คพฺโพ ภิมาโน’หํกาโร, จินฺตาตุ ฌาน มุจฺจเต;
นิจฺฉโย นิณฺณโย วุตฺโต, ปฏิญฺญา ตุ ปฏิสฺสโวฯ
[172]
อวมานํ ติรกฺกาโร, ปริภโว ปฺย’ นาทโร;
ปราภโว ปฺย’ วญฺญา ถ, อุมฺมาโท จิตฺตวิพฺภโมฯ
[173]
เปมํ สิเนโห สฺเนโห ถ, จิตฺตปีฬา วิสญฺญิตา;
ปมาโท สติโวสฺสคฺโค, โกตูหลํ กุตูหลํฯ
[174]
วิลาโส ลลิตํ ลีลา, หาโว เหฬา จ วิพฺภโม;
อิจฺจาทิกา สิยุํ นาริ, สิงฺคารภาวชา กิริยาฯ
[175]
หสนํ หสิตํ หาโส, มนฺโท โส มิหิตํ สิตํ;
อฏฺฏหาโส มหาหาโส,
โรมญฺโจ โลมหํสนํฯ
[176]
ปริหาโส ทโว ขิฑฺฑา, เกฬิ กีฬา จ กีฬิตํ;
นิทฺทา ตุ สุปินํ โสปฺปํ, มิทฺธญฺจ ปจลายิกาฯ
[177]
ถิยํ นิกติ กูฏญฺจ, ทมฺโภ สาฐฺยญฺจ เกตวํ;
สภาโว ตุ นิสฺสคฺโค จ, สรูปํ ปกติตฺถิยํฯ
[178]
สีลญฺจ ลกฺขณํ ภาโว,
อุสฺสโว ตุ ฉโณ มโห [มโต (ฏี.)]ฯ
[179]
ธาเรนฺโต ชนฺตุ สสฺเนห, มภิธานปฺปทีปิกํ;
ขุทฺทกาทฺยตฺถชาตานิ [ขุทฺทกานฺยตฺถชาตานิ (ก.)], สมฺปสฺสติ ยถาสุขํฯ
สคฺคกณฺโฑ นิฏฺฐิโตฯ
2. ภูกณฺฑ
1. ภูมิวคฺค
[180]
วคฺคา ภูมิ, ปุรี, มจฺจ, จตุพฺพณฺณ, วนาทิหิ;
ปาตาเลน จ วุจฺจนฺเต, สงฺโค’ปงฺเคหิ’ธ’กฺกมาฯ
[181]
วสุนฺธรา ฉมา ภูมิ, ปถวี เมทนี มหี;
อุพฺพี วสุมตี โค กุ, วสุธา ธรณี ธรา;
ปุถวี ชคตี ภูรี, ภู จ ภูตธรา’ วนีฯ
[182]
ขารา ตุ มตฺติกา อูโส, อูสวา ตูสโร ติสุ;
ถลํ ถลีตฺถี ภูภาเค, ถทฺธลูขมฺหิ ชงฺคโลฯ
[183]
ปุพฺพวิเทโห จาปร, โคยานํ ชมฺพุทีโป จ;
อุตฺตรกุรุ เจติ สิยุํ, จตฺตาโรเม มหาทีปาฯ
[184]
ปุมฺพหุตฺเต กุรู สกฺกา, โกสลา มคธา สิวี;
กลิงฺคา’วนฺติ ปญฺจาลา, วชฺชี คนฺธาร เจตโยฯ
[185]
วงฺคา วิเทหา กมฺโพชา, มทฺทา ภคฺค’งฺค สีหฬา;
กสฺมีรา กาสิ ปณฺฑวาที, สิยุํ ชนปทนฺตราฯ
[186]
โลโก จ ภุวนํ วุตฺตํ, เทโส ตุ วิสโย ปฺยถ;
มิลกฺขเทโส ปจฺจนฺโต, มชฺฌเทโส ตุ มชฺฌิโมฯ
[187]
อนูโป สลิลปฺปาโย, กจฺฉํ ปุม นปุํสเก;
สทฺทโล หริเต เทเส, ติเณนา, ภินเวน หิฯ
[188]
นทฺยมฺพุชีวโน เทโส, วุฏฺฐินิปฺปชฺชสสฺสโก;
โย นทีมาติโก เทว,
มาติโก จ กเมน โสฯ
[189]
ตีสฺวนูปาทฺยโถ จนฺท, สูราโท สสฺสตีริโต;
