อคมาสิ ปุรํ ราชา, เถรา ตตฺเถว เต วสุํ;

กาเล ปิณฺฑาย นครํ, ปวิสนฺตา’นุกมฺปกาฯ

[14]

นิฏฺฐิเต เลณกมฺมมฺหิ, อาสฬฺหิปุณฺณมาสิยํ;

คนฺตฺวา อทาสิ เถรานํ, ราชา วิหารทกฺขิณํฯ

[15]

ทฺวตฺติํสมาฬกานญฺจ, วิหารสฺส จ ตสฺส โข;

สีมํ สีมาติโค เถโร, พนฺธิตฺวา ตทเหว โสฯ

[16]

เตสํ ปพฺพชฺชาเปกฺขานํ, อกาสิ อุปสมฺปทํ;

สพฺเพสํ สพฺพปฐมํ, พทฺเธ ตุมฺพรุมาฬเกฯ

[17]

เอเต ทฺวาสฏฺฐิ อรหนฺโต, สพฺเพ เจติยปพฺพเต;

ตตฺถ วสฺสํ อุปคนฺตฺวา, อกํสุ ราชสงฺคหํฯ

[18]

เทวมนุสฺสคณคณิตํ ตํ,

ตญฺจ คณํ คุณวิตฺถตกิตฺติํ;

ยานมุปจฺจ จ มานยมานา,

ปุญฺญจยํ วิปุลํ อกริํสูติฯ

สุชนปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

เจติยปพฺพตวิหารปฏิคฺคหโก นาม

โสฬสโม ปริจฺเฉโทฯ

สตฺตรสม ปริจฺเฉท

ธาตุอาคมโน

[1]

วุตฺถวสฺโส ปวาเรตฺวา, กตฺติกปุณฺณมาสิยํ;

อโวเจ’ทํ มหาราชํ, มหาเถโร มหามติฯ

[2]

จิรทิฏฺโฐ หิ สมฺพุทฺโธ, สตฺถา โน มนุชาธิป;

อนาถวาสํ อวสิมฺห, นตฺถิ โน ปูชิยํ อิธฯ

[3]

‘‘ภาสิตฺถ นนุ ภนฺเตเม, สมฺพุทฺโธ นิพฺพุโต’’ อิติ;

อาห ธาตูสุ ทิฏฺเฐสุ, ทิฏฺโฐ โหติ ชิโน’’ อิติฯ

[4]

วิทิโต โว อธิปฺปาโย, ถูปสฺส การเณ มยา;

กาเรสฺสามิ อหํ ถูปํ, ตุมฺเห ชานาถ ธาตุโยฯ

[5]

มนฺเตหิ สุมเนนาติ, เถโร ราชานมพฺรวิ;

ราชา’ห สามเณรํ ตํ, กุโต ลจฺฉาม ธาตุโยฯ

[6]

วิภูสยิตฺวา นครํ, มคฺคญฺจ มนุชาธิป;

อุโปสถี สปริโส, หตฺถิํ อารุยฺห มงฺคลํฯ

[7]

เสตจฺฉตฺตํ ธารยนฺโต, ตาลาวจรสํหิโต;

มหานาควนุยฺยานํ, สายนฺหสมเย วชฯ

[8]

ธาตุเภทญฺญุโน ราช, ธาตุโย ตตฺถ ลจฺฉสิ;

อิจฺฉาห สามเณโร โส, สุมโน ตํ สุมานสํฯ

[9]

เถโร’ถ ราชกุลโต, คนฺตฺวา เจติยปพฺพตํ;

อามนฺติย สามเณรํ, สุมนํ สุมโน คติํฯ

[10]

เอหิ ตฺวํ ภทฺร สุมน, คนฺตฺวา ปุปฺผปุรํ วรํ;

อยฺยกํ เต มหาราชํ, เอวํ โน วจนํ วทฯ

[11]

สหาโย เต มหาราช, มหาราชา มรุปฺปิโย;

ปสนฺโน พุทฺธสมเย, ถูปํ กาเรตุมิจฺฉติฯ

[12]

มุนิโน ธาตุโย เทหิ, ปตฺตํ ภุตฺตญฺจ สตฺถุนา;

