เอวํ คามกโภชกา วิย ภุสํเตโช วิหีนา สทา;

อจฺจนฺตํ พฺยสนาติ สตฺตหทยา ราชาภิมานุชฺฌิตาฯ

[74]

นิจฺจํ อตฺตปรตฺถสิทฺธิวิธุราสงฺคา วิหีนาสยา;

สพฺเพ เต วิหริํสุ ภูมิปตโย จาริตฺตมคฺคาติคาฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

จตุราชจริยนิทฺเทโส นาม

เอกูนสฏฺฐิโม ปริจฺเฉโทฯ

สฏฺฐิม ปริจฺเฉท

กุมาโรทโย

[1]

โรหเณ นิวสิตฺถา’ว, ชยพาหุมหีปติ;

มิตฺตาวฺหา ราชินี เจว, ตทา กาลมกํสุ เตฯ

[2]

สิรีวลฺลภชายา’ถ, ชเนสิ สุคลา ทุเว;

มาณภรณกํ ปุตฺตํ, ปุตฺติํ ลีลาวติมฺปิ จฯ

[3]

มาณาภรณภูปาล-เทวี’ปิ รตนาวลี;

มิตฺตํ ปภาวติญฺจาปิ, อลภี ธีตโร ทุเวฯ

[4]

ปสฺสนฺตสฺส อุโภ ตาโย, ธีตโร วีรพาหุโน;

ตทา มหาทิปาทสฺส, เอวํ อาสิ วิตกฺกิตํฯ

[5]

โลกาภิสมฺมเต สพฺพ-ภูปาลนฺวยมุทฺธนิ;

วิสุทฺเธ โสมวํสมฺหิ, อภิชาตา มยํ ปนฯ

[6]

ปิหนียตราการา, สพฺพสตฺติสมุนฺนตา;

นานาวิชฺชาสุ นิปุณา, หตฺถิอสฺสาทิสุกฺขมาฯ

[7]

ตถา เปกากินา เว’เต, ตโย วิกฺกมพาหุนา;

ปราชยํ ปริภวํ, ปาปิตา พหุโส รเณฯ

[8]

สูนุโน สุสมตฺถสฺส, วิโสเธตุ มิมํ มลํ;

น ทิสฺสเต ปาตุภาโว, อโห โน อปฺปปุญฺญตาฯ

[9]

ชนวาทกิลิฏฺเฐน , ราชตฺเตนาปิ กิํ มม;

อิทานิ วิสยาสงฺคํ, หิตฺวา กลฺยาณกมฺมสุฯ

[10]

อปฺปมตฺตสฺส สตตํ, เนตพฺพา วาสรา’อิติ;

นิยฺยาเตตฺวา อมจฺจานํ, สพฺพํ รชฺชวิจารณํฯ

[11]

ตหิํ สตฺต’ฏฺฐมาสญฺหิ, วสํ รตฺติยเมกทา;

เทวราชฆเรเสยฺยํ, กปฺเปสิ สีลสํยโตฯ

[12]

ตโต ปจฺจูสกาลมฺหิ, เทวปุตฺตํ มหิทฺธิกํ;

วิจิตฺตวตฺถาภรณํ, คนฺธมาลาวิภูสิตํฯ

[13]

อุฬารตรรูเปน, เทโหภาเสน อตฺตโน;

โอภาเสนฺตํ อเสสา’สา, สูริยญฺจ น ภุคฺคตํฯ

[14]

วทนฺตํ สุปิเน เอวํ, อทกฺขิ ทรณีปติ;

ปสีทสฺสุ มหาภาค, ปิโตภว มหิปติฯ

[15]

ธญฺญลกฺขณสมฺปนฺโน, อิจฺฉิตตฺถสฺสสาธโก;

วินีโต โลกกุหร-พฺยาปิเตโช ปรกฺกโมฯ

[16]

อาณพลยโสกิตฺติ-ภาสุโร สคฺคุณากโร;

โลกสาสนสํวุทฺธิ-กโร ปุตฺตวโร ตวฯ

[17]

ลพฺภีสฺสเต มหาราช, น จิรสฺเสว สมฺปติ;

