เมนู

[396] ยุวานญฺจ

สพฺพสฺส ยุวสทฺทสฺส กณ โหติ อิยิฏฺเฐสุฯ ‘‘เตสุ วุทฺธี’’ติอาทินา การสฺส กาโรฯ กนิโย, กนิฏฺโฐฯ

[397] วนฺตุ มนฺตุ วีนญฺจ โลโป

วนฺตุมนฺตุวี อิจฺเจเตสํ ปจฺจยานํ โลโป โหติ อิยิฏฺเฐสุฯ สพฺเพ อิเม คุณวนฺโต อยมิเมสํ วิเสเสน คุณวาติ คุณิโย, คุณิฏฺโฐ, วิเสเสน สติมาติ สติโย, สติฏฺโฐ, วิเสเสน เมธาวีติ เมธิโย, เมธิฏฺโฐ อิจฺจาทิฯ

วิเสสตทฺธิตํฯ

อสฺสตฺถิตทฺธิต

‘‘เมธา ยสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตี’’ติ วิคฺคเห –

[398] ตทสฺสตฺถีติ วี จ

ปฐมาวิภตฺยนฺตา ‘‘ตทสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชติ’’ อิจฺเจเตสฺวตฺเถสุ วีปจฺจโย โหติฯ เมธามายา สทฺเทหิ จายํฯ เมธาวี, เมธาวิโนฯ อิตฺถิยํ อีการนฺตตฺตา ‘‘ปติภิกฺขุราชีการนฺเตหิ อินี’’ติ อินี, เมธาวินี, เมธาวินิโยฯ นปุํสเก เมธาวิ กุลํฯ เอวํ มายาวี, มายาวินี, มายาวิ จิตฺตํฯ

คฺคหเณน โส อิ ลว อาลาทิปฺปจฺจยา จฯ ยถา – สุเมธา ยสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตีติ สุเมธโส, รสฺสตฺตํฯ เอวํ โลมโสฯ

ปิจฺฉํ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตีติ ปิจฺฉิโลฯ เอวํ เผนิโล, ตุณฺฑิโล, ชฏิโลฯ เกสา อสฺส อตฺถีติ เกสโว, วาจาโล อิจฺจาทิฯ

‘‘ตโป อสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตี’’ติ วิคฺคเห –

‘‘ตทสฺสตฺถี’’ติ อธิกาโรฯ

[399] ตปาทิโต สี

ตปอิจฺเจวมาทิโต สีปจฺจโย โหติ ‘‘ตทสฺสตฺถิ’’ อิจฺเจตสฺมิํ อตฺเถฯ สสฺส ทฺวิภาโวฯ ตปสฺสี, ตปสฺสิโน, ตปสฺสินี, ตปสฺสิฯ เอวํ เตชสฺสี, ยสสฺสี, มนสฺสี, ปยสฺสีฯ

‘‘ทณฺโฑ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตี’’ติ วิคฺคเห –

[400] ทณฺฑาทิโต อิกอี

อาทิสทฺโทยํ ปการตฺโถ, ทณฺฑอิจฺเจวมาทิโต อวณฺณนฺตา อิก อี อิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ ‘‘ตทสฺสตฺถิ’’ อิจฺเจตสฺมิํ อตฺเถฯ ทณฺฑิโก, ทณฺฑี, ทณฺฑิโน, ทณฺฑินีฯ เอวํ มาลิโก, มาลี, มาลินี, ฉตฺติโก, ฉตฺตี, รูปิโก, รูปี, เกสิโก, เกสี, สงฺฆี, ญาณี, หตฺถี อิจฺจาทิฯ

[401] มธฺวาทิโต โร

มธุอาทิโต ปฺปจฺจโย โหติ ‘‘ตทสฺสตฺถี’’ติ อตฺเถฯ

มธุ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตีติ มธุโร คุโฬ, มธุรา สกฺขรา, มธุรํ ขีรํ, กุญฺชา หนู เอตสฺส สนฺตีติ กุญฺชโร, สพฺพสฺมิํ วตฺตพฺเพ มุขมสฺส อตฺถีติ มุขโร, สุสิ อสฺส อตฺถีติ สุสิโรฯ เอวํ รุจิโร, นคโรฯ

