*เล่มที่ 15 หน้า 1

มโนรถปูรณี นาม องฺคุตฺตรนิกายฏฺฐกถา
ปญฺจกนิปาตวณฺณนา
ปฐมปณฺณาสกวณฺณนา
เสขพลวคฺควณฺณนา
ปญฺจกนิปาตสฺส ปฐเม สตฺตนฺนํ เสขานํ(1) พลานีติ
เสกฺขพลานิ(2) ฯ สทฺธาพลาทีสุ อสฺสทฺธิเยน (3) น กมฺปตีติ สทฺธา-
พลํ ฯ อหิริเกน (4) น กมฺปตีติ หิริพลํ ฯ อโนตฺตปฺเปน (5) น
กมฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ ฯ โกสชฺเชน (6) น กมฺปตีติ วิริยพลํ ฯ
อวิชฺชาย น กมฺปตีติ ปญฺญาพลํ ฯ ตสฺมาติ ยสฺมา อิมานิ
[7] เสกฺขานํ พลานิ ตสฺมา ฯ
ทุติเย กายทุจฺจริเตนาติอาทีสุ อุปโยคตฺเถ กรณวจนํ ฯ
หิริยิตพฺพานิ กายทุจฺจริตาทีนิ หิริยติ ชิคุจฺฉตีติ อตฺโถ ฯ
โอตฺตปฺปนิทฺเทเส เหตฺวตฺเถ กรณวจนํ กายทุจฺจริตาทีหิ
โอตฺตปฺปสฺส เหตุภูเตหิ โอตฺตปฺปติ ภายตีติ อตฺโถ ฯ อารทฺธ-
วิริโยติ ปคฺคหิตวิริโย อโนสกฺกิตมานโส ฯ ปหานายาติ
ปหานตฺถาย ฯ อุปสมฺปทายาติ ปฏิลาภตฺถาย ฯ ถามวาติ
วิริยถาเมน สมนฺนาคโตฯ ทฬฺหปรกฺกโมติ ถิรปรกฺกโม ฯ
#1. ม. เสขานํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ 2. ม. เสขพลานิ ฯ 3. ม. อสฺสทฺธิเย ฯ
#4. ม. อโตนฺตปฺเป ฯ 6. ม. โกสชฺเช ฯ 7. ม. เอตฺถนฺตเร สตฺตนฺนนฺติ ทิสฺสติ ฯ

*เล่มที่ 15 ปญฺจกนิปาตวณฺณนา หน้า 2

อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสูติ กุสเลสุ ธมฺเมสุ อโนโรปิต-
ธุโร อโนสกฺกิตวิริโย ฯ
อุทยตฺถคามินิยาติ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยวยคามินิยา
อุทยญฺจ วยญฺจ ปฏิวิชฺฌิตุํ สมตฺถาย ฯ ปญฺญาย สมนฺนาคโตติ
วิปสฺสนาปญฺญาย เจว มคฺคปญฺญาย จ สมงฺคีภูโต ฯ อริยายาติ
วิกฺขมฺภนวเสน จ สมุจฺเฉทวเสน จ กิเลเสหิ อารกา ฐิตาย
ปริสุทฺธาย ฯ นิพฺเพธิกายาติ สา จ วินิวิชฺฌนโต (1) นิพฺเพธิกาติ
วุจฺจติ ตาย สมนฺนาคโตติ อตฺโถ ฯ ตตฺถ มคฺคปญฺญา
สมุจฺเฉทวเสน อนิพฺพิทฺธปุพฺพอปฺปทาลิตปุพฺพโลภกฺขนฺธโทสกฺ-
ขนฺธโมหกฺขนฺเธ นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ นิพฺเพธิกา ฯ
วิปสฺสนาปญฺญา ตทงฺควเสน นิพฺเพธิกา มคฺคปญฺญาย
ปฏิลาภสํวตฺตนโต วาปิ วิปสฺสนา(2) นิพฺเพธิกาติ วตฺตุํ วฏฺฏติ ฯ
สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยาติ อิธาปิ มคฺคปญฺญา สมฺมา เหตุนา
นเยน วฏฺฏทุกฺขญฺจ กิเลสทุกฺขญฺจ เขปยมานา คจฺฉตีติ
สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินี นาม วิปสฺสนาปญฺญา ตทงฺควเสน
วฏฺฏทุกฺขญฺจ กิเลสทุกฺขญฺจ เขปยมานา คจฺฉตีติ ทุกฺขกฺขย-
คามินี ฯ ทุกฺขกฺขยคามินิยา วา มคฺคปญฺญาย ปฏิลาภาย
สํวตฺตนโตเปสา ทุกฺขกฺขยคามินีติ เวทิตพฺพา ฯ อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต
ปญฺจ พลานิ มิสฺสกาเนว กถิตานิ ตถา ปญฺจเม ฯ
ทุติยตติยจตุตฺถปญฺจมานิ ฯ
#1. สี. สาเยว นิพฺพิชฺฌนโต ฯ ม. อตินิวิชฺฌนโต ฯ 2. ม.ตพฺพิปสฺสนา ฯ