สรีรธาตุโย สนฺติ, พหโว หิ ตวนฺติเกฯ

[13]

ปตฺตปูรา คเหตฺวา ตา, คนฺตฺวา เทวปุรํ วรํ;

สกฺกํ เทวานมินฺทํ ตํ, เอวํ โน วจนํ วทฯ

[14]

ติโลกทกฺขิเณยฺยสฺส, ทาฐาธาตุ จ ทกฺขิณา;

ตวนฺติกมฺหิ เทวินฺท, ทกฺขิณกฺขกธาตุ จฯ

[15]

ทาฐํ ตฺวเมว ปูเชหิ, อกฺขกํ เทหิ สตฺถุโน;

ลํกาทีปสฺส กิจฺเจสุ, มาปมชฺช สุราธิปฯ

[16]

‘‘เอวํ ภนฺเต’’ติ วตฺวา โส, สามเณโร มหิทฺธิโก;

ตงฺขณํเยว อคมา, ธมฺมาโสกสฺส สนฺติกํฯ

[17]

สาลมูลมฺหิ ฐปิตํ, มหาโพธิํ ตหิํ สุตํ;

กตฺติกจฺฉณปูชาหิ, ปูชิยํ ตญฺจ อทฺทสฯ

[18]

เถรสฺส วจนํ วตฺวา, ราชโต ลทฺธธาตุโย;

ปตฺตปูรํ คเหตฺวาน, หิมวนฺตมุปาคมิฯ

[19]

หิมวนฺเต ฐเปตฺวาน, สธาตุํ ปตฺตมุตฺตมํ;

เทวินฺทสนฺติกํ คนฺตฺวา, เถรสฺส วจนํ ภณิฯ

[20]

จูฬามณิ เจติยมฺหา, คเหตฺวา ทกฺขิณกฺขกํ;

สามเณรสฺส ปาทาสิ, สกฺโก เทวานมิสฺสโรฯ

[21]

ตํ ธาตุํ ธาตุปตฺตญฺจ, อาทาย สุมโน ตโต;

อาคมฺม เจติยคิริํ, เถรสฺส’ทาสิ ตํ ยติฯ

[22]

มหานาควนุยฺยานํ, วุตฺเตนา วิธินา’คมา;

สายนฺหาสมเย ราชา, ราชเสนา ปุรกฺขโตฯ

[23]

ฐเปสิ ธาตุโย สพฺพา, เถโร ตตฺเถว ปพฺพเต;

มิสฺสกํ ปพฺพตํ ตสฺมา, อาหุ เจติย ปพฺพตํฯ

[24]

ฐเปตฺวา ธาตุปตฺตํ ตํ, เถโร เจติยปพฺพเต;

คเหตฺวา อกฺขกํ ธาตุํ, สงฺเกตํ สคโณ’คมาฯ

[25]

สจายํ มุนิโน ธาตุ, ฉตฺตํ นมตุ เม สยํ;

ชณฺณุเกหิ กรีธาตุ, ธาตุจงฺโกฏโก อยํฯ

[26]

สิรสฺมิํ เม ปติฏฺฐาตุ, อาคมฺม สห ธาตุโก;

อิติ ราชา วิจินฺเตสิ, จินฺติตํ ตํ ตถา อหุฯ

[27]

อมเตนา’ภิสิตฺโตว, อหุ หฏฺโฐ’ติ ภูปติ;

สีสโต ตํ คเหตฺวาน, หตฺถิกฺขนฺเธ ฐเปสิตํฯ

[28]

หฏฺโฐ หตฺตี กุญฺจนาทํ, อกา กมฺปิตฺถ เมทินี;

ตโต นาโค นิวตฺติตฺวา, สเถร พลวาหโนฯ

[29]

ปุรตฺถิเมน ทฺวาเรน, ปวิสิตฺวา ปุรํ สุภํ;

ทกฺขิเณน จ ทฺวาเรน, นิกฺขมิตฺวา ตโต ปุนฯ

[30]

ถูปาราเม เจติยสฺส, ฐานโต ปจฺฉโต กตํ;

ปโมชวตฺถุํ คนฺตฺวาน, โพธิฐาเน นิวตฺติยฯ

[31]