‘‘คุโณ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตี’’ติ วิคฺคเห –

[402] คุณาทิโตวนฺตุ

คุณอิจฺเจวมาทิโต วนฺตุปฺปจฺจโย โหติ ‘‘ตทสฺส อตฺถี’’ติ อตฺเถฯ วิภตฺติโลเป, นามพฺยปเทเส จ กเต สฺยาทฺยุปฺปตฺติฯ คุณวนฺตุ สิ, ‘‘สวิภตฺติสฺส, นฺตุสฺสา’’ติ อธิกิจฺจ ‘‘อา สิมฺหี’’ติ อาตฺตํ, คุณวา ปุริโส, เสสํ เญยฺยํฯ เอวํ คณวา, กุลวา อิจฺจาทโยฯ อิตฺถิยํ ‘‘ณว ณิก เณยฺยณนฺตูหี’’ติ อีปจฺจโย, ‘‘วา’’ติ วตฺตมาเน ‘‘นฺตุสฺส ตมีกาเร’’ติ กาโร, คุณวตี, คุณวนฺตี อิจฺจาทิฯ นปุํสเก ‘‘อํ นปุํสเก’’ติ สวิภตฺติสฺส นฺตุสฺส มาเทโส, คุณวํ อิจฺจาทิฯ

‘‘สติ อสฺส อตฺถิ, ตสฺมิํ วา วิชฺชตี’’ติ วิคฺคเห –

‘‘ตทสฺสตฺถี’’ติ วตฺตเตฯ

[493] สตฺยาทีหิ มนฺตุ

สติอิจฺเจวมาทีหิ อวณฺณนฺตรหิเตหิ ปฐมาวิภตฺยนฺเตหิ ลิงฺเคหิ มนฺตุปฺปจฺจโย โหติ ‘‘ตทสฺสตฺถี’’ติ อตฺเถฯ เสสํ คุณวนฺตุสมํฯ สติมา, สติมตี, สติมนฺตี, สติมํฯ เอวํ ธิติมา, คติมา อิจฺจาทโยฯ

ตถา ‘‘อายุ อสฺส อตฺถีติ อายุ มนฺตุ’’อิจฺจตฺร –

[404] อายุสฺสุการาสมนฺตุมฺหิ

อายุสฺส อุกาโร อส โหติ มนฺตุมฺหีติ อสาเทโสฯ อายสฺมา, เสสํ สมํฯ คาโว อสฺส สนฺตีติ โคมา, โคมนฺโต, โคมตี, โคมนฺตี, โคมํ กุลํ อิจฺจาทิฯ

‘‘สทฺธา อสฺส อตฺถี’’ติ วิคฺคเห –

[405] สทฺธาทิโต ณ

สทฺธา ปญฺญาอิจฺเจวมาทิโต ปฺปจฺจโย โหติ ‘‘ตทสฺสตฺถิ’’อิจฺเจตสฺมิํ อตฺเถฯ สทฺโธ ปุริโส, สทฺธา กญฺญา, สทฺธํ กุลํฯ เอวํ ปญฺโญ, อมจฺฉโร, ตถา พุทฺธํ, พุทฺธิ อสฺส อตฺถีติ พุทฺโธ อิจฺจาทิฯ

อสฺสตฺถิตทฺธิตํฯ

สงฺขฺยาตทฺธิต

‘‘ปญฺจนฺนํ ปูรโณ’’ติ วิคฺคเห –

[406] สงฺขฺยาปูรเณ โม

ปูรยติ สงฺขฺยา อเนนาติ ปูรโณ, สงฺขฺยาย ปูรโณ สงฺขฺยาปูรโณ, ตสฺมิํ สงฺขฺยาปูรณตฺเถ ฉฏฺฐิยนฺตโต ปฺปจฺจโย โหติฯ ปญฺจโม, ปญฺจนฺนํ ปูรณี ปญฺจมี, ‘‘นทาทิโต วา อี’’ติ อีปจฺจโยฯ ‘‘อิตฺถิยมโต อาปจฺจโย’’ติ อาปจฺจโย, ปญฺจมา วีริยปารมี, ปญฺจมํ ฌานํฯ