*เล่มที่ 15 เสกฺขพลวคฺควณฺณนา หน้า 3

ฉฏฺเฐ ฯ อกุสลสฺส สมาปตฺตีติ อกุสลธมฺมสฺส สมาปชฺชน-
ภาเวน สทฺธึ (1) สมงฺคีภาโวติ อตฺโถ ฯ ปริยุทฺธาย (2) ติฏฺฐตีติ
ปริโยนทฺธิตฺวา (3) ติฏฺฐติ ฯ
ฉฏฺฐํ ฯ
สตฺตเม กาเมสุ ลฬิตาติ (4) วตฺถุกามกิเลสกาเมสุ จลฬิตา
อภิรตา ฯ อสิตพฺยาภงฺคินฺติ ติณลายนอสิตญฺเจว ติณวหน-
กาชญฺจ ฯ กุลปุตฺโตติ อาจารกุลปุตฺโต ฯ โอหายาติ ปหาย ฯ
อลํ วจนายาติ ยุตฺตํ วจนาย ฯ ลพฺภาติ สุลภา สกฺกา
ลภิตุํ ฯ หีนา กามาติ ปญฺจนฺนํ นีจกุลานํ กามา ฯ มชฺฌิมา
กามาติ มชฺฌิมสตฺตานํ กามา ฯ ปณีตา กามาติ ราชราช-
มหามตฺตานํ กามา ฯ กามาเตฺวว สงฺขยํ (5) คจฺฉนฺตีติ กามน-
วเสน กาเมตพฺพวเสน จ กามาอิจฺเจว สงฺขํ คจฺฉนฺติ ฯ
วุฑฺโฒ โหตีติ(6) มหลฺลโก โหติ ฯ อลํปญฺโญติ ยุตฺต-
ปญฺโญ ฯ อตฺตคุตฺโตติ อตฺตนา(7) คุตฺโต รกฺขิโต อตฺตานํ วา
โคเปตุํ รกฺขิตุํ สมตฺโถ ฯ นาลํ ปมาทายาติ น ยุตฺโต
ปมชฺชิตุํ ฯ สทฺธาย อกตํ โหตีติ ยํ สทฺธาย กุสเลสุ ธมฺเมสุ
กาตุํ ยุตฺตํ ตํ น กตํ โหติ ฯ เสสปเทสุปิ เอเสว นโย ฯ
อนเปกฺโข ปนาหํ(8) ภิกฺขเว ตสฺมึ ภิกฺขุสฺมึ โหมีติ เอวํ สทฺธาทีหิ
#1. ม. สมาปชฺชนา เตน สทฺธิ์ ฯ 2. ม. ยุ. ปริยุฏฺฐาย ฯ 3. ม. ปริโยนนฺธิตฺวา ฯ
#4. สฺยา. ม. ลฬิตา ฯ สี. สลาฬิตาติ ฯ 5. สฺยา. ม. สงฺขํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
#6. ม. ยุ. วุทฺโธ ฯ 7. ม. อตฺตนาว ฯ 8. ม. ยุ.ทานาหํ ฯ

