*เล่มที่ 16 หน้า 1

ปรมตฺถโชติกา นาม ขุทฺทกนิกายฏฺฐกถา
ขุทฺทกปาฐวณฺณนา

นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
คนฺถารมฺภกถา
พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ
ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ
สํฆํ สรณํ คจฺฉามิ
ตถา ทุติยํ ตติยมฺปีติ
อยํ สรณตฺตยนิทฺเทโส ขุทฺทกานํ อาทิ ฯ
อมิสฺส ทานิ อตฺถํ ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐ-
กถาย วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุํ อิทํ วุจฺจติ
อุตฺตมํ วนฺทเนยฺยานํ วนฺทิตฺวา รตนตฺตยํ
ขุทฺทกานํ กริสฺสามิ เกสญฺจิ อตฺถวณฺณนํ ฯ
ขุทฺทกานํ คมฺภีรตฺตา (1) กิญฺจาปิ อติทุกฺกรา
วณฺณนา มาทิเสเนว (2) อจาเรนฺเตน สาสนํ ฯ
อชฺชาปิ ตุ อนจฺฉินฺโน ปุพฺพาจริยนิจฺฉโย
ตเถว จ ฐิตํ ยสฺมา นวงฺคํ สตฺถุ สาสนํ ฯ
# 1. สี. คภีรตฺตา ฯ 2. ม. มาทิเสเนสา ฯ

*เล่มที่ 16 ขุทฺทกปาฐวณฺณนา หน้า 2

ตสฺมาหํ กาตุมิจฺฉามิ อตฺถสํวณฺณนํ อิมํ
สาสนญฺเจว นิสฺสาย โปราณญฺจ วินิจฺฉยํ ฯ
สทฺธมฺมพหุมาเนน นาตุกฺกํสนกมฺยตา
นาญฺเญสํ วมฺภนตฺถาย ตํ สุณาถ สมาหิตาติ ฯ
คนฺถารมฺภกถา นิฏฺฐิตา ฯ

ขุทฺทกววตฺถานํ
ตตฺถ ขุทฺทกานํ กริสฺสามิ เกสญฺจิ อตฺถวณฺณนนฺติ วุตฺตตฺตา
ขุทฺทกานิ ตาว ววตฺถเปตฺวา ปจฺฉา อตฺถวณฺณนํ กริสฺสามิ ฯ
ขุทฺทกานิ นาม ขุทฺทกนิกายสฺส เอกเทโส ขุทฺทกนิกาโย นาม
ปญฺจนฺนํ นิกายานํ เอกเทโส ฯ ปญฺจ นิกายา นาม
ทีฆมชฺฌิมสํยุตฺต- องฺคุตฺตริกขุทฺทกา
นิกายา ปญฺจ คมฺภีรา ธมฺมโต อตฺถโต จิเมติ ฯ
ตตฺถ พฺรหฺมชาลสุตฺตาทีนิ จตุตฺตึส สุตฺตานิ ทีฆนิกาโย ฯ
วุตฺตญฺจ
จตุตฺตึเสว สุตฺตนฺตา ติวคฺโค ยสฺส สงฺคโห
เอส ทีฆนิกาโยติ (1) ปฐโม อนุโลมิโกติ ฯ
มูลปริยายสุตฺตาทีนิ ทิยฑฺฒสตํ เทฺว จ สุตฺตานิ
มชฺฌิมนิกาโย ฯ
# 1. สุมงฺคล. 1/30 ฯ

