เมนู

วาสทฺทตฺเถ สงฺโขฺยภยปโท ยถา – ทฺเว วา ตโย วา ปตฺตา ทฺวตฺติปตฺตา, ‘‘ทฺเวกฏฺฐานมากาโร วา’’ติ ทฺวิสทฺทนฺตสฺส อาตฺตํ, รสฺสตฺตํ, ทฺวีหํ วา ตีหํ วา ทฺวีหตีหํ, ฉ วา ปญฺจ วา วาจา ฉปฺปญฺจวาจาฯ เอวํ สตฺตฏฺฐมาสา, เอกโยชนทฺวิโยชนานิฯ

ทิสนฺตราฬตฺโถ ยถา – ปุพฺพสฺสา จ ทกฺขิณสฺสา จ ทิสาย ยทนฺตราฬํ สายํ ปุพฺพทกฺขิณา วิทิสาฯ เอตฺถ ตุลฺยาธิกรณปทปรตฺตาภาวา น ปุมฺภาวาติเทโส, ‘‘กฺวจาทิมชฺฌุตฺตราน’’นฺติอาทินา ทิสนฺตราฬตฺเถ ปุพฺพปทสฺส รสฺสตฺตํฯ เอวํ ปุพฺพุตฺตรา, อปรทกฺขิณา, ปจฺฉิมุตฺตราฯ ยทา ปน ทกฺขิณา จ สา ปุพฺพา จาติ กมฺมธารยสมาโส โหติ, ตทา ปุมฺภาวาติเทโส อุตฺตรปทตฺถปฺปธานตฺตา, สพฺพนามิกวิธานมฺปิ นิจฺจํ ภวติเยว, ยถา – ทกฺขิณปุพฺพสฺสา, ทกฺขิณปุพฺพสฺสมิติฯ

พฺยติหารลกฺขโณ ยถา – เกเสสุ จ เกเสสุ จ คเหตฺวา อิทํ ยุทฺธํ ปวตฺตตีติ เกสาเกสิ, ทณฺเฑหิ จ ทณฺเฑหิ จ ปหริตฺวา อิทํ ยุทฺธํ ปวตฺตตีติ ทณฺฑาทณฺฑิ, ‘‘กฺวจาทิมชฺฌุตฺตราน’’นฺติอาทินา มชฺเฌทีโฆ, ‘‘เตสุ วุทฺธี’’ติอาทินา อนฺตสฺสิกาโรฯ

ปฐมาวิภตฺยตฺถพหุพฺพีหิฯ

พหุพฺพีหิสมาโส นิฏฺฐิโตฯ

ทฺวนฺทสมาส

อถ ทฺวนฺทสมาโส วุจฺจเตฯ

โส จ ทุวิโธ อิตรีตรโยค สมาหารตฺถเภเทนฯ

ตตฺถ อิตรีตรโยเค ตาว – ‘‘สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาน’’อิตีธ อุภยตฺถาปิ ปฐเมกวจนํ, สมุจฺจยโชตนตฺถํ สทฺทปฺปโยโค จฯ

‘‘สาริปุตฺโต จ โมคฺคลฺลาโน จา’’ติ วิคฺคเห –

[357] นามานํ สมุจฺจโย ทฺวนฺโท

นานานามานเมว เอกวิภตฺติกานํ ยุตฺตตฺถานํ โย สมุจฺจโย, โส วิภาสา สมาโส ภวติ, ทฺวนฺทสญฺโญ จฯ

เอตฺถ จ สมุจฺจโย นาม สมฺปิณฺฑนํ, โส ปน อตฺถวเสน เกวลสมุจฺจโย อนฺวาจโย อิตรีตรโยโค สมาหาโร จาติ จตุพฺพิโธฯ

ตตฺถ เกวลสมุจฺจเย, อนฺวาจเย จ สมาโส น ภวติ, กฺริยาสาเปกฺขตาย นามานํ อญฺญมญฺญํ อยุตฺตตฺถภาวโต, ยถา – จีวรํ ปิณฺฑปาตญฺจ ปจฺจยํ สยนาสนํ อทาสิ, ทานญฺจ เทหิ, สีลญฺจ รกฺขาหิฯ อิตรีตรโยเค, สมาหาเร จ สมาโส ภวติ, ตตฺถ นามานํ อญฺญมญฺญํ ยุตฺตตฺถภาวโตฯ