*เล่มที่ 15 ปญฺจกนิปาตวณฺณนา หน้า 4

กาตพฺพํ กตฺวา(1) โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิเต ตสฺมึ ปุคฺคเล อนเปกฺโข โหมีติ
ทสฺเสติ ฯ อิมสฺมึ สุตฺเต โสตาปตฺติมคฺโค กถิโต ฯ
สตฺตมํ ฯ
อฏฺฐเม สทฺธมฺเมติ สาสนสทฺธมฺเม ฯ อสฺสทฺโธติ โอกปฺปน-
สทฺธาย จ ปจฺจกฺขสทฺธาย (2) จาติ ทฺวีหิปิ สทฺธาหิ วิรหิโต ฯ
จวติ น ปติฏฺฐาตีติ อิมสฺมึ สาสเน คุเณหิ จวติ ปติฏฺฐาตุํ
น สกฺโกติ ฯ [3] อิมสฺมึ สุตฺเต อปฺปติฏฺฐานํ(4) ปติฏฺฐานญฺจ
กถิตํ ฯ
อฏฺฐมํ ฯ
นวเม ฯ นาสฺส คารโวติ อคารโว ฯ นาสฺส ปฏิสฺสโยติ(5)
อปฺปติสฺโส อเชฏฺฐโก อนีจวุตฺติ ฯ เสสเมตฺถ ปุริมสทิสเมว ฯ
นวมํ ฯ
ทสเม อภพฺโพติ อภพฺพตํ(6) ปตฺโต ฯ วุฑฺฒินฺติ วฑฺฒึ ฯ
วิรุฬฺหินฺติ วิรุฬฺหตาย(7) นิจฺจลภาวํ ฯ เวปุลฺลนฺติ มหนฺตภาวํ ฯ
เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ ฯ
ทสมํ ฯ
เสกฺขพลวคฺโค ปฐโม ฯ
#1. ม. กตฺวาว ฯ 2. ม. ปกฺขนฺทนสทฺธาย ฯ 3. ม. เอตฺถนฺตเร อิติสทฺโท อตฺถิ ฯ
#4. ม. อปฺปติฏฺฐานญฺจ ฯ 5. ม. ปติสฺโสติ ฯ 6. ม. อภาชนํ ฯ
#7. ม. วิรุฬฺหมูลตาย ฯ

