2. อตฺถงฺคตสิกฺขาปทํ

[153] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน เถรา ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย โอวทนฺติ ปริยาเยนฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต จูฬปนฺถกสฺส ปริยาโย โหติ ภิกฺขุนิโย โอวทิตุํฯ ภิกฺขุนิโย เอวมาหํสุ – ‘‘น ทานิ อชฺช โอวาโท อิทฺโธ ภวิสฺสติ, ตญฺเญว ทานิ อุทานํ อยฺโย จูฬปนฺถโก ปุนปฺปุนํ ภณิสฺสตี’’ติฯ อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย เยนายสฺมา จูฬปนฺถโก เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ จูฬปนฺถกํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิํสุฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข ตา ภิกฺขุนิโย อายสฺมา จูฬปนฺถโก เอตทโวจ – ‘‘สมคฺคาตฺถ, ภคินิโย’’ติ? ‘‘สมคฺคามฺหายฺยา’’ติฯ ‘‘วตฺตนฺติ, ภคินิโย, อฏฺฐ ครุธมฺมา’’ติ? ‘‘วตฺตนฺตายฺยา’’ติฯ ‘‘เอโส, ภคินิโย, โอวาโท’’ติ นิยฺยาเทตฺวา อิมํ อุทานํ ปุนปฺปุนํ อภาสิ –

[อุทา. 37] ‘‘อธิเจตโส อปฺปมชฺชโต, มุนิโน โมนปเถสุ สิกฺขโต;

โสกา น ภวนฺติ ตาทิโน, อุปสนฺตสฺส สทา สตีมโต’’ติฯ

ภิกฺขุนิโย เอวมาหํสุ – ‘‘นนุ อโวจุมฺหา – น ทานิ อชฺช โอวาโท อิทฺโธ ภวิสฺสติ, ตญฺเญว ทานิ อุทานํ อยฺโย จูฬปนฺถโก ปุนปฺปุนํ ภณิสฺสตี’’ติ! อสฺโสสิ โข อายสฺมา จูฬปนฺถโก ตาสํ ภิกฺขุนีนํ อิมํ กถาสลฺลาปํฯ อถ โข อายสฺมา จูฬปนฺถโก เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อากาเส อนฺตลิกฺเข จงฺกมติปิ ติฏฺฐติปิ นิสีทติปิ เสยฺยมฺปิ กปฺเปติ ธูมายติปิ ปชฺชลติปิ อนฺตรธายติปิ, ตญฺเจว [ตญฺเญว (อิติปิ)] อุทานํ ภณติ อญฺญญฺจ พหุํ พุทฺธวจนํฯ ภิกฺขุนิโย เอวมาหํสุ – ‘‘อจฺฉริยํ วต โภ, อพฺภุตํ วต โภ, น วต โน อิโต ปุพฺเพ โอวาโท เอวํ อิทฺโธ ภูตปุพฺโพ ยถา อยฺยสฺส จูฬปนฺถกสฺสา’’ติฯ อถ โข อายสฺมา จูฬปนฺถโก ตา ภิกฺขุนิโย ยาว สมนฺธการา โอวทิตฺวา อุยฺโยเชสิ – คจฺฉถ ภคินิโยติฯ

อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย นครทฺวาเร ถกิเต พหินคเร วสิตฺวา กาลสฺเสว นครํ ปวิสนฺติฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘อพฺรหฺมจารินิโย อิมา ภิกฺขุนิโย; อาราเม ภิกฺขูหิ สทฺธิํ วสิตฺวา อิทานิ นครํ ปวิสนฺตี’’ติฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม อายสฺมา จูฬปนฺถโก อตฺถงฺคเต สูริเย ภิกฺขุนิโย โอวทิสฺสตี’’ติ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร ตฺวํ, จูฬปนฺถก, อตฺถงฺคเต สูริเย ภิกฺขุนิโย โอวทสี’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตฺวํ, จูฬปนฺถก, อตฺถงฺคเต สูริเย ภิกฺขุนิโย โอวทิสฺสสิ! เนตํ, จูฬปนฺถก, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[154] ‘‘สมฺมโตปิ เจ ภิกฺขุ อตฺถงฺคเต สูริเย ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