ทฺเว ทฺเว ปทานิ ทฺวนฺทา, ทฺวนฺทฏฺฐา วา ทฺวนฺทา, ทฺวนฺทสทิสตฺตา อยํ สมาโสปิ อนฺวตฺถสญฺญาย ทฺวนฺโทติ วุจฺจติ, อุภยปทตฺถปฺปธาโน หิ ทฺวนฺโทฯ

นนุ จ อุภยปทตฺถปฺปธานตฺเต สติ ทฺวนฺเท กถเมกตฺถีภาโว สิยาติ? วุจฺจเต – สทิสาทิอตฺเถปิ สทฺทปฺปวตฺติสมฺภเวนทฺวินฺนํ ปทานํ เอกกฺขเณเยว อตฺถทฺวยทีปกตฺตา น วิโรโธ, ตญฺจ ทฺวนฺทวิสยเมว, เตสมตฺถทฺวยทีปกตฺตาฯ

ยถา หิ ภูสทฺโท อนุภวอภิภวาทิเก อตฺเถ อนฺวภิอาทิอุปสคฺคสหิโตว ทีเปติ, น เกวโล, เอวํ ‘‘ควสฺสก’’นฺติอาทีสุ ควาทีนํ อสฺสาทิสทฺทนฺตรสหิตานเมว อตฺถทฺวยทีปนํ, น เกวลานนฺติ ตญฺจ ทฺวนฺทวิสยเมว, น สพฺพตฺถาติ ทฏฺฐพฺพํฯ อถ วา ทฺวินฺนมฺปิ ยถาวุตฺตสมุจฺจยทีปกตฺตา อตฺถิ ทฺวนฺเทเปกตฺถิตาติ น โกจิ วิโรโธ, ตโต สมาสสญฺญาวิภตฺติโลปาทิ วุตฺตนยเมว, สมาเสเนว จตฺถสฺส วุตฺตตฺตา ‘‘วุตฺตตฺถานมปฺปโยโค’’ติ สทฺทสฺส อปฺปโยโคฯ

อิธ ทฺวนฺเท อจฺจิตตรํ ปุพฺพํ นิปตติ, ปรสฺเสว ลิงฺคญฺจฯ อิตรีตรโยคสฺส อวยวปฺปธานตฺตา สพฺพตฺถ พหุวจนเมวฯ

สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา, สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเน, สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเนหิ อิจฺจาทิ, สมโณ จ พฺราหฺมโณ จ สมณพฺราหฺมณาฯ เอวํ พฺราหฺมณคหปติกา, ขตฺติยพฺราหฺมณา, เทวมนุสฺสา, จนฺทิมสูริยา, มาตา จ ปิตา จ มาตาปิตโร, ‘‘เตสุ วุทฺธี’’ติอาทินา ทฺวนฺเท มาตุอาทิปุพฺพปทุการสฺส อากาโรฯ เอวํ ปิตาปุตฺตาฯ

‘‘ชายา จ ปติ จาติ ชายาปติ’’อิตีธ –

‘‘กฺวจี’’ติ วตฺตเตฯ

[358] ชายาย ตุทํ ชานิ ปติมฺหิ

ชายาสทฺทสฺส ตุทํ ชานิอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ปติสทฺเท ปเร กฺวจิฯ ตุทํปติ, ชานิปติ, ชยมฺปติกาฯ เอตฺถ นิคฺคหีตาคโม, ‘‘กฺวจา’’ทินา รสฺสตฺตญฺจฯ

กฺวจิ อปฺปสรํ ปุพฺพํ นิปตติ, ยถา – จนฺโท จ สูริโย จ จนฺทสูริยา, นิคมา จ ชนปทา จ นิคมชนปทา, สุรา จ อสุรา จ ครุฬา จ มนุชา จ ภุชคา จ คนฺธพฺพา จ สุราสุรครุฬมนุชภุชคคนฺธพฺพาฯ

กฺวจิ อิวณฺณุวณฺณนฺตานํ ปุพฺพนิปาโต, ยถา – อคฺคิ จ ธูโม จ อคฺคิธูมาฯ เอวํ คติพุทฺธิภุชปฐหรกรสยา, ธาตโว จ ลิงฺคานิ จ ธาตุลิงฺคานิฯ