*เล่มที่ 15 หน้า 5

พลวคฺควณฺณนา
ทุติยสฺส ปฐเม ปุพฺพาหํ ภิกฺขเว อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสูติ
อหํ ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จตุสจฺจธมฺเมสุ ฯ
อภิญฺญาโวสานปารมิปฺปตฺโต ปฏิชานามีติ จตูสุ สจฺเจสุ จตูหิ
มคฺเคหิ โสฬสวิธสฺส กิจฺจสฺส กรเณน อภิชานิตฺวา โวสาน-
ปารมึ สพฺเพสํ กิจฺจานํ นิฏฺฐิตตฺตา กตกิจฺจภาวปารํ (1) ปตฺโต
ปฏิชานามีติ มหาโพธิปลฺลงฺเก อตฺตโน อาคมนียคุณํ (2) ทสฺเสติ ฯ
ตถาคตสฺสาติ อฏฺฐหิ การเณหิ ตถาคตสฺส ฯ ตถาคตพลานีติ
ยถา เตหิ คนฺตพฺพํ ตเถว คตานิ ปวตฺตานิ ญาณพลานิ ฯ
อาสภณฺฐานนฺติ(3) เสฏฺฐฏฺฐานํ ฯ สีหนาทนฺติ อภีตนาทํ ฯ
พฺรหฺมจกฺกนฺติ เสฏฺฐจกฺกํ ฯ ปวตฺเตตีติ [4] กเถติ ฯ
ปฐมํ ฯ
ทุติเย เสขพลานีติ เสขานํ ญาณพลานิ ฯ อคฺคนฺติ
อุตฺตมํ ฯ เสสพลานิ โคปานสิโย กูฏํ วิย สงฺคณฺหาตีติ
สงฺคาหิกํ ฯ ตาเนว พลานิ สํหตานิ กโรตีติ สงฺฆาตนิยํ ฯ
ทุติยํ ฯ
ตติเย ตตฺถ มุฏฺฐสจฺเจน (5) น กมฺปตีติ สติพลํ ฯ
อุทฺธจฺเจน(6) น กมฺปตีติ สมาธิพลํ ฯ
ตติยํ ฯ
#1. ม. กตกิจฺจภาวํ ปารํ ฯ 2. ม. อาคมณียคุณํ ฯ 3. ม. อาสภํ ฐานํ ฯ
#4. สี. เอตฺถนฺตเร ปวตฺเตตีติ ทิสฺสติ ฯ 5. ม. มุฏฺฐสฺสจฺเจ ฯ
#6. ม. อุทฺธจฺเจ ฯ

*เล่มที่ 15 ปญฺจกนิปาตวณฺณนา หน้า 6

จตุตฺเถ สติเนปกฺเกนาติ เอตฺถ เนปกฺกํ วุจฺจติ ปญฺญา สา สติยา
อุปการภาเวน(1) คหิตา ฯ
จตุตฺถํ ฯ
ปญฺจเม ฯ (2) อวิสยสฺมึเยว โลกิยโลกุตฺตรธมฺเม(2) กเถตุํ กตฺถ
จ ภิกฺขเว สทฺธาพลํ ทฏฺฐพฺพนฺติอาทิมาห ฯ ยถา หิ
จตฺตาโร เสฏฺฐิปุตฺตา ราชาติ ราชปญฺจเมสุ สหาเยสุ นกฺขตฺตํ
กีฬิสฺสามาติ วีถึ โอติณฺเณสุ เอกสฺส เสฏฺฐิปุตฺตสฺส เคหํ
คตกาเล อิตเร จตฺตาโร ตุณฺหี นิสีทนฺติ เคหสามิโกว อิเมสํ
ขาทนียํ โภชนียํ เทถ คนฺธมาลาลงฺการาทีนิ เทถาติ เคเห
วิจาเรติ ฯ ทุติยสฺส ตติยสฺส จตุตฺถสฺส เคหํ คตกาเล อิตเร
จตฺตาโร ตุณฺหี นิสีทนฺติ เคหสามิโกว อิเมสํ ขาทนียํ
โภชนียํ เทถ คนฺธมาลาลงฺการาทีนิ เทถาติ เคเห วิจาเรติ ฯ
อถ สพฺพปจฺฉา รญฺโญ เคหํ คตกาเล กิญฺจาปิ ราชา
สพฺพตฺถ อิสฺสโร อิมสฺมึ ปน กาเล อตฺตโน เคเหเยว อิเมสํ
ขาทนียํ โภชนียํ เทถ คนฺธมาลาลงฺการาทีนิ เทถาติ วิจาเรติ
เอวเมว(3) สทฺธาปญฺจเมสุ พเลสุ เตสุ สหาเยสุ เอกโต วีถึ
โอตรนฺเตสุ วิย เอการมฺมเณ อุปฺปชฺชมาเนสุปิ ยถา ปฐมสฺส
เคเห อิตเร จตฺตาโร ตุณฺหี นิสีทนฺติ เคหสามิโกว วิจาเรติ
#1. ม. อุปการกภาเวน ฯ 2. ม. สวิสยสฺมึเยว โลกิยโลกุตฺรธมฺเม ฯ
#3. ม. เอวเมวํ ฯ