ปุตฺตทาราธิวุตฺถํ ตํ, ปุรํ ขิปฺปํ ปยาหีติฯ

[18]

ปพุชฺฌิตฺวาน สญฺชาต-ปีติเวโคถ รตฺติยา;

วิภาตาย ตโตโปงฺข-คามํ คญฺฉินรุตฺตโมฯ

[19]

ยถา ทิฏฺฐปฺปการนฺตํ, กเถสิ สุปินํ สุภํ;

มเหสี ปมุขานํ โส, อมจฺจานํ มหีปติฯ

[20]

สทฺธิํ มเหสิยา ตตฺถ, ปตฺเถนฺโต ปุตฺตมุตฺตมํ;

จินฺโตนฺโต ทานสีลาทิํ, สุภํ นานปฺปการกํฯ

[21]

อเถกทิวสํกาเล, ปจฺจูเส สุปิเน ปน;

สพฺพลกฺขณสมฺปนฺนํ, สพฺพเสตํ มโนหรํฯ

[22]

ทนฺตีโปตวรํ ทนฺตํ, กณฺเณ คณิยเปมโต;

ปวิสนฺตมิวตฺตานํ, เสยฺยาคพฺภํ มเหสิยาฯ

[23]

สมฺปสฺสิย ปพุชฺฌิตฺวา, อุฏฺฐาย สยนาวรา;

สญฺชาตปีติปาโมชฺช-เวคปีณิตมานโสฯ

[24]

ตายํ เวลายเมทาสุ-เสยฺยาคพฺภํ มเหสิยา;

ปวิสฺสสุปินํ ตสฺสา, ยถาทิฏฺฐํ ปกาสยีฯ

[25]

อหมฺปิ ตาทิสํ หตฺถิ-โปตกํ สยนํ มม;

ปทกฺขิณํ กริตฺวาน, ฐิตํ โสณฺเฑ สมาทิยฯ

[26]

อากฑฺฒิตฺวาน สยนํ, สมาโรปิย เปมโต;

อาลิงฺคิํ สุปินมฺหีติ, เทวี จาปิ ตมพฺรวีฯ

[27]

อุโภ เต อญฺญมญฺญสฺส, ทิฏฺฐเมวํ ปกาสิย;

อุฏฺฐาเปสุํ ปหฏฺฐาว, วีตนิทฺทารุณํ ตทาฯ

[28]

ตโต ปาโต อุปฏฺฐาตุ, มุปยาตํ ปุโรหิตํ;

เนมิตฺตเก จ ปุจฺฉิํสุ, สุนิตฺวา เต ปโมทิตาฯ

[29]

น จิรสฺเสว ปุตฺตสฺส, ธญฺญลกฺขณสาลิโน;

อุปฺปตฺติยา อวสฺสํ’ว, ภวํตพฺพนฺติ กิตฺตยุํฯ

[30]

ตํ สุณิตฺวา อมจฺจา จ, ตถา นครวาสิโน;

อวินฺทิํสุ ชนินฺโท จ, สพฺเพปีติ มหุสฺสวํฯ

[31]

ตโต ปฏฺฐาย โสตฺถานํ, ปตฺถยํ ปตฺถิโวภุสํ;

ภิกฺขุสงฺเฆน พหุโส, ภณาเปสิ ปริตฺตกํฯ

[32]

มณิมุตฺตาทิกํ จิตฺตํ, มหคฺฆมนุวาสรํ;

ปริจฺจชิ ทานมุเข, ยาจกานมเนกโสฯ

[33]

ปุโรหิตาทิวิปฺเปหิ, เวทเวทงฺควิญฺญูหิ;

วตฺตาเปสิ จ โหมาทิ-วิธานํ โสตฺถิ สมฺมตํฯ

[34]

สุวินฏฺเฐ วิหาเร จ, ธาตุคพฺเภ จ วาปิโย;

ชิณฺณา จ ปฏิสงฺขตฺตุํ, โยชยี ราชกปฺปิเกฯ

[35]

ทินํ นยนฺเต กลฺยาณ-กมฺเมเน’วํ นริสฺสเร;

น จิรํ สณฺฐหิ คพฺภ-วโร กุจฺฉิมฺหิ เทวิยาฯ

[36]

