อนภิรติยา, อาวุโส, สติ อิทํ ทุกฺขํ ปาฏิกงฺขํ – คจฺฉนฺโตปิ สุขํ สาตํ นาธิคจฺฉติ, ฐิโตปิ… นิสินฺโนปิ… สยาโนปิ… คามคโตปิ… อรญฺญคโตปิ… รุกฺขมูลคโตปิ… สุญฺญาคารคโตปิ… อพฺโภกาสคโตปิ… ภิกฺขุมชฺฌคโตปิ สุขํ สาตํ นาธิคจฺฉติฯ อนภิรติยา, อาวุโส, สติ อิทํ ทุกฺขํ ปาฏิกงฺขํฯ

‘‘อภิรติยา, อาวุโส, สติ อิทํ สุขํ ปาฏิกงฺขํ – คจฺฉนฺโตปิ สุขํ สาตํ อธิคจฺฉติ, ฐิโตปิ… นิสินฺโนปิ… สยาโนปิ… คามคโตปิ… อรญฺญคโตปิ… รุกฺขมูลคโตปิ… สุญฺญาคารคโตปิ… อพฺโภกาสคโตปิ… ภิกฺขุมชฺฌคโตปิ สุขํ สาตํ อธิคจฺฉติฯ อภิรติยา, อาวุโส, สติ อิทํ สุขํ ปาฏิกงฺข’’นฺติฯ ฉฏฺฐํฯ

7. ปฐมนฬกปานสุตฺตํ

[67] เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกํ จรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธิํ เยน นฬกปานํ นาม โกสลานํ นิคโม ตทวสริฯ ตตฺร สุทํ ภควา นฬกปาเน วิหรติ ปลาสวเนฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา ตทหุโปสเถ ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต นิสินฺโน โหติฯ อถ โข ภควา พหุเทว รตฺติํ ภิกฺขูนํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา ตุณฺหีภูตํ ตุณฺหีภูตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุวิโลเกตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อามนฺเตสิ –

‘‘วิคตถินมิทฺโธ [วิคตถีนมิทฺโธ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] โข, สาริปุตฺต, ภิกฺขุสงฺโฆฯ ปฏิภาตุ ตํ, สาริปุตฺต , ภิกฺขูนํ ธมฺมี กถาฯ ปิฏฺฐิ เม อาคิลายติ; ตมหํ อายมิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิฯ

อถ โข ภควา จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏิํ ปญฺญาเปตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ ปาเท ปาทํ อจฺจาธาย สโต สมฺปชาโน อุฏฺฐานสญฺญํ มนสิ กริตฺวาฯ ตตฺร โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส ภิกฺขเว’’ติฯ ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ –

‘‘ยสฺส กสฺสจิ, อาวุโส, สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี [หิริ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] นตฺถิ… โอตฺตปฺปํ นตฺถิ … วีริยํ [วิริยํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] นตฺถิ… ปญฺญา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, หานิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุทฺธิฯ เสยฺยถาปิ, อาวุโส, กาฬปกฺเข จนฺทสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, หายเตว วณฺเณน หายติ มณฺฑเลน หายติ อาภาย หายติ อาโรหปริณาเหน; เอวเมวํ โข, อาวุโส, ยสฺส กสฺสจิ สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี นตฺถิ… โอตฺตปฺปํ นตฺถิ… วีริยํ นตฺถิ… ปญฺญา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, หานิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุทฺธิฯ

‘‘อสฺสทฺโธ ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘อหิริโก ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘อโนตฺตปฺปี ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘กุสีโต ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘ทุปฺปญฺโญ ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘โกธโน ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘อุปนาหี ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘ปาปิจฺโฉ ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘ปาปมิตฺโต ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํ; ‘มิจฺฉาทิฏฺฐิโก ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, ปริหานเมตํฯ

‘‘ยสฺส กสฺสจิ, อาวุโส, สทฺธา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี อตฺถิ… โอตฺตปฺปํ อตฺถิ… ปญฺญา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานิฯ เสยฺยถาปิ, อาวุโส, ชุณฺหปกฺเข จนฺทสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, วฑฺฒเตว วณฺเณน วฑฺฒติ มณฺฑเลน วฑฺฒติ อาภาย วฑฺฒติ อาโรหปริณาเหน; เอวเมวํ โข, อาวุโส, ยสฺส กสฺสจิ สทฺธา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี อตฺถิ… โอตฺตปฺปํ อตฺถิ… วีริยํ อตฺถิ… ปญฺญา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานิฯ

‘‘‘สทฺโธ ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘หิรีมา ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘โอตฺตปฺปี ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘อารทฺธวีริโย ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘ปญฺญวา ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘อกฺโกธโน ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘อนุปนาหี ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘อปฺปิจฺโฉ ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘กลฺยาณมิตฺโต ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมตํ; ‘สมฺมาทิฏฺฐิโก ปุริสปุคฺคโล’ติ, อาวุโส, อปริหานเมต’’นฺติฯ