ปุรตฺถาวทโน อฐา, ถูปฐานํ ตทา หิตํ;

กทมฺพปุปฺผอาทาริ-วลฺลีหิ จิตกํ อหุฯ

[32]

มนุสฺสเทโว เทเวหิ, ตํ ฐานํ รกฺขิตํ สุจิํ;

โสธาเปตฺวา ภูสยิตฺวา, ตงฺขณํเยว สาธุกํฯ

[33]

ธาตุํ โอโรปนตฺถาย, อารภี หตฺถิกฺขนฺธโต;

นาโค น อิจฺฉิตํ ราชา, เถรํ ปุจฺฉิตฺถ ตํ มนํฯ

[34]

อตฺตโน ขนฺธสมเก, ฐาเน ฐปนมิจฺฉติ;

ธาตุโอโรปนํ เตน, น อิฏฺฐมี’ติ โส พฺรวิฯ

[35]

อาณาเปตฺวา ขณํเยว,

สุกฺขาโต’ภยวาปิโต;

สุกฺขกทฺทม ขณฺเฑหิ,

จิตา เปตฺวาน ตํ สมํฯ

[36]

อลงฺกริตฺวาน พหุธา, ราชา ตํ ฐานมุตฺตมํ;

โอโรเปตฺวา หตฺถิกฺขนฺธา, ธาตุํ ตตฺถ ฐเปสิตํฯ

[37]

ธาตารกฺขํ สํวิธาย, ฐเปตฺวา ตตฺถ หตฺถินํ;

ธาตุถูปสฺส กรเณ, ราชา ตุริตมานโสฯ

[38]

พหู มนุสฺเส โยเชตฺวา, อิตฺถิกากรเณ ลหุํ;

ธาตุกิจฺจํ วิจินฺเตนฺโต, สามจฺโจ ปาวิสี ปุรํฯ

[39]

มหามหินฺทตฺเถโร ตุ, มหา เมฆวนํ สุภํ;

สคโณ อภิคนฺตฺวาน, ตตฺถ วาสมกปฺปยิฯ

[40]

รตฺติํ นาโค’นุปริยาติ, ตํ ฐานํ โส สธาตุ กํ;

โพธิฐานมฺหิ สาลาย, ทิวาฐาติ สธาตุโกฯ

[41]

วตฺถุสฺส ตสฺโส’ปริโต, ถูปํ เถรมตานุ โค;

ชงฺฆามตฺตํ จิตาเปตฺวา, กติปาเหน ภูปติฯ

[42]

ตตฺถ ธาตุปติฏฺฐานํ, โฆสาเปตฺวา อุปาคมิ;

ตโต ตโต สมนฺโต จ, สมาคมิ มหาชโนฯ

[43]

ตสฺมิํ สมาคเม ธาตุ, หตฺถิกฺขนฺธา นคาคฺคตา;

สตฺตตาลปฺปมาณมฺหิ, ทิสฺสนฺติ นภสิฏฺฐิตาฯ

[44]

วิมฺหาปยนฺติ ชนตํ, ยมกํ ปาฏิหาริยํ;

กณฺณมฺพมูเล พุทฺโธ’ว, อกริ โลมหํสนํฯ

[45]

ตโต นิกฺขนฺตชาลาหิ, ชลธาราหิ จา’สกิํ;

อยํ โอภาสิตา’สิตฺตา, สพฺพาลํกามหี มหุฯ

[46]

ปรินิพฺพานมญฺจมฺหิ, นิปนฺเนน ชิเนน หิ;

กตํ มหาอธิฏฺฐาน-ปญฺจกํ ปญฺจจกฺขุนาฯ

[47]

คยฺหมานา มหาโพธิ สาขาโสเกน ทกฺขิณา;

ฉิชฺชิตฺวาน สยํเยว, ปติฏฺฐาตุ กฏาหเกฯ

[48]

ปติฏฺฐหิตฺวา สา สาขา, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย สุภา;

รญฺชยนฺตี ทิสา สพฺพา, ผลปตฺเตหิ มุจฺจตุฯ

[49]

สสุวณฺณกฏาหา สา, อุคฺคนฺตฺวาน มโนรมา;

