อคมาสิ ปุรํ ราชา, เถรา ตตฺเถว เต วสุํ;
กาเล ปิณฺฑาย นครํ, ปวิสนฺตา’นุกมฺปกาฯ
[14]
นิฏฺฐิเต เลณกมฺมมฺหิ, อาสฬฺหิปุณฺณมาสิยํ;
คนฺตฺวา อทาสิ เถรานํ, ราชา วิหารทกฺขิณํฯ
[15]
ทฺวตฺติํสมาฬกานญฺจ, วิหารสฺส จ ตสฺส โข;
สีมํ สีมาติโค เถโร, พนฺธิตฺวา ตทเหว โสฯ
[16]
เตสํ ปพฺพชฺชาเปกฺขานํ, อกาสิ อุปสมฺปทํ;
สพฺเพสํ สพฺพปฐมํ, พทฺเธ ตุมฺพรุมาฬเกฯ
[17]
เอเต ทฺวาสฏฺฐิ อรหนฺโต, สพฺเพ เจติยปพฺพเต;
ตตฺถ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา, อกํสุ ราชสงฺคหํฯ
[18]
เทวมนุสฺสคณคณิตํ ตํ,
ตญฺจ คณํ คุณวิตฺถตกิตฺติํ;
ยานมุปจฺจ จ มานยมานา,
ปุญฺญจยํ วิปุลํ อกริํสูติฯ
สุชนปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
เจติยปพฺพตวิหารปฏิคฺคหโก นาม
โสฬสโม ปริจฺเฉโทฯ
สตฺตรสม ปริจฺเฉท
ธาตุอาคมโน
[1]
วุตฺถวสฺโส ปวาเรตฺวา, กตฺติกปุณฺณมาสิยํ;
อโวเจ’ทํ มหาราชํ, มหาเถโร มหามติฯ
[2]
จิรทิฏฺโฐ หิ สมฺพุทฺโธ, สตฺถา โน มนุชาธิป;
อนาถวาสํ อวสิมฺห, นตฺถิ โน ปูชิยํ อิธฯ
[3]
‘‘ภาสิตฺถ นนุ ภนฺเตเม, สมฺพุทฺโธ นิพฺพุโต’’ อิติ;
อาห ธาตูสุ ทิฏฺเฐสุ, ทิฏฺโฐ โหติ ชิโน’’ อิติฯ
[4]
วิทิโต โว อธิปฺปาโย, ถูปสฺส การเณ มยา;
กาเรสฺสามิ อหํ ถูปํ, ตุมฺเห ชานาถ ธาตุโยฯ
[5]
มนฺเตหิ สุมเนนาติ, เถโร ราชานมพฺรวิ;
ราชา’ห สามเณรํ ตํ, กุโต ลจฺฉาม ธาตุโยฯ
[6]
วิภูสยิตฺวา นครํ, มคฺคญฺจ มนุชาธิป;
อุโปสถี สปริโส, หตฺถิํ อารุยฺห มงฺคลํฯ
[7]
เสตจฺฉตฺตํ ธารยนฺโต, ตาลาวจรสํหิโต;
มหานาควนุยฺยานํ, สายนฺหสมเย วชฯ
[8]
ธาตุเภทญฺญุโน ราช, ธาตุโย ตตฺถ ลจฺฉสิ;
อิจฺฉาห สามเณโร โส, สุมโน ตํ สุมานสํฯ
[9]
เถโร’ถ ราชกุลโต, คนฺตฺวา เจติยปพฺพตํ;
อามนฺติย สามเณรํ, สุมนํ สุมโน คติํฯ
[10]
เอหิ ตฺวํ ภทฺร สุมน, คนฺตฺวา ปุปฺผปุรํ วรํ;
อยฺยกํ เต มหาราชํ, เอวํ โน วจนํ วทฯ
[11]
สหาโย เต มหาราช, มหาราชา มรุปฺปิโย;
ปสนฺโน พุทฺธสมเย, ถูปํ กาเรตุมิจฺฉติฯ
[12]
มุนิโน ธาตุโย เทหิ, ปตฺตํ ภุตฺตญฺจ สตฺถุนา;