[155] สมฺมโต นาม ญตฺติจตุตฺเถน กมฺเมน สมฺมโตฯ

อตฺถงฺคเต สูริเยติ โอคฺคเต สูริเยฯ

ภิกฺขุนี นาม อุภโตสงฺเฆ อุปสมฺปนฺนาฯ

โอวเทยฺยาติ อฏฺฐหิ วา ครุธมฺเมหิ อญฺเญน วา ธมฺเมน โอวทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ

[156] อตฺถงฺคเต อตฺถงฺคตสญฺญี โอวทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ อตฺถงฺคเต เวมติโก โอวทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ อตฺถงฺคเต อนตฺถงฺคตสญฺญี โอวทติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ

เอกโตอุปสมฺปนฺนาย โอวทติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อนตฺถงฺคเต อตฺถงฺคตสญฺญี, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อนตฺถงฺคเต เวมติโก, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ อนตฺถงฺคเต อนตฺถงฺคตสญฺญี, อนาปตฺติฯ

[157] อนาปตฺติ อุทฺเทสํ เทนฺโต, ปริปุจฺฉํ เทนฺโต, ‘‘โอสาเรหิ อยฺยา’’ติ วุจฺจมาโน, โอสาเรติ, ปญฺหํ ปุจฺฉติ, ปญฺหํ ปุฏฺโฐ กเถติ, อญฺญสฺสตฺถาย ภณนฺตํ ภิกฺขุนิโย สุณนฺติ, สิกฺขมานาย สามเณริยา, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

อตฺถงฺคตสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ทุติยํฯ

3. ภิกฺขุนุปสฺสยสิกฺขาปทํ

[158] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมิํ นิคฺโรธาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย โอวทนฺติฯ ภิกฺขุนิโย ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย เอตทโวจุํ – ‘‘เอถายฺเย, โอวาทํ คมิสฺสามา’’ติฯ ‘‘ยมฺปิ [ยํ หิ (ก.)] มยํ, อยฺเย, คจฺเฉยฺยาม โอวาทสฺส การณา, อยฺยา ฉพฺพคฺคิยา อิเธว อาคนฺตฺวา อมฺเห โอวทนฺตี’’ติฯ ภิกฺขุนิโย อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขุนิโย โอวทิสฺสนฺตี’’ติ [ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขุนิโย โอวาทํ น คจฺฉิสฺสนฺตีติ (สี.)]! อถ โข ตา ภิกฺขุนิโย ภิกฺขูนํ เอตมตฺถํ อาโรเจสุํฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขุนิโย โอวทิสฺสนฺตี’’ติ…เป.… ‘‘สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว , ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขุนิโย โอวทถา’’ติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขุนิโย โอวทิสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

‘‘โย ปน ภิกฺขุ ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขุนิโย โอวเทยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญตฺตํ โหติฯ

[159] เตน โข ปน สมเยน มหาปชาปติ โคตมี คิลานา โหติฯ เถรา ภิกฺขู เยน มหาปชาปติ โคตมี เตนุปสงฺกมิํสุ; อุปสงฺกมิตฺวา มหาปชาปติํ โคตมิํ เอตทโวจุํ – ‘‘กจฺจิ เต, โคตมิ, ขมนียํ กจฺจิ ยาปนีย’’นฺติ? ‘‘น เม, อยฺยา, ขมนียํ น ยาปนียํ’’ฯ ‘‘อิงฺฆยฺยา, ธมฺมํ เทเสถา’’ติฯ ‘‘น, ภคินิ, กปฺปติ ภิกฺขุนุปสฺสยํ อุปสงฺกมิตฺวา ภิกฺขุนิโย ธมฺมํ เทเสตุ’’นฺติ กุกฺกุจฺจายนฺตา น เทเสสุํฯ อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน มหาปชาปติ โคตมี เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิฯ