ปญฺญา-นิทฺเทส

[55]

ปญฺญํ ปถมเมเสหิ,

ปญฺญา-พลํ พหุตฺตมํ;

กุล-ปุตฺต พลํ ปญฺญา,

กิํหินาม น สาธฺยติฯ

[56]

อเนก-สํสยุจฺเฉทิ ,

ปโรกฺขตฺถสฺส ทสฺสกํ;

สพฺพสฺส โลจนํ สตฺถํ,

ยสฺส นตฺถฺยนฺธเมว โสฯ

[57]

ปญฺญา สุตํ วินิจฺฉินฺทิ,

กิตฺติ-สิโลก-วฑฺฒนี;

ปญฺญาสหิโต นโร อิธ,

อปิ สุขานิวินฺทติฯ

[58]

สพฺพญฺญุพุทฺธ-ปจฺเจก ,

จตุสจฺจ-สุตา อิติ;

จตุ-พุทฺเธสุ เอโกว,

พหุสฺสุโต นโร ภเวฯ

[59]

เลขเฉโก วาจเฉโก,

คนฺถเฉโก สุวาจโก;

วิธายกเฉโก สูโร,

นิทฺทุกฺโขว สกมฺมนิฯ

[60]

ปญฺญา หิ เสฏฺฐา กุสลา วทนฺติ,

นกฺขตฺต-ราชาริว ตารกานํ;

สีลํ สิรีจาปิ สตญฺจ ธมฺโม,

อนฺวายิกา ปญฺญาวโต ภวนฺติฯ

[61]

เสเวถ พุทฺเธ นิปุเณ พหุสฺสุตฺเต,

อุคฺคาหโก จ ปริปุจฺฉโก;

สุเณยฺย สกฺกจฺจํ สุภาสิตานิ,

เอวํ กโร ปญฺญวา โหติ มจฺโจฯ

[62]

วเยน ยส-ปุจฺฉาหิ,

ติฏฺฐ-วาเสน โยนิโส;

สากจฺฉา สฺเนหสํเสวา,

ปติรูป-วาเสนจฯ

[63]

เอตานิ อฏฺฐฐานานิ,

พุทฺธิ-วิสท-การณา;

เยสํ เอตานิ สมฺโภนฺติ,

เตสํ พุทฺธิ ปภิชฺชติฯ

[64] จตฺตาโรเม ภิกฺขเว ธมฺมา ปญฺญาวุทฺธิยา สํวตฺตนฺติฯ กตเม จตฺตาโรฯ สปฺปุริสสํเสโว สทฺธมฺมสวนํ โยนิโส มนสิกาโร ธมฺมานุธมฺม-ปฏิปตฺติฯ อิเม โข ภิกฺขเว จตฺตาโร ธมฺมา ปญฺญา-วุทฺธิยา สํวตฺตนฺตีตฺติฯ

[65]

จกฺขุปสาท-สมฺปนฺโน ,

อจฺฉิมนฺตญฺจ ปสฺสติ;

อนฺธํ กาณํ สุ-ปสฺสนฺตํ,

อนฺโธ สพฺพํ น ปสฺสติฯ

[66]

ปสฺสตฺติ ปสฺโส ปสฺสนฺตํ,

อ-ปสฺสนฺตญฺจ ปสฺสติ;

อ-ปสฺสนฺโต อ-ปสฺสนฺตํ,

ปสฺสนฺตญฺจ น ปสฺสติฯ

[67]

ปากฏํ อ-ปฏิจฺฉนฺนํ,

รูปํ ปสาท-จกฺขุนา;

นาญฺญํ ปสฺสตฺติ สพฺพํปิ,

ตถโต ญาณ-จกฺขุนาฯ

[68]

สุชนาสุชนา สพฺเพ,

คุเณนาปิ วิเวกิโน;

วิเวกํ น สมายนฺติ,

อ-วิเวกีชนนฺติเกฯ

[69]