สรีรธาตุโย สนฺติ, พหโว หิ ตวนฺติเกฯ
[13]
ปตฺตปูรา คเหตฺวา ตา, คนฺตฺวา เทวปุรํ วรํ;
สกฺกํ เทวานมินฺทํ ตํ, เอวํ โน วจนํ วทฯ
[14]
ติโลกทกฺขิเณยฺยสฺส, ทาฐาธาตุ จ ทกฺขิณา;
ตวนฺติกมฺหิ เทวินฺท, ทกฺขิณกฺขกธาตุ จฯ
[15]
ทาฐํ ตฺวเมว ปูเชหิ, อกฺขกํ เทหิ สตฺถุโน;
ลํกาทีปสฺส กิจฺเจสุ, มาปมชฺช สุราธิปฯ
[16]
‘‘เอวํ ภนฺเต’’ติ วตฺวา โส, สามเณโร มหิทฺธิโก;
ตงฺขณํเยว อคมา, ธมฺมาโสกสฺส สนฺติกํฯ
[17]
สาลมูลมฺหิ ฐปิตํ, มหาโพธิํ ตหิํ สุตํ;
กตฺติกจฺฉณปูชาหิ, ปูชิยํ ตญฺจ อทฺทสฯ
[18]
เถรสฺส วจนํ วตฺวา, ราชโต ลทฺธธาตุโย;
ปตฺตปูรํ คเหตฺวาน, หิมวนฺตมุปาคมิฯ
[19]
หิมวนฺเต ฐเปตฺวาน, สธาตุํ ปตฺตมุตฺตมํ;
เทวินฺทสนฺติกํ คนฺตฺวา, เถรสฺส วจนํ ภณิฯ
[20]
จูฬามณิ เจติยมฺหา, คเหตฺวา ทกฺขิณกฺขกํ;
สามเณรสฺส ปาทาสิ, สกฺโก เทวานมิสฺสโรฯ
[21]
ตํ ธาตุํ ธาตุปตฺตญฺจ, อาทาย สุมโน ตโต;
อาคมฺม เจติยคิริํ, เถรสฺส’ทาสิ ตํ ยติฯ
[22]
มหานาควนุยฺยานํ, วุตฺเตนา วิธินา’คมา;
สายนฺหาสมเย ราชา, ราชเสนา ปุรกฺขโตฯ
[23]
ฐเปสิ ธาตุโย สพฺพา, เถโร ตตฺเถว ปพฺพเต;
มิสฺสกํ ปพฺพตํ ตสฺมา, อาหุ เจติย ปพฺพตํฯ
[24]
ฐเปตฺวา ธาตุปตฺตํ ตํ, เถโร เจติยปพฺพเต;
คเหตฺวา อกฺขกํ ธาตุํ, สงฺเกตํ สคโณ’คมาฯ
[25]
สจายํ มุนิโน ธาตุ, ฉตฺตํ นมตุ เม สยํ;
ชณฺณุเกหิ กรีธาตุ, ธาตุจงฺโกฏโก อยํฯ
[26]
สิรสฺมิํ เม ปติฏฺฐาตุ, อาคมฺม สห ธาตุโก;
อิติ ราชา วิจินฺเตสิ, จินฺติตํ ตํ ตถา อหุฯ
[27]
อมเตนา’ภิสิตฺโตว, อหุ หฏฺโฐ’ติ ภูปติ;
สีสโต ตํ คเหตฺวาน, หตฺถิกฺขนฺเธ ฐเปสิตํฯ
[28]
หฏฺโฐ หตฺตี กุญฺจนาทํ, อกา กมฺปิตฺถ เมทินี;
ตโต นาโค นิวตฺติตฺวา, สเถร พลวาหโนฯ
[29]
ปุรตฺถิเมน ทฺวาเรน, ปวิสิตฺวา ปุรํ สุภํ;
ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, นิกฺขมิตฺวา ตโต ปุนฯ
[30]
ถูปาราเม เจติยสฺส, ฐานโต ปจฺฉโต กตํ;
ปโมชวตฺถุํ คนฺตฺวาน, โพธิฐาเน นิวตฺติยฯ
[31]
ปุรตฺถาวทโน อฐา, ถูปฐานํ ตทา หิตํ;