กฺวจิ สราทิการนฺตานํ ปุพฺพนิปาโต, ยถา – อตฺโถ จ ธมฺโม จ อตฺถธมฺมาฯ เอวํ อตฺถสทฺทา, สทฺทตฺถา วาฯ

สมาหาเร ปน – ‘‘จกฺขุ จ โสตญฺจา’’ติ อตฺเถ ‘‘นามานํ สมุจฺจโย ทฺวนฺโท’’ติ ทฺวนฺทสมาสํ กตฺวา วิภตฺติโลปาทิมฺหิ กเต –

‘‘นปุํสกลิงฺคํ, เอกตฺตญฺจา’’ติ วตฺตเตฯ

[359] ตถา ทฺวนฺเท ปาณิ ตูริย โยคฺค เสนงฺค ขุทฺทชนฺตุก วิวิธ วิรุทฺธ วิสภาคตฺถาทีนญฺจ

ยถา ทิคุสมาเส, ตถา สมาหารทฺวนฺทสมาเสปิ ปาณิ ตูริย โยคฺค เสนงฺคตฺถานํ, ขุทฺทชนฺตุกวิวิธ วิรุทฺธวิสภาคตฺถอิจฺเจวมาทีนญฺจ เอกตฺตํ โหติ, นปุํสกลิงฺคตฺตญฺจฯ

ปาณิโน จ ตูริยานิ จ โยคฺคานิ จ เสนา จาติ ปาณิตูริย โยคฺคเสนา, ตาสมงฺคานิ ปาณิตูริยโยคฺคเสนงฺคานิ, ทฺวนฺทโต ปรตฺตา องฺคสทฺโท ปจฺเจกมภิสมฺพชฺฌเตฯ ขุทฺทา จ เต ชนฺตุกา เจติ ขุทฺทชนฺตุกา, วิวิเธนากาเรน วิรุทฺธา วิวิธวิรุทฺธา, นิจฺจวิโรธิโนฯ สมาโน ภาโค เยสํ เต สภาคา, ‘‘เตสุ วุทฺธี’’ติอาทินา สมานสฺส อาเทโส, วิวิธา จ เต ลกฺขณโต สภาคา จ กิจฺจโตติ วิสภาคา

ปาณิตูริยโยคฺคเสนงฺคานิ จ ขุทฺทชนฺตุกา จ วิวิธวิรุทฺธา จ วิสภาคา จาติ ทฺวนฺโท, อิธ พหุตฺตา ปุพฺพนิปาตสฺส อนิยโม, เต อตฺถา เยสํ เต ปาณิตูริยโยคฺคเสนงฺคขุทฺทชนฺตุกวิวิธวิรุทฺธวิสภาคตฺถา, เต อาทโย เยสํ เต ตทาทโยฯ

อาทิคฺคหเณน อญฺโญญฺญลิงฺควิเสสิต สงฺขฺยาปริมาณตฺถ ปจนจณฺฑาลตฺถ ทิสตฺถาทีนญฺจ ทฺวนฺเท เอกตฺตํ, นปุํสกลิงฺคตฺตญฺจ, อิติ ปาณฺยงฺคตฺถภาวโต จกฺขุโสตสทฺทานํ อิมินา เอกตฺตํ, นปุํสกลิงฺคตฺตญฺจ กตฺวา สมาสตฺตา นามพฺยปเทเส กเต สฺยาทฺยุปฺปตฺติ มาเทสาทิฯ

จกฺขุโสตํ, เห จกฺขุโสต, จกฺขุโสตํ, จกฺขุโสเตนฯ เอวํ สพฺพตฺเถกวจนเมวฯ มุขญฺจ นาสิกา จ มุขนาสิกํ, ‘‘สโร รสฺโส นปุํสเก’’ติ อนฺตสฺส รสฺสตฺตํ, หนุ จ คีวา จ หนุคีวํฯ เอวํ กณฺณนาสํ, ปาณิปาทํ, ฉวิมํสโลหิตํฯ หตฺถปาทา มํสโลหิตานีติอาทีนํ ปน อิตรีตรโยเคน สิทฺธํฯ เอวํ ปาณฺยงฺคตฺเถ

