10. อุยฺโยธิกสิกฺขาปทํ

[322] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมฯ เตน โข ปน สมเยน ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู ทิรตฺตติรตฺตํ เสนาย วสมานา อุยฺโยธิกมฺปิ พลคฺคมฺปิ เสนาพฺยูหมฺปิ อนีกทสฺสนมฺปิ คจฺฉนฺติฯ อญฺญตโรปิ ฉพฺพคฺคิโย ภิกฺขุ อุยฺโยธิกํ คนฺตฺวา กณฺเฑน ปฏิวิทฺโธ โหติฯ มนุสฺสา ตํ ภิกฺขุํ อุปฺปณฺเฑสุํ – ‘‘กจฺจิ, ภนฺเต, สุยุทฺธํ อโหสิ, กติ เต ลกฺขานิ ลทฺธานี’’ติ? โส ภิกฺขุ เตหิ มนุสฺเสหิ อุปฺปณฺฑียมาโน มงฺกุ อโหสิฯ มนุสฺสา อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม สมณา สกฺยปุตฺติยา อุยฺโยธิกํ ทสฺสนาย อาคจฺฉิสฺสนฺติ! อมฺหากมฺปิ อลาภา, อมฺหากมฺปิ ทุลฺลทฺธํ, เย มยํ อาชีวสฺส เหตุ ปุตฺตทารสฺส การณา อุยฺโยธิกํ อาคจฺฉามา’’ติฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขู เตสํ มนุสฺสานํ อุชฺฌายนฺตานํ ขิยฺยนฺตานํ วิปาเจนฺตานํ ฯ เย เต ภิกฺขู อปฺปิจฺฉา…เป.… เต อุชฺฌายนฺติ ขิยฺยนฺติ วิปาเจนฺติ – ‘‘กถญฺหิ นาม ฉพฺพคฺคิยา ภิกฺขู อุยฺโยธิกํ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสนฺตี’’ติ…เป.… สจฺจํ กิร ตุมฺเห, ภิกฺขเว, อุยฺโยธิกํ ทสฺสนาย คจฺฉถาติ? ‘‘สจฺจํ, ภควา’’ติฯ วิครหิ พุทฺโธ ภควา…เป.… กถญฺหิ นาม ตุมฺเห, โมฆปุริสา, อุยฺโยธิกํ ทสฺสนาย คจฺฉิสฺสถ! เนตํ, โมฆปุริสา, อปฺปสนฺนานํ วา ปสาทาย…เป.… เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว , อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ –

[323] ‘‘ทิรตฺตติรตฺตํ เจ ภิกฺขุ เสนาย วสมาโน อุยฺโยธิกํ วา พลคฺคํ วา เสนาพฺยูหํ วา อนีกทสฺสนํ วา คจฺเฉยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติฯ

[324] ทิรตฺตติรตฺตํ เจ ภิกฺขุ เสนาย วสมาโนติ ทฺเวติสฺโส รตฺติโย วสมาโนฯ

อุยฺโยธิกํ นาม ยตฺถ สมฺปหาโร ทิสฺสติฯ

พลคฺคํ นาม เอตฺตกา หตฺถี, เอตฺตกา อสฺสา, เอตฺตกา รถา, เอตฺตกา ปตฺตีฯ

เสนาพฺยูหํ นาม อิโต หตฺถี โหนฺตุ, อิโต อสฺสา โหนฺตุ, อิโต รถา โหนฺตุ, อิโต ปตฺติกา โหนฺตุฯ

อนีกํ นาม หตฺถานีกํ, อสฺสานีกํ , รถานีกํ, ปตฺตานีกํฯ ตโย หตฺถี ปจฺฉิมํ หตฺถานีกํ, ตโย อสฺสา ปจฺฉิมํ อสฺสานีกํ, ตโย รถา ปจฺฉิมํ รถานีกํ, จตฺตาโร ปุริสา สรหตฺถา ปตฺตี ปจฺฉิมํ ปตฺตานีกํฯ ทสฺสนาย คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ยตฺถ ฐิโต ปสฺสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปสฺสติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสฯ

เอกเมกํ ทสฺสนาย คจฺฉติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ยตฺถ ฐิโต ปสฺสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ ทสฺสนูปจารํ วิชหิตฺวา ปุนปฺปุนํ ปสฺสติ, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสฯ

[325] อนาปตฺติ อาราเม ฐิโต ปสฺสติ, ภิกฺขุสฺส ฐิโตกาสํ วา นิสินฺโนกาสํ วา นิปนฺโนกาสํ วา อาคนฺตฺวา สมฺปหาโร ทิสฺสติ, ปฏิปถํ คจฺฉนฺโต ปสฺสติ, สติ กรณีเย คนฺตฺวา ปสฺสติ , อาปทาสุ, อุมฺมตฺตกสฺส, อาทิกมฺมิกสฺสาติฯ

อุยฺโยธิกสิกฺขาปทํ นิฏฺฐิตํ ทสมํฯ

อเจลกวคฺโค ปญฺจโมฯ

ตสฺสุทฺทานํ –

ปูวํ กโถปนนฺทสฺส, ตยํปฏฺฐากเมว จ;

มหานาโม ปเสนทิ, เสนาวิทฺโธ อิเม ทสาติ [อเจลกํ อุยฺโยชญฺจ, สโภชนํ ทุเว รโห; สภตฺตกญฺจ เภสชฺชํ, อุยฺยุตฺตํ เสนุยฺโยธิกํ]ฯ

6. สุราปานวคฺโค

1. สุราปานสิกฺขาปทํ

[326] เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา เจติเยสุ จาริกํ จรมาโน เยน ภทฺทวติกา เตน ปายาสิฯ อทฺทสํสุ โข โคปาลกา ปสุปาลกา กสฺสกา ปถาวิโน ภควนฺตํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํฯ ทิสฺวาน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘มา โข, ภนฺเต, ภควา อมฺพติตฺถํ อคมาสิฯ อมฺพติตฺเถ, ภนฺเต, ชฏิลสฺส อสฺสเม นาโค ปฏิวสติ อิทฺธิมา อาสิวิโส [อาสีวิโส (สี. สฺยา.)] โฆรวิโสฯ โส ภควนฺตํ มา วิเหเฐสี’’ติฯ เอวํ วุตฺเต ภควา ตุณฺหี อโหสิฯ ทุติยมฺปิ โข…เป.… ตติยมฺปิ โข โคปาลกา ปสุปาลกา กสฺสกา ปถาวิโน ภควนฺตํ เอตทโวจุํ – ‘‘มา โข, ภนฺเต, ภควา อมฺพติตฺถํ อคมาสิฯ อมฺพติตฺเถ, ภนฺเต, ชฏิลสฺส อสฺสเม นาโค ปฏิวสติ อิทฺธิมา อาสิวิโส โฆรวิโสฯ โส ภควนฺตํ มา วิเหเฐสี’’ติฯ ตติยมฺปิ โข ภควา ตุณฺหี อโหสิฯ

อถ โข ภควา อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน ภทฺทวติกา ตทวสริฯ ตตฺร สุทํ ภควา ภทฺทวติกายํ วิหรติ ฯ