อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘กิํ กยิรา อุทปาเนน,
อาปา เจ สพฺพทา สิยุํ;
ตณฺหาย มูลโต เฉตฺวา,
กิสฺส ปริเยสนํ จเร’’ติฯ นวมํ;
10. อุเตนสุตฺตํ
[70] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน รญฺโญ อุเตนสฺส [อุเทนสฺส (สี. สฺยา. ปี.)] อุยฺยานคตสฺส อนฺเตปุรํ ทฑฺฒํ โหติ, ปญฺจ จ อิตฺถิสตานิ [ปญฺจ อิตฺถิสตานิ (สี. สฺยา. ปี.)] กาลงฺกตานิ โหนฺติ สามาวตีปมุขานิฯ
อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย โกสมฺพิํ ปิณฺฑาย ปาวิสิํสุฯ โกสมฺพิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘อิธ, ภนฺเต, รญฺโญ อุเตนสฺส อุยฺยานคตสฺส อนฺเตปุรํ ทฑฺฒํ, ปญฺจ จ อิตฺถิสตานิ กาลงฺกตานิ สามาวตีปมุขานิฯ ตาสํ, ภนฺเต, อุปาสิกานํ กา คติ โก อภิสมฺปราโย’’ติ?
‘‘สนฺเตตฺถ, ภิกฺขเว, อุปาสิกาโย โสตาปนฺนา, สนฺติ สกทาคามินิโย, สนฺติ อนาคามินิโยฯ สพฺพา ตา, ภิกฺขเว, อุปาสิกาโย อนิปฺผลา กาลงฺกตา’’ติฯ
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘โมหสมฺพนฺธโน โลโก, ภพฺพรูโปว ทิสฺสติ;
อุปธิพนฺธโน [อุปธิสมฺพนฺธโน (ก. สี.)] พาโล, ตมสา ปริวาริโต;
สสฺสโตริว [สสฺสติ วิย (ก. สี.)] ขายติ, ปสฺสโต นตฺถิ กิญฺจน’’นฺติฯ ทสมํ;
ตสฺสุทฺทานํ –
ทฺเว ภทฺทิยา ทฺเว จ สตฺตา, ลกุณฺฑโก ตณฺหาขโย;
ปปญฺจขโย จ กจฺจาโน, อุทปานญฺจ อุเตโนติฯ
จูฬวคฺโค [จุลฺลวคฺโค (สี.), จูลวคฺโค (ปี.)] สตฺตโม นิฏฺฐิโตฯ
8. ปาฏลิคามิยวคฺโค
1. ปฐมนิพฺพานปฏิสํยุตฺตสุตฺตํ
[71] เอวํ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา ภิกฺขู นิพฺพานปฏิสํยุตฺตาย ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสติ สมาทเปติ สมุตฺเตเชติ สมฺปหํเสติฯ เตธ ภิกฺขู [เต จ ภิกฺขู (สี. สฺยา. ปี. ตทฏฺฐกถาปิ โอโลเกตพฺพา] อฏฺฐิํ กตฺวา [อฏฺฐีกตฺวา (สี. สฺยา.), อฏฺฐิกตฺวา (ปี.)] มนสิ กตฺวา สพฺพํ เจตโส [สพฺพํ เจตสา (อิติปิ อญฺญสุตฺเตสุ)] สมนฺนาหริตฺวา โอหิตโสตา ธมฺมํ สุณนฺติฯ
อถ โข ภควา เอตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ –
‘‘อตฺถิ, ภิกฺขเว, ตทายตนํ, ยตฺถ เนว ปถวี, น อาโป, น เตโช, น วาโย, น อากาสานญฺจายตนํ, น วิญฺญาณญฺจายตนํ, น อากิญฺจญฺญายตนํ, น เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ, นายํ โลโก, น ปรโลโก, น อุโภ จนฺทิมสูริยาฯ ตตฺราปาหํ, ภิกฺขเว, เนว อาคติํ วทามิ , น คติํ, น ฐิติํ, น จุติํ, น อุปปตฺติํ; อปฺปติฏฺฐํ, อปฺปวตฺตํ, อนารมฺมณเมเวตํฯ เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสา’’ติฯ ปฐมํฯ