*เล่มที่ 16 ขุทฺทกววตฺถานํ หน้า 3

โอฆตรณสุตตาทีนิ สตฺต สุตฺตสหสฺสานิ สตฺต จ
สุตฺตสตานิ ทฺวาสฏฺฐิ เจว สุตฺตานิ สํยุตฺตนิกาโย ฯ
จิตฺตปริยาทานสุตฺตาทีนิ นว สุตฺตสหสฺสานิ ปญฺจ จ
สุตฺตสตานิ สตฺตปญฺญาสญจ สุตฺตานิ องฺคุตฺตรนิกาโย ฯ
ขุทฺทกปาโฐ ธมฺมปทํ อุทานํ อิติวุตฺตกํ สุตฺตนิปาโต
วิมานวตฺถุ เปตวตฺถุ เถรคาถา เถรีคาถา ชาตกํ นิทฺเทโส
ปฏิสมฺภิทา อปทานํ พุทฺธวํโส จริยาปิฏกํ วินยปิฏกาภิธมฺม-
ปิฏกานิ ฐเปตฺวา วา จตฺตาโร นิกาเย อวเสสํ พุทฺธวจนํ
ขุทฺทกนิกาโย ฯ
กสฺมา ปเนส ขุทฺทกนิกาโยติ วุจฺจตีติ พหุนฺนํ ขุทฺทกานํ
ธมฺมกฺขนฺธานํ สมูหโต นิวาสโต จ ฯ สมูหนิวาสา หิ นิกาโยติ
วุจฺจนฺติ ฯ นาหํ ภิกฺขเว อญฺญํ เอกนิกายมฺปิ สมนุปสฺสามิ
เอวญฺจิตฺตํ ยถยิทํ ภิกฺขเว ติรจฺฉานคตา ปาณา ฯ (1) โปณิกนิกาโย
จิกฺขลฺลิกนิกาโยติ เอวมาทีนิ เจตฺถ สาธกานิ สาสนโต จ
โลกโต จ ฯ อยมสฺส (2) ขุทฺทกนิกายสฺส เอกเทโส ฯ อิมานิ
สุตฺตนฺตปิฏกปริยาปนฺนานิ อตฺถโต วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุํ
จ อธิปฺเปตานิ ขุทฺทกานิ เตสมฺปิ ขุทฺทกานํ สรณสิกฺขาปท-
ทฺวตฺตึสาการกุมารปญฺหามงฺคลสุตฺตรตนสุตฺตติโรกุฑฺฑนิธิกณฺฑเมตฺต-
สุตฺตานํ วเสน นวปฺปเภโท ขุทฺทกปาโฐ อาทิ อาจริยปรมฺปราย
# 1. สํ.ข. 17/259/184 ฯ 2. สี. อิจฺจสฺส ฯ

*เล่มที่ 16 ขุทฺทกปาฐวณฺณนา หน้า 4

วาจนามคฺคํ อาโรปิตวเสน น ภควตา วุตฺตวเสน ฯ ภควตา
หิ วุตฺตวเสน
อเนกชาติสํสารํ สนฺธาวิสฺสํ อนิพฺพิสํ
คหการํ คเวสนฺโต ทุกฺขา ชาติ ปุนปฺปุนํ
คหการก ทิฏฺโฐสิ ปุน เคหํ น กาหสิ
สพฺพา เต ผาสุกา ภคฺคา คหกูฏํ วิสงฺขตํ
วิสงฺขารคตํ จิตฺตํ ตณฺหานํ ขยมชฺฌคาติ (1) ฯ
อิทํ คาถาทฺวยํ สพฺพสฺสาปิ พุทฺธวจนสฺส อาทิ ฯ ตญจ
มนสา (2) วุตฺตวเสน น วจีเภทํ กตฺวา วุตฺตวเสน ฯ วจีเภทํ
ปน กตฺวา วุตฺตวเสน
ยทา หเว ปาตุภวนฺติ ธมฺมา
อาตาปิโน ฌายโต พฺราหฺมณสฺส
อถสฺส กงฺขา วปยนฺติ สพฺพา
ยโต ปชานาติ สเหตุธมฺมนฺติ (3)
อยํ คาถา อาทิ ฯ ตสฺมา ยฺวายํ นวปฺปเภโท ขุทฺทกปาโฐ
อิเมสํ ขุทฺทกานํ อาทิ ตสฺสาทิโต ปภูติ อตฺถวณฺณนํ
อารภิสฺสามิ ฯ
# 1. ขุ.ธ. 25/21/35 ฯ 2. ม. มนสาว ฯ
# 3. ขุ.อุ. 25/38/74 ฯ วิ.มหา. 4/3/4 ฯ