กทมฺพปุปฺผอาทาริ-วลฺลีหิ จิตกํ อหุฯ
[32]
มนุสฺสเทโว เทเวหิ, ตํ ฐานํ รกฺขิตํ สุจิํ;
โสธาเปตฺวา ภูสยิตฺวา, ตงฺขณํเยว สาธุกํฯ
[33]
ธาตุํ โอโรปนตฺถาย, อารภี หตฺถิกฺขนฺธโต;
นาโค น อิจฺฉิตํ ราชา, เถรํ ปุจฺฉิตฺถ ตํ มนํฯ
[34]
อตฺตโน ขนฺธสมเก, ฐาเน ฐปนมิจฺฉติ;
ธาตุโอโรปนํ เตน, น อิฏฺฐมี’ติ โส พฺรวิฯ
[35]
อาณาเปตฺวา ขณํเยว,
สุกฺขาโต’ภยวาปิโต;
สุกฺขกทฺทม ขณฺเฑหิ,
จิตา เปตฺวาน ตํ สมํฯ
[36]
อลงฺกริตฺวาน พหุธา, ราชา ตํ ฐานมุตฺตมํ;
โอโรเปตฺวา หตฺถิกฺขนฺธา, ธาตุํ ตตฺถ ฐเปสิตํฯ
[37]
ธาตารกฺขํ สํวิธาย, ฐเปตฺวา ตตฺถ หตฺถินํ;
ธาตุถูปสฺส กรเณ, ราชา ตุริตมานโสฯ
[38]
พหู มนุสฺเส โยเชตฺวา, อิตฺถิกากรเณ ลหุํ;
ธาตุกิจฺจํ วิจินฺเตนฺโต, สามจฺโจ ปาวิสี ปุรํฯ
[39]
มหามหินฺทตฺเถโร ตุ, มหา เมฆวนํ สุภํ;
สคโณ อภิคนฺตฺวาน, ตตฺถ วาสมกปฺปยิฯ
[40]
รตฺติํ นาโค’นุปริยาติ, ตํ ฐานํ โส สธาตุ กํ;
โพธิฐานมฺหิ สาลาย, ทิวาฐาติ สธาตุโกฯ
[41]
วตฺถุสฺส ตสฺโส’ปริโต, ถูปํ เถรมตานุ โค;
ชงฺฆามตฺตํ จิตาเปตฺวา, กติปาเหน ภูปติฯ
[42]
ตตฺถ ธาตุปติฏฺฐานํ, โฆสาเปตฺวา อุปาคมิ;
ตโต ตโต สมนฺโต จ, สมาคมิ มหาชโนฯ
[43]
ตสฺมิํ สมาคเม ธาตุ, หตฺถิกฺขนฺธา นคาคฺคตา;
สตฺตตาลปฺปมาณมฺหิ, ทิสฺสนฺติ นภสิฏฺฐิตาฯ
[44]
วิมฺหาปยนฺติ ชนตํ, ยมกํ ปาฏิหาริยํ;
กณฺณมฺพมูเล พุทฺโธ’ว, อกริ โลมหํสนํฯ
[45]
ตโต นิกฺขนฺตชาลาหิ, ชลธาราหิ จา’สกิํ;
อยํ โอภาสิตา’สิตฺตา, สพฺพาลํกามหี มหุฯ
[46]
ปรินิพฺพานมญฺจมฺหิ, นิปนฺเนน ชิเนน หิ;
กตํ มหาอธิฏฺฐาน-ปญฺจกํ ปญฺจจกฺขุนาฯ
[47]
คยฺหมานา มหาโพธิ สาขาโสเกน ทกฺขิณา;
ฉิชฺชิตฺวาน สยํเยว, ปติฏฺฐาตุ กฏาหเกฯ
[48]
ปติฏฺฐหิตฺวา สา สาขา, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย สุภา;
รญฺชยนฺตี ทิสา สพฺพา, ผลปตฺเตหิ มุจฺจตุฯ
[49]
สสุวณฺณกฏาหา สา, อุคฺคนฺตฺวาน มโนรมา;
อทิสฺสมานา สตฺตาหํ, หิมคพฺภมฺหิ ติฏฺฐตุฯ
[50]
ถูปาราเม ปติฏฺฐนฺตํ, มม ทกฺขิณอกฺขกํ;