อทิสฺสมานา สตฺตาหํ, หิมคพฺภมฺหิ ติฏฺฐตุฯ

[50]

ถูปาราเม ปติฏฺฐนฺตํ, มม ทกฺขิณอกฺขกํ;

กโรตุ นภมุคฺคนฺตฺวา, ยมยํ ปาฏิหาริยํฯ

[51]

ลงฺกา ลงฺการภูตมฺหิ, เหมมาลิกเจติเย;

ปติฏฺฐหนฺติโย ธาตุ, โทณมตฺตา ปมาณโตฯ

[52]

พุทฺธเวสธรา หุตฺวา, อุคฺคนฺตฺวา นภสิฏฺฐิตา;

ปติฏฺฐํ ตุ กริตฺวาน, ยมกํ ปาฏิหาริยํฯ

[53]

อธิฏฺฐานานิ ปญฺเจ’ว, อธิฏฺฐาสิ ตถาคโต;

อกาสิ ตสฺมา สา ธาตุ, ตทา ตํ ปาฏิหาริยํฯ

[54]

อากาสา โอตริตฺวา สา, อฏฺฐาภูปสฺส มุทฺธนิ;

อตีวหฏฺโฐ ตํ ราชา, ปติฏฺฐาเปสิ เจติเยฯ

[55]

ปติฏฺฐิตาย ตสฺสา จ, ธาตุยา เจติเย ตทา;

อหุ มหาภูมิจาโล, อพฺภุโต โลมหํสโนฯ

[56]

เอวํ อจินฺติยา พุทฺธา, พุทฺธธมฺมา อจินฺติยา;

อจินฺติเย ปสนฺนานํ, วิปาโก โหติ อจินฺติโยฯ

[57]

ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปสีทิํสุ ชเน ชนา;

มตฺตาภโย ราชปุตฺโต, กนิฏฺโฐ ราชิโน ปนฯ

[58]

มุนิสฺสเร ปสีทิตฺวา, ยาจิตฺวาน นริสฺสรํ;

ปุริสานํ สหสฺเสน, สห ปพฺพชิสาสเนฯ

[59]

เจตาริคามโต จาปิ, ทฺวารมณฺฑลโตปิ จ;

วิหีรพีชโต จาปิ, ตถา คลฺลกปิฏฺฐิโตฯ

[60]

ตโถ’ปติสฺสคามา จ, ปญฺจ ปญฺจ สตานิ จ;

ปพฺพชุํ ทารกา หฏฺฐา, ชาตสทฺธา ตถาคเตฯ

[61]

เอวํ ปุรา พาหิรา จ, สพฺเพ ปพฺพชิตา ตทา;

ติํส ภิกฺขุสหสฺสานิ, อเหสุํ ชินสาสเนฯ

[62]

ถูปาราเม ถูปวรํ, นิฏฺฐาเปตฺวา มหีปติ;

รตนาทีหิ’เนเกหิ, สทา ปูชมการยิฯ

[63]

ราโชโรธา ขตฺติยา จ, อมจฺจา นาครา ตถา;

สพฺเพ ชนปทา เจว, ปุชา’กํสุ วิสุํ วิสุํฯ

[64]

ถูปปุพฺพงฺคมํ ราชา, วิหารํ ตตฺถ การยิ;

ถูปาราโมติ เตเน’ส, วิหาโร วิสฺสุโต อหุฯ

[65]

สกธาตุสรีรเกน เจ’วํ,

ปรินิพฺพานคโตปิ โลกนาโถ;

ชนกายหิตํ สุขญฺจ สมฺมา,

พหุธา’กาสิ ฐิเต ชิเน กถาวกาติฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

ธาตุอคมโน นาม

สตฺตรสโม ปริจฺเฉโทฯ

อฏฺฐารสม ปริจฺเฉท

มหาโพธิคฺคหโณ

[1]

มหาโพธิญฺจ เถริญฺจ, อาณาเปตุํ มหีปติ;

เถเรน วุตฺตวจนํ, สรมาโน สเก ฆเรฯ

[2]

อนฺโตวสฺเส’ก ทิวสํ, นิสินฺโน เถรสนฺติเก;

สหา’มจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, ภาคิเนยฺยํ สยํ สกํฯ

[3]