*เล่มที่ 16 หน้า 5

นิทานโสธนํ
ตสฺสาจายมาทิ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมํ สรณํ
คจฺฉามิ สํฆํ สรณํ คจฺฉามีติ ฯ ตสฺสายํ อตฺถวณฺณนาย
มาติกา
เกน กตฺถ กทา กสฺมา ภาสิตํ รตนตฺตยํ (1)
กสฺมาจิธาทิโต วุตฺต- มวุตฺตมฺปิ อาทิโต ฯ
นิทานโสธนํ กตฺวา เอวเมตฺถ ตโต ปรํ
พุทฺธญฺจ สรณคมนํ คมกญฺจ วิภาวเย ฯ
เภทาเภทํ ผลญฺจาปิ คมนียญฺจ ทีปเย
ธมฺมํ สรณมิจฺจาทิ ทฺวเยเปส นโย มโต ฯ
อนุปุพฺพววตฺถาเน การณญฺจ วินิทฺทิเส
รตนตฺตยเมตญฺจ (2) อุปมาหิ ปกาสเยติ ฯ
ตตฺถ ปฐมคาถายํ ตาว อิทํ สรณคมนตฺตยํ เกน ภาสิตํ
กตฺถ ภาสิตํ กทา ภาสิตํ กสฺมา ภาสิตํ อวุตฺตมฺปิจาทิโต
ตถาคเตน กสฺมา อิธาทิโต วุตฺตนฺติ ปญฺจ ปญหา ฯ
เตสํ วิสฺสชฺชนา
เกน ภาสิตนฺติ ภควตา ภาสิตํ น สาวเกหิ น อิสีหิ
น เทวตาหิ ฯ
กตฺถาติ พาราณสิยํ อิสิปตเน มิคทาเย ฯ
# 1. ม. สรณตฺตยํ ฯ 2. ม. สรณตฺตยเมตญจ ฯ

*เล่มที่ 16 ขุทฺทกาฐวณฺณนา หน้า 6

กทาติ อายสฺมนฺเต ยเส สทฺธึ สหายเกหิ อรหตฺตํ ปตฺเต
เอกสฏฺฐิยา อรหนฺเตสุ พหุชนหิตาย สุขาย โลเก ธมฺมเทสนํ
กโรนฺเตสุ ฯ
กสฺมาติ ปพฺพชฺชตฺถญฺจ อุปสมฺปทตฺถญฺจ ฯ ยถาห
เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว ปพฺพาเชตพฺโพ อุปสมปาเทตพฺโพ ฯ ปฐมํ
เกสมสฺสุํ โอหาราเปตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาทาเปตฺวา
เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ การาเปตฺวา ภิกฺขูนํ ปาเท วนฺทาเปตฺวา
อุกฺกุฏิกํ นิสีทาเปตฺวา อญฺชลึ ปคฺคณฺหาเปตฺวา เอวํ วเทหีติ
วตฺตพฺโพ พุทฺธํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมํ สรณํ คจฺฉามิ สงฺฆํ
สรณํ คจฺฉามีติ ฯ (1)
กสฺมา จิธาทิโต วุตฺตนฺติ อิทญฺจ นวงฺคสตฺถุสาสนํ
ตีหิ ปิฏเกหิ สงฺคณฺหิตฺวา เอวํ วาจนามคฺคํ อาโรเปนฺเตหิ
ปุพฺพาจริเยหิ ยสฺมา อิมินา มคฺเคน เทวมนุสฺสา อุปาสกภาเวน
วา ปพฺพชิตภาเวน วา สาสนํ โอตรนฺติ ตสฺมา สาสโนตารณสฺส
มคฺคภูตตฺตา อิธ ขุทฺทกปาเฐ อาทิโต วุตฺตนฺติ ญาตพฺพํ ฯ
กตมํ (2) นิทานโสธนํ
# 1. วิ. มหา. 4/118/168 ฯ 2. สี. กถํ ฯ ม. กตํ ฯ