กโรตุ นภมุคฺคนฺตฺวา, ยมยํ ปาฏิหาริยํฯ
[51]
ลงฺกา ลงฺการภูตมฺหิ, เหมมาลิกเจติเย;
ปติฏฺฐหนฺติโย ธาตุ, โทณมตฺตา ปมาณโตฯ
[52]
พุทฺธเวสธรา หุตฺวา, อุคฺคนฺตฺวา นภสิฏฺฐิตา;
ปติฏฺฐํ ตุ กริตฺวาน, ยมกํ ปาฏิหาริยํฯ
[53]
อธิฏฺฐานานิ ปญฺเจ’ว, อธิฏฺฐาสิ ตถาคโต;
อกาสิ ตสฺมา สา ธาตุ, ตทา ตํ ปาฏิหาริยํฯ
[54]
อากาสา โอตริตฺวา สา, อฏฺฐาภูปสฺส มุทฺธนิ;
อตีวหฏฺโฐ ตํ ราชา, ปติฏฺฐาเปสิ เจติเยฯ
[55]
ปติฏฺฐิตาย ตสฺสา จ, ธาตุยา เจติเย ตทา;
อหุ มหาภูมิจาโล, อพฺภุโต โลมหํสโนฯ
[56]
เอวํ อจินฺติยา พุทฺธา, พุทฺธธมฺมา อจินฺติยา;
อจินฺติเย ปสนฺนานํ, วิปาโก โหติ อจินฺติโยฯ
[57]
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปสีทิํสุ ชเน ชนา;
มตฺตาภโย ราชปุตฺโต, กนิฏฺโฐ ราชิโน ปนฯ
[58]
มุนิสฺสเร ปสีทิตฺวา, ยาจิตฺวาน นริสฺสรํ;
ปุริสานํ สหสฺเสน, สห ปพฺพชิสาสเนฯ
[59]
เจตาริคามโต จาปิ, ทฺวารมณฺฑลโตปิ จ;
วิหีรพีชโต จาปิ, ตถา คลฺลกปิฏฺฐิโตฯ
[60]
ตโถ’ปติสฺสคามา จ, ปญฺจ ปญฺจ สตานิ จ;
ปพฺพชุํ ทารกา หฏฺฐา, ชาตสทฺธา ตถาคเตฯ
[61]
เอวํ ปุรา พาหิรา จ, สพฺเพ ปพฺพชิตา ตทา;
ติํส ภิกฺขุสหสฺสานิ, อเหสุํ ชินสาสเนฯ
[62]
ถูปาราเม ถูปวรํ, นิฏฺฐาเปตฺวา มหีปติ;
รตนาทีหิ’เนเกหิ, สทา ปูชมการยิฯ
[63]
ราโชโรธา ขตฺติยา จ, อมจฺจา นาครา ตถา;
สพฺเพ ชนปทา เจว, ปุชา’กํสุ วิสุํ วิสุํฯ
[64]
ถูปปุพฺพงฺคมํ ราชา, วิหารํ ตตฺถ การยิ;
ถูปาราโมติ เตเน’ส, วิหาโร วิสฺสุโต อหุฯ
[65]
สกธาตุสรีรเกน เจ’วํ,
ปรินิพฺพานคโตปิ โลกนาโถ;
ชนกายหิตํ สุขญฺจ สมฺมา,
พหุธา’กาสิ ฐิเต ชิเน กถาวกาติฯ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุอคมโน นาม
สตฺตรสโม ปริจฺเฉโทฯ
อฏฺฐารสม ปริจฺเฉท
มหาโพธิคฺคหโณ
[1]
มหาโพธิญฺจ เถริญฺจ, อาณาเปตุํ มหีปติ;
เถเรน วุตฺตวจนํ, สรมาโน สเก ฆเรฯ
[2]
อนฺโตวสฺเส’ก ทิวสํ, นิสินฺโน เถรสนฺติเก;
สหา’มจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, ภาคิเนยฺยํ สยํ สกํฯ
[3]