รุธาทิฉกฺกํ วิวิธตฺถสารํ,

มติงฺกรํ วิญฺญุชนาธิรามํ;

อุฬารฉนฺเทหิ สุเสวนียํ,

สุวณฺณหํเสหิ สุจิํว ฐานํฯ

อิติ นวงฺเค สาฏฺฐกเถ ปิฏกตฺตเย พฺยปฺปถคตีสุ วิญฺญูนํ

โกสลฺลตฺถาย กเต สทฺทนีติปฺปกรเณ รุธาทิฉกฺกํ

นาม

สตฺตรสโม ปริจฺเฉโทฯ

18. จุราทิคณปริทีปน

อิโต ปรํ ปวกฺขามิ, ปจุรตฺถหิตกฺกรํ;

จุราทิกคณนามํ, นามโต อฏฺฐมํ คณํฯ

จุร เถยฺเยฯ เถนนํ เถยฺยํ, โจริกาติ วุตฺตํ โหติฯ ตสฺมิํ เถยฺเย จุรธฺตุ วตฺตติฯ โจเรติ, โจรยติ, โจโร, โจรี, โจริกา, โจเรตุ, โจรยิตุํ, โจเรตฺวา, โจรยิตฺวาฯ กตฺตุตฺเถสุ เณณยตา จุราทิคณลกฺขณํฯ การิเต – โจราเปติ, โจราปยติ, โจราเปตุํ, โจราปยิตุํ, โจราเปตฺวา, โจราปยิตฺวาฯ กมฺเมธนํ โจเรหิ โจริยติ, โจริตํ ธนํฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ

กการนฺตธาตุ

โลก ทสฺสเนฯ โลเกติ, โลกยติ, โอโลเกติ, โอโลกยติ, อุลฺโลเกติ, อุลฺโลกยติ, อปโลเกติ, อปโลกยติ, อาโลเกติ, อาโลกยติ, วิโลเกติ, วิโลกยติฯ โลโก, อาโลโก, โลกนํ, โอโลกนํ, อุลฺโลกนํ, อาโลกนํ, วิโลกนํ, อปโลกนํ, อวโลกนํฯ โอโลเกตุํ, โอโลกยิตุํ, โอโลเกตฺวา, โอโลกยิตฺวาฯ การิเต ปน ‘‘โอโลกาเปติ, โอโลกาปยติ, โอโลกาเปตุํ, โอโลกาปยิตุํ, โอโลกาเปตฺวา , โอโลกาปยิตฺวา’’ อิจฺเจวมาทีนิ โยเชตพฺพานิฯ เอส นโย สพฺพตฺถาปิฯ

ตตฺถ โลโกติ ตโย โลกา สงฺขารโลโก สตฺตโลโก โอกาสโลโกติฯ ตตฺถ ‘‘เอโก โลโก สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺฐิติกา’’ติ อาคตฏฺฐาเน สงฺขารโลโก เวทิตพฺโพฯ ‘‘สสฺสโต โลโก’ติ วา ‘อสสฺสโต โลโก’ติ วา’’ติ อาคตฏฺฐาเน สตฺตโลโกฯ

‘‘ยาวตา จนฺทิมสูริยา ปริหรนฺติ,

ทิสา ภนฺติ วิโรจมานา;

ตาว สหสฺสธา โลโก,

เอตฺถ เต วตฺตเต วโส’’ติ

อาคตฏฺฐาเน โอกาสโลโกฯ

อถ วา โลโกติ ติวิโธ โลโก กิเลสโลโก ภวโลโก อินฺทฺริยโลโกติฯ ตตฺถ ราคาทิกิเลสพหุลตาย กามาวจรสตฺตา กิเลสโลโกฯ ฌานาภิญฺญาปริพุทฺธิยา รูปาวจรสตฺตา ภวโลโกฯ อาเนญฺชสมาธิพหุลตาย วิสทินฺทฺริยตฺตา อรูปาวจรสตฺตา อินฺทฺริยโลโกฯ อถ วา กิลิสฺสนํ กิเลโส, วิปากทุกฺขนฺติ อตฺโถฯ ตสฺมา ทุกฺขพหุลตาย อปาเยสุ สตฺตา กิเลสโลโกฯ ตทญฺเญ สตฺตา สมฺปตฺติภวภาวโต ภวโลโกฯ ตตฺถ เย วิมุตฺติปริปาจเกหิ อินฺทฺริเยหิ สมนฺนาคตา สตฺตา, โส อินฺทฺริยโลโกติ เวทิตพฺพํฯ

ชาตกฏฺฐกถายํ ปน –