เมนู

นการนฺตธาตุ

มาน ปูชายํ เปมเน วีมํสายํฯ มาเนติ, มานยติฯ มาตาฯ วิมาเนติ, วิมานยติ, ปฏิมาเนติ, ปฏิมานยติฯ มานนา, สมฺมานนา, วิมานนา, วิมานํ, วิมานนํ, มานิโตฯ

อมานนา ยตฺถ สนฺโต, สนฺตานํ วา วิมานนา;

หีนสมฺมานนา วาปิ, น ตตฺถ วสติํ วเสฯ

วีมํสติ, วีมํสา, วีมํสิยตีติ วีมํสิยมาโนฯ วีมํสนฺโตฯ

ตตฺถ มาเนตีติ ปูเชติ, อฏฺฐกถาสุ ปน ‘‘มาเนนฺตี’’ติ เอตสฺมิํ ฐาเน อยมตฺโถ ทสฺสิโต ‘‘มาเนนฺตีติ มเนน ปิยายนฺติฯ ปูเชนฺตีติ ปจฺจเยหิ ปูเชนฺตี’’ติฯ โส เววจนตฺถปฺปกาสนวเสน วุตฺโตติ คเหตพฺโพฯ มานนปูชนสทฺทา หิ ปริยายสทฺทตฺตา เววจนสทฺทา เอวฯ วิมาเนตีติ อวมญฺญติฯ วิมานนฺติ โสภาวิเสสโยคโต วิสิฏฺฐมานิยตาย วิมานํ, วิเสสโต มาเนตพฺพนฺติ หิ วิมานํ, เทวานํ วสนฏฺฐานภูตํ พฺยมฺหํฯ

มน ถมฺเภฯ ถมฺโภ จิตฺตสฺส ถทฺธตาฯ มาเนติ, มานยติฯ มาโนฯ

ถน เทวสทฺเทฯ เทวสทฺโท เมฆสทฺโท, ถเนติ, ถนยติฯ

ยถาปิ เมโฆ ถนยํ, วิชฺชุมาลี สตกฺกกุฯ

ถลํ นินฺนญฺจ ปูเรติ, อภิวสฺสํ วสุนฺธรํฯ

ยถา ปาวุสโก เมโฆ, ถนยนฺโต สวิชฺชุโกฯ

อูน ปริหานิยํฯ อูเนติ, อูนยติฯ อูโน โลโกฯ

ธน สทฺเทฯ ธเนติ, ธนยติ, ธนิยฺยติฯ ธนิ, ธนํฯ

ตตฺถ ธนีติ สทฺโทฯ ธนนฺติ สนฺตกํ, ตญฺหิ มม อิทนฺติ ธนายิตพฺพํ สทฺทายิตพฺพนฺติ ธนนฺติฯ อยํ ปน ธาตุ อิจฺฉายมฺปิ วตฺตติฯ ‘‘มาตา หิ ตว อิรนฺธติ, วิธูรสฺส หทยํ ธนิยฺยตี’’ติ ปาฬิ นิทสฺสนํฯ ตตฺถ ธนิยฺยตีติ ปตฺเถติ อิจฺฉติฯ

เถน โจริเยฯ โจรสฺส ภาโว โจริยํฯ ยถา สูริยํ, ยถา จ ทกฺขิยํฯ เถเนติ, เถนยติฯ เถโน, เถเนตฺวาฯ

ตนุ สทฺโทปตาเปสุฯ ตาเนติ, ตานยติฯ อิธายํ สวุทฺธิกาฯ ตนาทิคเณ วิตฺถารตฺถวเสน ‘‘ตโนติ, ตนุเต’’ติ อวุทฺธิกาฯ

วคฺคนฺตธาตุรูปานิฯ

ปการนฺตธาตุ

ญป โตสนนิสาเนสุฯ ญาเปติ, ญาปยติ, ปญฺญาเปติ, ปญฺญาปยติ, ปญฺญตฺติฯ

เอตฺถ จ นิทฺเทเส ‘‘ปญฺญาเปตี’’ติ ปทํ นิทสฺสนํฯ ตตฺถ ปญฺญาเปตีติ กตนิพฺพจเนหิ วากฺยาวยเวหิ วิตฺถารวเสน นิรวเสสโต เทสิเตหิ เวเนยฺยานํ จิตฺตปริโตสนํ พุทฺธินิสานญฺจ กโรตีติ อตฺโถฯ ปุพฺโพ นิกฺขิปเนฯ อาสนํ ปญฺญาเปติ, ปญฺญาปยติฯ ‘‘อาสนํ ปญฺญเปตี’’ติ รสฺสตฺตมฺปิ ทิสฺสติฯ อมตสฺส ทฺวารํ ปญฺญเปติ, ปญฺญาฯ การิเต ‘‘ปุริโส ปุริเสน อาสนํ ปญฺญปาเปตี’’ติ เอกเมว ปทํฯ