โย จ อุปฺปติตํ อตฺถํ,

น ขิปฺปมนุพุชฺฌติ;

อ-มิตฺตวสมนฺเวติ,

ปจฺฉา จ อนุตปฺปติฯ

[70]

เอวํ มหิทฺธิกา ปญฺญา,

นิปุณา สาธุจินฺตินี;

ทิฏฺฐธมฺม-หิตตฺถาย,

สมฺปราย-สุขาย วาฯ

[71]

ตํ พลานํ พลํ เสฏฺฐ,

อคฺค ปญฺญาพลํ พลํ;

ปญฺญาพเลนุปตฺถทฺโธ,

เอตฺถํ วินฺทติ ปณฺฑิตฺโตฯ

[72]

เยน ญาเณน พุชฺฌนฺติ,

อริยา กต-กิจฺจตํ;

ตํ ญาณ-รตนํ ลทฺธํ,

วายาเมถ ชิโนรสาฯ

[73]

ปญฺญารตนมาลสฺส ,

น จิรํ วตฺตเต ภโว;

ขิปฺปํ ทสฺเสติ อมตํ,

น จ โส โรจเต ภเวฯ

[74]

ปมาทมนุยุญฺชนฺติ ,

พาลา ทุมฺเมธิโน ชนา;

อปฺปมาทญฺจ เมธาวี,

ธนํ เสฏฺฐํว รกฺขติฯ

[75]

ธน-ปุญฺญ-ธี-ลาเภน ,

กาลํ ขิยฺยติ ปณฺฑิโต;

กีฬเนน จ ทุมฺเมโธ,

นิทฺทาย กลเหน วาฯ

[76]

ปมาทํ อปฺปมาเทน,

ยทา นูทติ ปณฺฑิโต;

ปญฺญาปาสาท-มารุยฺห,

อ-โสโก โสกินิํ ปชํ,

ปพฺพตฏฺโฐว ภูมฏฺเฐ,

ธีโร พาเล อเวกฺขติฯ

[77]

นตฺติ อตฺตสมํ เปมํ,

นตฺถิ ธญฺญสมํ ธนํ;

นตฺถิ ปญฺญาสมา อาภา,

วุฏฺฐิ เว ปรมา สราฯ

[78]

ทิฏฺเฐ ธมฺเม จ โย อตฺโถ,

โย จตฺโถ สมฺปรายิโก;

อตฺถาภิสมยา ธีโร,

ปณฺฑิโตติ ปวุจฺจติฯ

[79]

น เตน ปณฺฑิโต โหติ,

ยาวตา พหุ ภาสติ;

เขมี อ-เวรี อ-ภโย,

ปณฺฑิโตตฺติ ปวุจฺจติฯ

[80]

ยมฺหิ สจฺจญฺจ ธมฺโม จ,

อ-หิํสา สํยโม ทโม;

ส เว วนฺตมโล ธีโร,

เถโร อิติ ปวุจฺจตฺติฯ

[81]

สก-คุณํ สก-โทสํ,

โย ชานาติ สปณฺฑิโต;

ปร-คุณํ ปร-โทสํ,

โย ชานาติ สปณฺฑิโตฯ

[82]

สติ-วีริย-ปญฺญาย ,

โย กโรติ อิริยาปเถ;

โส ปณฺฑิโต หเว ภเว,

อุภยตฺถ-ปริคฺคโหฯ

[83]

กตญฺญู วิชฺชา-สมฺปนฺโน,

ชาติมา ธนวา หเว;

โส วิจารณ-สีโล จ,

นิทฺทุกฺโข ปณฺฑิโต ภเวฯ

สพฺเพ กมฺมสฺสกา สตฺตา,

กมฺมํ สตฺเต วิภชฺชติฯ

[84]

โย ปสฺสติ ปจฺจกฺขตฺถํ,

โย จ สํสารตฺถํ เตสุ;

ปจฺฉิโมว ปูชนีโย,

อุภยตฺถ-สุทิฏฺฐตฺตาฯ

[85]

