สปุตฺตทาเรหิ สมคฺควาสํ,
นราทินาโถ นิวสํ ตหิํโส;
ติพฺเพน ผุฏฺโฐ มหตาคเทน,
รชฺเชน สทฺธิํ วิชหิตฺถ เทสํฯ
สุชนปฺปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
กุมาโรทโย นาม
สฏฺฐิโม ปริจฺเฉโทฯ
เอกสฏฺฐิม ปริจฺเฉท
สงฺขตฺถลิปุราภิคมโน
[1]
สุตฺวา ทฺเว ภาตโร อญฺเญ, เชฏฺฐสฺโส ปรติํสทา;
ขิปฺปํ สรฏฺฐา อาคมฺม, กาเรสุํ อนฺติมํ วิธิํฯ
[2]
อถ กิตฺติสิริเมโฆ, รฏฺฐํ เชฏฺฐสฺส ภาตุโน;
อตฺตาธีนํ กริตฺวาน, อามนฺติย กณิฏฺฐกํฯ
[3]
ทตฺวา รฏฺฐทฺวยํ อญฺญํ, วตฺถุํ ตตฺเถว อาทิสิ;
โส’ปิ เชฏฺฐสฺส ภาตุสฺส, วจนํ สมฺปฏิจฺฉิยฯ
[4]
สมาทาย กุมารญฺจ, เทวิญฺจ รตนาวลิํ;
ธีตโร ทฺเว จ คนฺตาน, มหา นามหุลํ ปุรํฯ
[5]
สมคฺคา นิวสํ ตตฺถ, กุมารสฺส สิขามหํ;
กาเรตฺวา ปริหาเรน, วฑฺเฒสิ มหตา สทาฯ
[6]
ตโต โส เทวิยา เชฏฺฐํ-ธีตรํ มิตฺตนามิกํ;
ทาตุกาโม สปุตฺตสฺส, สหามจฺเจหิ มนฺตยิฯ
[7]
กาลิงฺคนฺวยสมฺภูตา, ปาเยนขลุ ภูมิปา;
สามิภาวํ คตา อสฺมิํ, ลงฺกาทีปมฺหี ภูยโสฯ
[8]
กาลิงฺคโคตฺต สมฺภูต, คชพาหุสฺส ทาตเว;
คูฬรูเปน เทวี’ยํ, ยทิ เปเสยฺย ธีตรํฯ
[9]
ภิยฺโย วิวาหสมฺพทฺโธ, พลวา โส ภวิสฺสติ;
มยฺหํ เอโส นิราลมฺโพ, ปุตฺโต เหหีติ สพฺพถาฯ
[10]
ตสฺมา เม สุนูโน เอสา, ทาตุํ ยุตฺตา กุมาริกา;
เอวํ สติ วตมฺหากํ, วฑฺฒิเย’ว สิยา ‘‘อิติ’’ฯ
[11]
เทวีปิ สุตฺวา ตํ สพฺพ-มาทิจฺจนฺวย มณฺฑนา;
สพฺพถา ตมนิจฺฉนฺติ, อิทมาห มหีปติํฯ
[12]
ฆาเตตฺวา สกเล ยกฺเข, กุมาโร วิชยวฺหโย;
ลํกาทีปมิมํ’กาสิ, มนุสฺสาวาสกํ สทาฯ
[13]
ตโต ปภุติ อมฺหากํ, ฆเฏสุํ วิชยนฺวยํ;
กาลิงฺควํสเชเหว, สมฺพนฺธํ กตฺว ปุพฺพกํฯ
[14]
อญฺญภูปาล สมฺพนฺโธ, สุตปุพฺโพ ปินตฺถิโน;
โสมวํส สมุมฺภูเต, ฐเปตฺวา ธรณิสฺสเรฯ
[15]
ตุยฺหํ ชาโตติ อมฺหากํ, สมฺพนฺโธ โส กถํ สิยา;
อริยนฺวย สมฺภูต, กุมาเรน สหามุนาฯ
[16]
เอวํ โส เทวิยา ตาย, เนกโส วารยนฺติยา;
ปสยฺหสก ปุตฺถสฺส, ตํ กุมาริมทาปยิฯ
[17]
โส อเนกคุโณทาร- ภริยานุคโต ตโต;
รญฺชยนฺโต ชเน สพฺเพ, ชนกสนฺติเก วสิฯ
[18]
เอกวีสติํ วสฺสานิ, รชฺชํ วิกฺกม พาหุโส;
อนุโภตฺวา ยถากมฺมํ, กายเภทา คโต ปรํฯ
[19]
ตโต คชภุโช ฐิตํ, สมฺปนฺนพลวาหนํ;
รชฺชํ หตฺถคตํ กตฺวา, ปุลตฺตินคเร วสีฯ