ตูริยงฺคตฺเถ คีตญฺจ วาทิตญฺจ คีตวาทิตํ, สมฺมญฺจ ตาฬญฺจ สมฺมตาฬํ, สมฺมนฺติ กํสตาฬํฯ ตาฬนฺติ หตฺถตาฬํฯ สงฺเข จ ปณโว จ ฑิณฺฑิโม จ, สงฺขา จ ปณวา จ ฑํณฺฑิมา จาติ วา สงฺขปณวฑิณฺฑิมํ, ปณวาทโย ทฺเวปิ เภริวิเสโสฯ

โยคฺคงฺคตฺเถ ยถา – ผาโล จ ปาจนญฺจ ผาลปาจนํ, ยุคญฺจ นงฺคลญฺจ ยุคนงฺคลํฯ

เสนงฺคตฺเถ หตฺถิโน จ อสฺสา จ หตฺถิอสฺสํ, รถา จ ปตฺติกา จ รถปตฺติกํ, อสิ จ จมฺมญฺจ อสิจมฺมํ, จมฺมนฺติ สรวารณผลกํฯ ธนุ จ กลาโป จ ธนุกลาปํ, กลาโปติ ตูณีรํฯ

ขุทฺทชนฺตุกตฺเถ ฑํสา จ มกสา จ ฑํสมกสํฯ เอวํ กุนฺถกิปิลฺลิกํ, กีฏปฏงฺคํ, กีฏสรีสปํฯ ตตฺถ กุนฺถา สุขุมกิปิลฺลิกา, กีฏา กปาลปิฏฺฐิกปาณาฯ

วิวิธวิรุทฺธตฺเถ อหิ จ นกุโล จ, อหี จ นกุลา จาติ วา อหินกุลํฯ เอวํ พิฬารมูสิกํ, อนฺตสฺส รสฺสตฺตํ, กาโกลูกํ, สปฺปมณฺฑูกํ, ครุฬสปฺปํฯ

วิสภาคตฺเถ สีลญฺจ ปญฺญาณญฺจ สีลปญฺญาณํ, สมโถ จ วิปสฺสนา จ สมถวิปสฺสนํฯ เอวํ นามรูปํ, หิโรตฺตปฺปํฯ สติสมฺปชญฺญํ, โลภโมหํ, โทสโมหํ, อหิริกาโนตฺตปฺปํ, ถินมิทฺธํ, อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจมิจฺจาทิฯ ‘‘อํโม นิคฺคหีตํ ฌลเปหี’’ติ เอตฺถ ‘‘อํโม’’ติ นิทฺเทสทสฺสนโต กตฺถจิ นปุํสกลิงฺคตฺตํ น โหตีติ ทฏฺฐพฺพํ, เตน อาธิปจฺจปริวาโร ฉนฺทปาริสุทฺธิ ปฏิสนฺธิปฺปวตฺติยนฺติอาทิ สิชฺฌติฯ

อญฺโญญฺญลิงฺควิเสสิตานํ ทฺวนฺเท ทาสี จ ทาโส จ ทาสิทาสํ, ‘‘กฺวจาที’’ติอาทินา มชฺเฌ รสฺสตฺตํฯ เอวํ อิตฺถิปุมํ, ปตฺตจีวรํ, สาขาปลาสมิจฺจาทิฯ

สงฺขฺยาปริมาณตฺถานํ ทฺวนฺเท เอกกญฺจ ทุกญฺจ เอกกทุกํ, สงฺขฺยาทฺวนฺเท อปฺปสงฺขฺยา ปุพฺพํ นิปตติฯ เอวํ ทุกติกํ, ติกจตุกฺกํ, จตุกฺกปญฺจกํ, ทีโฆ จ มชฺฌิโม จ ทีฆมชฺฌิมํฯ

ปจนจณฺฑาลตฺถานํ ทฺวนฺเท โอรพฺภิกา จ สูกริกา จ โอรพฺภิกสูกริกํฯ เอวํ สากุณิกมาควิกํ, สปาโก จ จณฺฑาโล จ สปากจณฺฑาลํ, ปุกฺกุสฉวฑาหกํ, เวนรถการํฯ ตตฺถ เวนา ตจฺฉกา, รถการา จมฺมการาฯ

