺโตฯ เย จ เอวํวาทิโน – ‘นตฺถิ กาเมสุ โทโส’ติ, อยํ ทุติโย อนฺโตฯ อิจฺเจเต อุโภ อนฺตา กฏสิวฑฺฒนา, กฏสิโย ทิฏฺฐิํ วฑฺเฒนฺติฯ เอเตเต อุโภ อนฺเต อนภิญฺญาย โอลียนฺติ เอเก, อติธาวนฺติ เอเกฯ เย จ โข เต อภิญฺญาย ตตฺร จ นาเหสุํ, เตน จ นามญฺญิํสุ, วฏฺฏํ เตสํ นตฺถิ ปญฺญาปนายา’’ติฯ อฏฺฐมํฯ

9. อุปาติธาวนฺติสุตฺตํ

[59] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา รตฺตนฺธการติมิสายํ อพฺโภกาเส นิสินฺโน โหติ เตลปฺปทีเปสุ ฌายมาเนสุฯ