[20]
ตโต กิตฺติสิรีเมฆ, สิรีวลฺลภ ภูมิปา;
วุตฺตนฺต เมตํ วิญฺญาย, เอวํ สมนุจินฺตยุํฯ
[21]
ตสฺส วิกฺกม พาหุสฺส, วุทฺธภาเวน เนกธา;
มูลรชฺชาธิปจฺจํ ตํ, อมฺมํ นินฺทากรํ น หิฯ
[22]
ตทตฺถชสฺส พาลสฺส, มูลรชฺชํ ปสาสโน;
อุเปกฺขณํ ปนมฺหากํ, เนวานุจฺฉวิกํ วตฯ
[23]
เต โสยาว สรชฺชมฺหิ, พทฺธมูโล ภวิสฺสติ;
ปสยฺห ตาว ตํ รชฺชํ, วฏฺฏติ คณฺหิตุํ อิติฯ
[24]
เวลกฺการ พลํ สพฺพํ, ภินฺทิํสุ ธน ทานโต;
ฐเปตฺวา เสวเก เกจิ, ตสฺสพฺภนฺตริเก ตทาฯ
[25]
คชพาหุ มหีปาเล, วิรตฺตา รฏฺฐวาสิโน;
อุภินฺนํ ราชูนํ ทูเต, เปสยุํ เนกโส ตโตฯ
[26]
รชฺชํ สาเธตฺวา ทสฺสาม, เอกีภูตา มยํ ปน;
อุปตฺถมฺภกภาโว’ว, กาตพฺโพ เกวลํ อิติฯ
[27]
ตโต ทฺเว ภาตุกา เสนํ, สกํ สนฺนยฺห เวคสา;
อุภโต มุขโต ตสฺส, รฏฺฐมชฺฌมุปาคมุํฯ
[28]
ปหิณิํสุ จ เต ทูเต, ตโต คชโพหุวฺหโย;
ภูมิปาโล นิชามจฺเจ, สนฺนิปาติย มนฺตยิฯ
[29]
เวฬกฺการพลํ สพฺพ-มุชุปจฺจตฺติกํ อหุ;
ราชาโน ทฺเว จ โน รฏฺฐํ, สงฺคามตฺถมุปาคตาฯ
[30]
ปฐมํ เตสุ ปกฺขสฺส, เอกสฺส พลิโน ภุสํ;
มุขภงฺเค กเต ขิปฺปํ, ตโต อญฺเญ สุสาธิยาฯ
[31]
อิติ นิจฺฉิย เสนงฺคํ, สพฺพมาทาย อตฺตโน;
สิริวลฺลภราชาภิ-มุขํ ยุทฺธา’ยุปาคมิฯ
[32]
สิริวลฺลภราชาปิ, สงฺคาม มหิภิํสนํ;
ปาโต ปฏฺฐาย สายนฺห-กาลํ ยาว ปวตฺตยํฯ
[33]
อสกฺกุณนฺโต’ภิภวํ, วิธาตุํ ตสฺส กญฺจิปิ;
ตโตว โส นิวตฺติตฺวา, สกํ รฏฺฐํ คโต ลหุํฯ
[34]
คชพาหุสฺสโคกณฺณ-สจิเวน ปราชิโต;
อคา รฏฺฐํ สกํ กิตฺติ-สิริเมโฆ’ปิ ภูปติฯ
[35]
คชพาหุนรินฺโทปิ, สงฺคาเม ตมฺหิ กิญฺจิปิ;
ปริหานิมสมฺปตฺโต, ปุนา’คมฺม ปุรนฺติกํฯ
[36]
พลนาเถ วินิคฺคยฺห, สาปราเธ พหู พลี;
รฏฺฐํ วูปสเมตฺวาน, ปาเวกฺขิ นครํ สกํฯ
[37]
รฏฺเฐ สเก สเกเยว, ตโต ปภูติ ภูมิปา;
อญฺโญญฺญมิตฺเต สมฺพนฺธํ, วิธาย วิหริํสุ เตฯ
[38]
ตโต ปรกฺกมภุโช, ธรณี ปาลนนฺทโน;
เมธาวีเนกสิปฺเปสุ, สิกฺขมาโน สุสาธุกํฯ
[39]
วิจารกฺขมปญฺญตฺตา , กิจฺจา กิจฺเจสุ เนกโส;
อจฺจุฬาราสยตฺตา จ, มหาภาคตฺตเนน จฯ
[40]
อตฺตโน มาตุภคินี, สหวาส สุขมฺหิ จ;
อลคฺคมานโสเนก, พลากีฬารเสสุ จฯ
[41]
สูรภาวาทิสํยุตฺตา, ราชปุตฺตา ตุ มาทิสา;
ปจฺจนฺเต อีทิเส เทเส, กถํ นาม วสิสฺสเรฯ