อถ โข ภควา ปจฺจุฏฺฐาย อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อามนฺเตสิ – ‘‘สาธุ สาธุ, สาริปุตฺต! ยสฺส กสฺสจิ, สาริปุตฺต, สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี นตฺถิ… โอตฺตปฺปํ นตฺถิ… วีริยํ นตฺถิ… ปญฺญา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, หานิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุทฺธิฯ เสยฺยถาปิ, สาริปุตฺต, กาฬปกฺเข จนฺทสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, หายเตว วณฺเณน หายติ มณฺฑเลน หายติ อาภาย หายติ อาโรหปริณาเหน; เอวเมวํ โข, สาริปุตฺต, ยสฺส กสฺสจิ สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ…เป.… ปญฺญา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา …เป.… โน วุทฺธิฯ

‘‘‘อสฺสทฺโธ ปุริสปุคฺคโล’ติ, สาริปุตฺต, ปริหานเมตํ; อหิริโก… อโนตฺตปฺปี… กุสีโต… ทุปฺปญฺโญ… โกธโน… อุปนาหี… ปาปิจฺโฉ… ปาปมิตฺโต… ‘มิจฺฉาทิฏฺฐิโก ปุริสปุคฺคโล’ติ, สาริปุตฺต, ปริหานเมตํฯ

‘‘ยสฺส กสฺสจิ, สาริปุตฺต, สทฺธา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี อตฺถิ… โอตฺตปฺปํ อตฺถิ… วีริยํ อตฺถิ… ปญฺญา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานิฯ เสยฺยถาปิ, สาริปุตฺต, ชุณฺหปกฺเข จนฺทสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, วฑฺฒเตว วณฺเณน วฑฺฒติ มณฺฑเลน วฑฺฒติ อาภาย วฑฺฒติ อาโรหปริณาเหน; เอวเมวํ โข, สาริปุตฺต, ยสฺส กสฺสจิ สทฺธา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี อตฺถิ… โอตฺตปฺปํ อตฺถิ… วีริยํ อตฺถิ… ปญฺญา อตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, วุทฺธิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน ปริหานิฯ

‘‘‘สทฺโธ ปุริสปุคฺคโล’ติ, สาริปุตฺต, อปริหานเมตํ; หิรีมา… โอตฺตปฺปี… อารทฺธวีริโย… ปญฺญวา… อกฺโกธโน… อนุปนาหี… อปฺปิจฺโฉ… กลฺยาณมิตฺโต… ‘สมฺมาทิฏฺฐิโก ปุริสปุคฺคโล’ติ, สาริปุตฺต, อปริหานเมต’’นฺติฯ สตฺตมํฯ

8. ทุติยนฬกปานสุตฺตํ

[68] เอกํ สมยํ ภควา นฬกปาเน วิหรติ ปลาสวเนฯ เตน โข ปน สมเยน ภควา ตทหุโปสเถ ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต นิสินฺโน โหติฯ อถ โข ภควา พหุเทว รตฺติํ ภิกฺขูนํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา ตุณฺหีภูตํ ตุณฺหีภูตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุวิโลเกตฺวา อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ อามนฺเตสิ –

‘‘วิคตถินมิทฺโธ โข, สาริปุตฺต, ภิกฺขุสงฺโฆฯ ปฏิภาตุ ตํ, สาริปุตฺต, ภิกฺขูนํ ธมฺมี กถาฯ ปิฏฺฐิ เม อาคิลายติ; ตมหํ อายมิสฺสามี’’ติฯ ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิฯ

อถ โข ภควา จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏิํ ปญฺญาเปตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ ปาเท ปาทํ อจฺจาธาย สโต สมฺปชาโน อุฏฺฐานสญฺญํ มนสิ กริตฺวาฯ ตตฺร โข อายสฺมา สาริปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘อาวุโส, ภิกฺขเว’’ติ! ‘‘อาวุโส’’ติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต สาริปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสุํฯ อายสฺมา สาริปุตฺโต เอตทโวจ –

‘‘ยสฺส กสฺสจิ, อาวุโส, สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี นตฺถิ… โอตฺตปฺปํ นตฺถิ… วีริยํ นตฺถิ… ปญฺญา นตฺถิ… โสตาวธานํ นตฺถิ… ธมฺมธารณา นตฺถิ… อตฺถูปปริกฺขา นตฺถิ… ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปตฺติ นตฺถิ… อปฺปมาโท นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, ตสฺส ยา รตฺติ วา ทิวโส วา อาคจฺฉติ, หานิเยว ปาฏิกงฺขา กุสเลสุ ธมฺเมสุ โน วุทฺธิฯ