ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
กวิทปฺปณนีติ
มาติกา
ยถาธมฺมิกราชูนํ, อมจฺจา จ ปุโรหิตา;
นีติสตฺถํ สุนิสฺสาย, นิจฺฉยนฺติ วินิจฺฉยํฯ
องฺคานิ เวทา จตฺตาโร, มีมํสานฺยาย วิตฺถาโร;
ธมฺมสตฺถํ ปุราณญฺจ, วิชฺชา เหตา จตุทฺทสฯ
อายุพฺเพโท มนุพฺเพโท, คนฺธพฺโพ เจติ เต ตโย;
อตฺถสตฺถํ จตุตฺถญฺจ, วิชฺชาหฺยาฏฺฐรส มตาฯ
สุติสมุติสงฺขฺยา จ, โรคานีติ วิเสสกา;
คนฺธพฺพา คณิกา เจว, ธนุพฺเพทา จ ปูรณาฯ
ติกิจฺฉา อิติหาโส จ, โชติมายา จ ฉนฺทติ;
เกตุมนฺตา จ สทฺทา จ, สิปฺปาฏฺฐารสกา อิเมฯ
ทโม ทณฺโฑ อิติขฺยาโต, ตฏฺฐาทณฺโฑ มหีปติ;
ตสฺส นีติ ทณฺฑนีติ, นยนานีติ วุจฺจติฯ
ทณฺเฑน นียเต เจทํ, ทณฺฑํ นยติ วา ปุน;
ทณฺฑนีติ อิติขฺยาโต, ติโลกา นติ วตฺตเตฯ
นานาสตฺโถทฺธตํ วกฺเข, ราชนีติ สมุจฺจยํ;
สพฺพพีชมิทุํ สตฺถํ, จาณกฺย สารสงฺคหํฯ
มูลสุตฺตํ ปวกฺขามิ, จาณกฺเยน ยโถทิตํ;
ยสฺสํ วิญฺญาตมตฺเตน, มูฬฺโห ภวติ ปณฺฑิโตฯ
มิตฺตลาโภ สุหทเภโท, วิคฺคโห สนฺธิเรว จ;
ปญฺจตนฺทฺรา ตถาญฺญสฺมา, คนฺถา กสฺสิยลิขฺยเตฯ
โลกนีติมฺหา –
(1) ปณฺฑิตกณฺฑฯ (2) สุชนกณฺฑฯ (3) พาลทุชฺชน กณฺฑฯ (4) มิตฺตกณฺฑฯ (5) อิตฺถิกณฺฑฯ (6) ราชกณฺฑฯ (7) ปกิณฺณก กณฺฑ-
โลกนีติ –
ปณฺฑิโต สุชโน กณฺโฑ, ทุชฺชโน มิตฺตอิตฺถี จ;
ราชปกิณฺณโก จาติ, สตฺตกณฺเฑ วิภูสิโนฯ
จกฺกินฺทาภิสิรินายํ, โสธิโต กาสิเก สาเก;
ฉโนตฺยํ ทุติยาสฬฺเห, กาฬสตฺตม อาทิเหฯ
โลกนีติํ ปวกฺขามิ, นานาสตฺถสมุทฺธฏํ;
มาคเธเนว สงฺเขปํ, วนฺทิตฺวา รตนตฺตยํฯ
นีติ โลเก ปุริสสฺส สาโร,
มาตา ปิตา อาจริโย มิตฺโต;
ตสฺมา หิ นีติํ ปุริโส วิชญฺญา,
ญาณีมหา โหติ พหุสฺสุโตฯ
มหารหนีติ –
(1) ปณฺฑิตกถาฯ (2) สมฺเภทกถาฯ (3) มิตฺตกถาฯ (4) นายก กถาฯ (5) อิตฺถิกถา
มหารห รหํสกฺย-มุนิํ นีวรณา ตณฺหา;
มุตฺตํ มุตฺตํ สุทสฺสนํ, วนฺเท โพธิวรํ วรํฯ
นีติธ ชนฺตูนํ สาโร, มิตฺตาจริยา จ ปิตโร;
นีติมา สุพุทฺธิพฺยตฺโต, สุตวา อตฺถทสฺสิมาฯ
ธมฺมนีติ –
(1) อาจริยกถา (2) สิปฺปกถา (3) ปญฺญากถา (4) สุตกถา (5) กถานกถา (6) ธนกถา (7) เทสกถา (8) นิสฺสยกถา (9) มิตฺตกถา (10) ทุชฺชนกถา (11) สุชนกถา (12) พลกถา (13) อิตฺถิกถา (14) ยุตฺตกถา (15) ทาสกถา (16) ฆราวาสกถา (17) กาตพฺพกถา (18) อกาตพฺพกถา (19) ญาตพฺพกถา (20) อลงฺการกถา (21) ราชธมฺมกถา (22) อุปเสวกกถา (23) ทุกฺขาทิมิสฺสกกถา (24) ปกิณฺณกกถา