[42]
ชาตเทสญฺจ เม ทานิ, ยุวราชปโภคิยํ;
คมิสฺสามีติ นิคฺคญฺฉิ, ตมฺหา ปริชนตฺถิโตฯ
[43]
กเมน สนฺติกํ สงฺข-นายกตฺถลิสญฺญิโน;
คามสฺสาคา อหิํ กิตฺติ-สิริเมโฆ นิสมฺม ตํฯ
[44]
อภาวา รชฺช ทายาท-สมานสฺส’ตฺรชสฺส เม;
เอกากี’หนฺติ โย จิตฺต-สนฺตาโป สนฺตตํ คโตฯ
[45]
เชฏฺฐํว ภาตรํ มยฺหํ, ตํ เทหปฏิพิมฺพกํ;
ทฏฺฐุํ เม สตฺตตํ ปุญฺญํ, มหนฺตมุทิตํติจฯ
[46]
ปามุชฺชเวควสโค, นครํ ตํ มโนหรํ;
อลงฺการา ปยิตฺวาน, โตรณาทีหิ เนกธาฯ
[47]
คนฺตฺวา ปฏิปถํเยว, พโลฆปริวาริโต;
นรินฺโท ติถินกฺขตฺต-วิเสเส สุภสมฺมเตฯ
[48]
อนญฺญสาธารณตํ, สมฺปตฺเตหิ คุเณหิ จ;
ลกฺขเณหิ จ สพฺเพหิ, กลฺยาเณยิ สุสํยุตํฯ
[49]
ทิสฺวา กุมารํ สนฺตุฏฺโฐ, อาลิงฺคิตฺวาน เปมโต;
อุเร กตฺวาน จุมฺพิตฺวา, มตฺถกมฺหิ ปุนปฺปุนํฯ
[50]
ชนสฺส พลโต ตสฺส, ปสฺสโต โลจเนหิ โส;
สนฺโตส อสฺสุธาราโย, วสฺสาเปนฺโต นิรนฺตรํฯ
[51]
มนุญฺญเมก มารุยฺห, วาหนํ สห สูนุนา;
เภรินิ เทน ปูเรนฺโต, ทิสา ทส สมนฺตโตฯ
[52]
ปวิสิตฺวา ปุรํ ตตฺถ, อลงฺกาเร มโนรเม;
ทสฺสยนฺโต สปุตฺตสฺส, ปาวิสิ ราชมนฺทิรํฯ
[53]
ลทฺธา ตโต กญฺจุกี-สุปการ,
วคาทิเนเก ปริจารเก โส;
นานาคุณา ราธิตมานสสฺส,
วสีสกาเส ปิตุโน สุเขนฯ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
สงฺขตฺถลิปุราภิคมโน นาม
เอกสฏฺฐิโม ปริจฺเฉโทฯ
ทฺวิสฏฺฐิมปริจฺเฉท
ปรมณฺฑลาภิคมโน
[1]
อตฺตนาภิมตสฺสา’สุ, ชาตเทสสฺส ปตฺติยา;
สมฺปุณฺณมนสงฺกปฺโป, ทุสฺสงฺกปวิวชฺชิโตฯ
[2]
วชิรูปโมรุปญฺญา, พเลน คุรุสนฺติเก;
ลหุํ พหุญฺจ คณฺหนฺโต, สิปฺปชาตมเนก กํฯ
[3]
ชินาคเมสุ เนเกสุ, โกฏิลฺลา ทีสุ นีติสุ;
สทฺทสตฺเถ จ กาเวยฺเย, สนิฆณฺฑุก เกฏุเภฯ
[4]
นจฺจคีเตสุ สตฺเถสุ, หตฺถิสิปฺปาทิเกสุ จ;
ธนุ ขคฺคาทิเนเกสุ, สตฺเถสุ จ วิเสสโตฯ
[5]
ปารปฺปตฺโต วินีตตฺโต, ปิตุ รญฺโญ สมาจริ;
อธิปฺปายานุกุลํ’ว, สทา ภตฺติปุรสฺสโรฯ
[6]
ตทา สทา ทราจาร-คุณาราธิตมานโส;
ปิเยน วิย มิตฺเตน, เตน สทฺธิํ มหีปติฯ
[7]
อุยฺยานชลกีฬาทิ-สุขํ นานปฺปการกํ;
อนุโภตฺวา สเทสสฺมิํ, สญฺจรนฺโต ตหิํ ตหิํฯ
[8]
เอกทาสงฺขเสนาธิ-ปตินา ทฬฺหภตฺตินา;
สรฏฺฐสีมา รกฺขาย, โย ชิเตน พลียสาฯ
[9]