ทิสตฺถานํ ทฺวนฺเท ปุพฺพา จ อปรา จาติ อตฺเถ ทฺวนฺทสมาสํ, วิภตฺติโลปญฺจ กตฺวา อิธาทิคฺคหเณน เอกตฺเต, นปุํสกลิงฺคตฺเต จ กเต ‘‘สโร รสฺโส นปุํสเก’’ติ รสฺสตฺตํ, ปุพฺพาปรํ , เห ปุพฺพาปร, ปุพฺพาปรํ, ปุพฺพาปเรน, ปุพฺพาปรสฺส อิจฺจาทิฯ เอวํ ปุรตฺถิมปจฺฉิมํ, ทกฺขิณุตฺตรํ, อธรุตฺตรํฯ

‘‘นปุํสกลิงฺคํ, เอกตฺตํ, ทฺวนฺเท’’ติ จ วตฺตเตฯ

[360] วิภาสา รุกฺข ติณ ปสุ ธน ธญฺญ ชนปทาทีนญฺจ

รุกฺข ติณ ปสุ ธน ธญฺญ ชนปทาทีนเมกตฺตํ, นปุํสกลิงฺคตฺตญฺจ วิภาสา โหติ ทฺวนฺเท สมาเสฯ เอกตฺตาภาเว พหุวจนํ, ปรสฺเสว ลิงฺคญฺจฯ

ตตฺถ รุกฺขานํ ทฺวนฺเท อสฺสตฺถา จ กปิตฺถา จาติ อตฺเถ สมาหาเร ทฺวนฺทสมาสาทิมฺหิ กเต อิมินา วิกปฺเปเนกตฺตํ, นปุํสกลิงฺคตฺตญฺจฯ อสฺสตฺถกปิตฺถํ, อสฺสตฺถกปิตฺถา วาฯ เอวํ อมฺพปนสํ, อมฺพปนสา วา, ขทิรปลาสํ, ขทิรปลาสา วา, ธวสฺสกณฺณกํ, ธวสฺสกณฺณกา วาฯ

ติณานํ ทฺวนฺเท อุสีรานิ จ พีรณานิ จ อุสีรพีรณํ, อุสีรพีรณานิ วาฯ เอวํ มุญฺชปพฺพชํ, มุญฺชปพฺพชา วา, กาสกุสํ, กาสกุสา วาฯ

ปสูนํ ทฺวนฺเท อชา จ เอฬกา จ อเชฬกํ, อเชฬกา วา, หตฺถี จ คาโว จ อสฺสา จ วฬวา จ หตฺถิควสฺสวฬวํ, หตฺถิควสฺสวฬวา วา, ‘‘กฺวจา’’ติอาทินา รสฺสตฺตํ, ‘‘โอสเร จา’’ติ อวาเทโส จ, โคมหิํสํ, โคมหิํสา วา, เอเณยฺยวราหํ, เอเณยฺยวราหา วา, สีหพฺยคฺฆตรจฺฉํ, สีหพฺยคฺฆตรจฺฉา วาฯ

ธนานํ ทฺวนฺเท หิรญฺญญฺจ สุวณฺณญฺจ หิรญฺญสุวณฺณํ, หิรญฺญสุวณฺณานิ วาฯ เอวํ ชาตรูปรชตํ, ชาตรูปรชตานิ วา, มณิมุตฺตสงฺขเวฬุริยํ, มณิมุตฺตสงฺขเวฬุริยา วาฯ

ธญฺญานํ ทฺวนฺเท สาลี จ ยวา จ สาลิยวํ, สาลิยวา วาฯ เอวํ ติลมุคฺคมาสํ, ติลมุคฺคมาสา วาฯ

ชนปทานํ ทฺวนฺเท กาสี จ โกสลา จ กาสิโกสลํ, กาสิโกสลา วา, วชฺชี จ มลฺลา จ วชฺชิมลฺลํ, วชฺชิมลฺลา วา, องฺคา จ มคธา จ องฺคมคธํ, องฺคมคธา วาฯ