จกฺกาติจกฺกจกฺกินฺโท, เทวาติเทวาเทวินฺโท,
พฺรหฺมาติ พฺรหฺมพฺรหฺมินฺโท, ชิโน ปูเรตุ เม ภาวํฯ
จิรํ ติฏฺฐตุ โลกมฺหิ, ธํสกํ สพฺพปาณินํ;
มหาโมหตมํ ชยํ, โชตนฺตํ ชินสาสนํฯ
วนฺทิตฺวา รตนํ เสฏฺฐํ, นิสฺสาย ปุพฺพเก ครุ;
นีติธมฺมํ ปวกฺขามิ, สพฺพโลก สุขาวหํฯ
อาจริโย จ สิปฺปญฺจ, ปญฺญาสุตกถาธนํ;
เทสญฺจ นิสฺสโย มิตฺตํ, ทุชฺชโน สุชโน พลํฯ
อิตฺถี ปุตฺโต จ ทาโส จ, ฆราวาโส กตากโต;
ญาตพฺโพ จ อลงฺกาโร, ราชธมฺมา ปเสวโก;
ทุกฺขาทิมิสฺสโก เจว, ปกิณฺณกาติ มาติกาฯ
ราชนีติ –
สีหา เอกํ พกา เอกํ, สิกฺเข จตฺตาริ กุกฺกุฏา;
ปญฺจ กากา ราชา นาม, ฉ สุนกฺขา ตีณิ คทฺรภาฯ
[1]
มหากมฺมํ ขุทฺทกํ วา, ยํ กมฺมํ กาตุมิจฺฉติ;
สพฺพารมฺเภน กาตพฺพํ, สีหา เอกํ ตทา ภเวฯ
[2]
อินฺทฺริยานิ สุสํยม, พโกว ปณฺฑิโต ภเว;
เทสก โลมปนฺนานิ, สพฺพกมฺมานิ สาธเยฯ
[3]
ปุพฺพฏฺฐานญฺจ ยุทฺธญฺจ, สํวิภาคญฺจ พนฺธุ หิ;
ถิยา อกฺกมฺม ภุตฺตญฺจ, สิกฺเข จตฺตาริ กุกฺกุโฏฯ
[4]
คุยฺเห เมถุนํ เปกฺขิตฺวา, โภชนํ ญาติสงฺคโห;
วิโลกา เปกฺขนาลสฺยํ, ปญฺจ สิกฺเขยฺย วายสาฯ
[5]
อนาลสฺสํติสวนฺตาโส, สุนิทฺธา สุปฺปโพธนา;
ทฬฺหภตฺติ จ สูรญฺจ, ฉ เอเตสฺวานโต คุโณฯ
[6]
ขินฺโนว วหเต ภารํ, สีตุณฺหญฺจ น จินฺตยี;
สนฺตุฏฺโฐ จ ภเว นิจฺจํ, ตีณิ สิกฺเขยฺย คทฺรภาฯ
[7]
วีสติ ตานิ คุณานิ, จเรยฺย อิห ปณฺฑิโต;
วิเชยฺย ริปู สพฺเพปิ, เตชสฺสี โส ภวิสฺสติฯ
(1) ปณฺฑิตกณฺฑ (2) สุชนกณฺฑ (3) พาลทุชฺชนกณฺฑ (4) มิตฺตกณฺฑ (5) ราชกณฺฑ (6) นายกกณฺฑ (7) ปุตฺตกณฺฑ (8) เวชฺชาจริยกณฺฑ (9) ทาสกกณฺฑ (10) อิตฺถิกณฺฑ (11) ปกิณฺณกกณฺฑ
กวิทปฺปณนีติํโย, วาจุคฺคตํ กโรติ เจ;
ภุวนมชฺเฌ เอโส หิ, วิญฺญู ปณฺฑิตชาติโกฯ
กวิทปฺปณนีติ
ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
รตนตฺตยปณาม
[1]
มหากวิวรํ พุทฺธํ, ธมฺมญฺจ เตน เสวิตํ;
สงฺฆํ นิรงฺคณญฺจาปิ, วนฺทามิ สิรสา ทรํฯ
[2]
กริสฺสามิ สมาเสน, นานาสตฺถ สมุทฺธฏํ;
หิตาย กวินํ นีติํ, กวิทปฺปณนามกํฯ