อปฺเปน อนวชฺเชน,

สนฺตุฏฺโฐ สุลเภน จ;

มตฺตญฺญู สุภโร หุตฺวา,

จเรยฺย ปณฺฑิโต นโรฯ

[86]

อตฺตานเมว ปถมํ,

ปติรูเป นิเวสเย;

อถญฺญมนุสาเสยฺย,

น กิลิสฺเสยฺย ปณฺฑิโตฯ

[87]

อุตฺตม-ปริสาย เว,

อุตฺตฺตมํ วาจมุตฺตโม;

ภเณยฺยาเขป-วิตฺถารํ,

สา อนคฺฆฺยา โลกตฺตเยฯ

[88]

ปณฺฑิตสฺส สุภาสิตฺตํ,

ปณฺฑิโตว สุชานิยา;

ทุมฺเมโธ ตํ น ชานาติ,

ธีโร ธีรํ มมายติฯ

[89]

เยน เกนจิ วณฺเณน,

ปโร ลภติ รูปฺปนํ;

อตฺโถ วาจาย เจ โหติ,

ตํ น ภาเสยฺย ปณฺฑิโตฯ

[90]

ภุญฺชนตฺถํ กถนตฺถํ,

มุขํ โหตีตฺติ โน วเท;

ยํวา ตํวา มุขารุฬฺหํ,

วจนํ ปณฺฑิโต นโรฯ

[91]

ปร-สตฺติตฺโต ส-สตฺติํ,

ทุชฺชาโน หิ นโร มิเต;

เจ ชาเน สก-สตฺติํจ,

กา กถา ปร-สตฺติยาฯ

[92]

กตฺต-คุณํ ปเรสํ โย,

ปฏิกโรติ ปณฺฑิโต;

ชานาติ โส อาจิกฺขติ,

น พาโล คุณ-มามโกฯ

[93]

ปภูตํ เนว กาตพฺพํ,

ภวิสฺสํ เนว จินฺตเย;

วตฺตมาเนน กาเลน,

วิจรนฺติ วิจกฺขณาฯ

[94]

ธมฺเมสุ สติ อิจฺฉิตา,

รเสสุ โลณมิจฺฉิตํ;

ราช-กิจฺเจสุ อมจฺจํ,

สพฺพ-ฐาเนสุ ปณฺฑิตํฯ

[95]

ขตฺติโย เสฏฺโฐ ชเน ตสฺมิํ,

เย โคตฺตปฏิสาริโน;

วิชฺชา-จรณ-สมฺปนฺโน,

โส เสฏฺโฐ เทว-มานุเสฯ

[96]

สมฺพุทฺโธ ทฺวิปทํ เสฏฺโฐ,

อาชานีโย จตุปฺปทํ;

สุสฺสุสา เสฏฺฐา ภริยานํ,

โย จ ปุตฺตานมสฺสโวฯ

[97]

สาตฺถโก จ อ-สมฺโมโห,

สปฺปาโย โคจโร ตถา;

จตฺตาริมานิ สิกฺเขยฺยุํ,

สมฺปชญฺญาภิวฑฺฒกาฯ

[98]

ปญฺญญฺจ โข อ-สุสฺสุสํ,

น โกจิ อธิคจฺฉติ;

พหุสฺสุตํ อนาคมฺม,

ธมฺมฏฺฐํ อ-วินิพฺภชํฯ

[99]

อธิปฺปาโย สุทุพฺโพโธ,

ยสฺมา วิชฺชติ ปาฬิยํ;

ตสฺมา อุปฏฺฐหํ คณฺเห,

ครุํ ครุมตํ วิทูฯ

จาริตฺต-นิทฺเทส

[100]

อตฺตา หิ อตฺตโน นาโถ,

โก หิ นาโถ ปโร สิยา;

อตฺตนา หิ สุทนฺเตน,

นาถํ ลภติ ทุลฺลภํฯ

[101]