รฏฺฐํ ตุ วิชิตญฺจาถ, ปุริเส เสตุ อาลิยํฯ
[190]
อุปานฺตภู ปริสโร, โคฏฺฐํ ตุ โคกุลํ วโช;
มคฺโค ปนฺโถ ปโถ อทฺธา, อญฺชสํ วฏุมํ ตถาฯ
[191]
ปชฺโช [ปชฺชา…. (ก.)], ยนญฺจ ปทวี, วตฺตนี ปทฺธติตฺถิยํ;
ตพฺเภทา ชงฺฆ, สกฏ, มคฺคา เต จ มหทฺธนิฯ
[192]
เอกปทฺเยกปทิเก, กนฺตาโร ตุ จ ทุคฺคเม;
[193]
ปฏิมคฺโค ปฏิปโถ, อทฺธานํ ทีฆ มญฺชสํ;
สุปฺปโถ ตุ สุปนฺโถ จ, อุปฺปถํ ตฺวปถํ ภเวฯ
[194]
ฉตฺติํสปรมาณูน, เมโก ณุ จ ฉตฺติํส เต;
ตชฺชารี ตาปิ ฉตฺติํส, รถเรณุ ฉตฺติํส เตฯ
[195]
ลิกฺขาตา สตฺต อูกา ตา, ธญฺญมาโสติ สตฺต เต;
สตฺต งฺคุล’ มมุ ทฺวิจฺฉ, วิทตฺถิ ตา ทุเว สิยุํฯ
[196]
รตนํ ตานิ สตฺเตว, ยฏฺฐิ ตา วีสตู สภํ;
คาวุต มุสภาสีติ, โยชนํ จตุคาวุตํฯ
[197]
ธนุปญฺจสตํ โกโส, กรีสํ จตุรมฺพณํ;
อพฺภนฺตรํ ตุ หตฺถาน, มฏฺฐวีส ปมาณโตฯ
ภูมิวคฺโค นิฏฺฐิโตฯ
2. ภูกณฺฑ
2. ปุรวคฺค
[198]
ปุรํ นคร มิตฺถี วา, ฐานียํ ปุฏเภทนํ;
ถิยํ ตุ ราชธานี [ราชฐานี (ฏี.)] จ, ขนฺธาวาโร ภเว ถ จฯ
[199]
สาขานคร มญฺญตฺร, ยํ ตํ มูลปุรา ปุรํ;
พาราณสี จ สาวตฺถิ, เวสาลี มิถิลา, ฬวีฯ
[200]
โกสมฺพุ, ชฺเชนิโย ตกฺก, สิลา จมฺปา จ สาคลํ;
สุสุมารคิรํ [สํสุมาร (ฏีกา)] ราช, คหํ กปิลวตฺถุ จฯ
[201]
สาเกต, มินฺทปตฺถญฺโจ, กฺกฏฺฐา ปาฏลิปุตฺตกํ;
เชตุตฺตรญฺจ สงฺกสฺสํ, กุสินาราทโย ปุรีฯ
[202]
รจฺฉา จ วิสิขา วุตฺตา, รถิกา วีถิ จาปฺยถ;
พฺยูโห รจฺฉา อนิพฺพิทฺธา, นิพฺพิทฺธา ตุ ปถทฺธิ จฯ
[203]
จตุกฺกํ จจฺจเร มคฺค, สนฺธิ สิงฺฆาฏกํ ภเว;
ปากาโร วรโณ จาถ, อุทาโป [อุทฺทาป, อุทฺทาป] อุปการิกาฯ
[204]
กุฏฺฏํ ตุ ภิตฺติ นารี ถ, โคปุรํ ทฺวารโกฏฺฐโก;
เอสิกา อินฺทขีโล จ, อฏฺโฏ ตฺวฏฺฏาลโก ภเวฯ
[205]
โตรณํ ตุ พหิทฺวารํ, ปริขาตุ จ ทีฆิกา;
มนฺทิรํ สทนา, คารํ, นิกาโย นิลยา, ลโยฯ
[206]
อาวาโส ภวนํ เวสฺมํ, นิเกตนํ นิเวสนํ;
ฆรํ คหญฺจา, วสโถ, สรณญฺจ ปติสฺสโยฯ
[207]
โอกํ สาลา ขโย วาโส, ถิยํ กุฏิ วสตฺย’ปิ;
เคหญฺจา, นิตฺถิ สทุมํ, เจติยา, ยตนานิ ตุฯ
[208]