อาทิคฺคหเณน อญฺโญญฺญปฺปฏิปกฺขธมฺมานํ, สกุณตฺถานญฺจ ทฺวนฺเท วิภาสา เอกตฺตํ โหติ, นปุํสกลิงฺคตฺตญฺจฯ กุสลญฺจ อกุสลญฺจ กุสลากุสลํ, กุสลากุสลา วา, เอวํ สาวชฺชานวชฺชํ, สาวชฺชานวชฺชา วา, หีนปฺปณีตํ, หีนปฺปณีตา วา, กณฺหสุกฺกํ, กณฺหสุกฺกา วา, สุขทุกฺขํ, สุขทุกฺขานิ วา, ปฏิฆานุนยํ, ปฏิฆานุนยา วา, ฉายาตปํ, ฉายาตปา วา, อาโลกนฺธการํ, อาโลกนฺธการา วา, รตฺติ จ ทิวา จ รตฺตินฺทิวํ, รตฺตินฺทิวา วา, อหญฺจ รตฺติ จ อโหรตฺตํ, อโหรตฺตา วา, ‘‘กฺวจิ สมาสนฺต’’อิจฺจาทินา อาการิการานมตฺตํฯ

สกุณานํ ทฺวนฺเท หํสา จ พกา จ หํสพกํ, หํสพกา วาฯ เอวํ การณฺฑวจกฺกวากํ, การณฺฑวจกฺกวากา วา, มยูรโกญฺจํ, มยูรโกญฺจา วา, สุกสาลิกํ, สุกสาลิกา วาฯ

สมาหารทฺวนฺโทฯ

เยภุยฺเยน เจตฺถ –

อจฺจิตปฺปสรํ ปุพฺพํ, อิวณฺณุวณฺณกํ กฺวจิ;

ทฺวนฺเท สราทฺยการนฺตํ, พหูสฺวนิยโม ภเวฯ

ทฺวนฺทสมาโส นิฏฺฐิโตฯ

ปุพฺพุตฺตรุภยญฺญตฺถ-ปฺปธานตฺตา จตุพฺพิโธ;

สมาโสยํ ทิคุ กมฺม-ธารเยหิ จ ฉพฺพิโธฯ

ทุวิโธ อพฺยยีภาโว, นวธา กมฺมธารโย;

ทิคุ ทุธา ตปฺปุริโส, อฏฺฐธา นวธา ภเว;

พหุพฺพีหิ ทฺวิธา ทฺวนฺโท, สมาโส จตุรฏฺฐธาติฯ

อิติ ปทรูปสิทฺธิยํ สมาสกณฺโฑ

จตุตฺโถฯ

5. ตทฺธิตกณฺฑ

อปจฺจตทฺธิต

อถ นามโต เอว วิภตฺยนฺตา อปจฺจาทิอตฺถวิเสเส ตทฺธิตุปฺปตฺตีติ นามโต ปรํ ตทฺธิตวิธานมารภียเตฯ

ตตฺถ ตสฺมา ติวิธลิงฺคโต ปรํ หุตฺวา หิตา สหิตาติ ตทฺธิตา, ณาทิปจฺจยานเมตํ อธิวจนํ, เตสํ วา นามิกานํ หิตา อุปการา ตทฺธิตาติ อนฺวตฺถภูตปรสมญฺญาวเสนาปิ ณาทิปฺปจฺจยาว ตทฺธิตา นามฯ

‘‘วสิฏฺฐสฺส อปจฺจ’’นฺติ วิคฺคเห –

‘‘ลิงฺคญฺจ นิปจฺจเต’’ติ อิโต ลิงฺคคฺคหณมนุวตฺตเตฯ

[361] วา ณ’ปจฺเจ

ฉฏฺฐิยนฺตโต ลิงฺคมฺหา ปฺปจฺจโย โหติ วิกปฺเปน ‘‘ตสฺส อปจฺจ’’มิจฺเจตสฺมิํ อตฺเถฯ

โส จ –

[362] ธาตุลิงฺเคหิ ปรา ปจฺจยา

ธาตูหิ, ลิงฺเคหิ จ ปจฺจยา ปราว โหนฺตีติ ปริภาสโต อปจฺจตฺถสมฺพนฺธิลิงฺคโต ฉฏฺฐิยนฺตาเยว ปโร โหติฯ ปฏิจฺจ เอตสฺมา อตฺโถ เอตีติ ปจฺจโย, ปตียนฺติ อเนน อตฺถาติ วา ปจฺจโย, ‘‘วุตฺตตฺถานมปฺปโยโค’’ติ อปจฺจสทฺทสฺส อปฺปโยโค, ‘‘เตสํ วิภตฺติโย โลปา เจ’’ติ วิภตฺติโลโป จฯ