ตโตวคมฺม ตํ หฏฺฐ-ปหฏฺโฐ โส นริสฺสโร;

มหนฺตํ เทวิยา คพฺภ-ปริหารมทาปยิฯ

[37]

ปริปกฺกคพฺภา เทวี, กเมน ชนยีสุกํ;

สมเย ภทฺทนกฺขตฺต-มุหุตฺเตนภิลกฺขิเตฯ

[38]

สุปฺปสนฺนา อเสสา จ, ทิสาโย ตํขเณ อหุ;

สมีรเณ จ วาสิํสุ, สุคนฺธิมุทุสีตลาฯ

[39]

ทนฺตีนํ โกญฺจนาเทน, หยานํ เหสิเตน จ;

ราชงฺคณํ ตทาชาตํ, มหาโกลาหลา กูลํฯ

[40]

อจฺเฉราติสเย เอวํ, ปาตุภูเต อเนกธา;

ทิสฺวา ตํ วิมฺหยปฺปตฺโต, มาณภรณภูปติฯ

[41]

สุตฺวา นิชสฺส ปุตฺตสฺส, ตทา สญฺชาตสาสนํ;

อมเตนาภิสิตฺโตว, ปีติปุณฺณมโนรโถฯ

[42]

โมจาเปตฺวา ตทา การา-ฆเร พทฺเธ พหูชเน;

ทานํ อุฬารํ สมณ-พฺราหฺมณานํ ปทาปยิฯ

[43]

อมจฺจปมุขา จาปิ, ชนาปุรนิวาสิโน;

กทลีโตรณาทีหิ, ราชธานี มเนกธาฯ

[44]

อลงฺกริตฺวา สกลํ, สุมณฺฑิตปสาธิตา;

ฉณํ มหนฺตํ วตฺเตสุํ, กติปาหํ มโนรมํฯ

[45]

เวเท วุตฺตวิธาเนน, ชาตกมฺมาทิกํ วิธิํ;

สพฺพํ สมาปยิตฺวาน, กุมารสฺสา’วนีปติฯ

[46]

ปุโรหิตาทโย วิปฺเป, ตโต ลกฺขณปาฐเก;

อาณาเปตฺวาน สกฺการ-สมฺมานวิธิปุพฺพกํฯ

[47]

นิโยเชสิ กุมารสฺส, ลกฺขณานํ ปฏิคฺคเห;

สาธกํ สกลํ ตสฺส, ยตฺถปาทาทิลกฺขณํฯ

[48]

อุปธาริย มหามจฺจ-คณมชฺฌคตสฺส เต;

ราชิโน เทวิยา จาปิ, ปกาเสสุํ ปโมทิตาฯ

[49]

ลงฺกาทีปํ ฐเปตฺวาน, ชมฺพุทีปตลมฺปิ จ;

เอกจฺฉตฺตงฺกิตํ กตฺวา-นุโภตฺตุํ นิปุโณ อิติฯ

[50]

เต สนฺตปฺปิย โภเคหิ, ภิยฺโย ปุจฺฉิตฺถ สาทรํ;

สนฺทิสฺสมานํ ยํกิญฺจิ, อริฏฺฐํ อตฺถิ นตฺถี’ติฯ

[51]

ทีฆายุโก กุมาโร’ยํ, กิญฺจิ ปญฺญายเต วต;

ชนการิฏฺฐโยโค’ติ, เต มหีปติโน’พฺรวุํฯ

[52]

ตสฺสาริชนสมฺมทฺทิ-ปตาปภุชโย คโต;

โส ปรกฺกมพาหู’ติ, อนฺวตฺถนามมคฺคหีฯ

[53]

กณฺณเว ธมหญฺเจว, อนฺนุปาสนมงฺคลํ;

การาปิย วิธานญฺญู, ยถาวิธิมเสสโตฯ

[54]

รญฺโญ วิกฺกมพาหุสฺส, สปุตฺตุปฺปตฺติสาสนํ;

วตฺตุํ สทูเต เปเสสิ, ปุลตฺถินครํ ตทาฯ

[55]

เตหิโส ภาคิเนยฺยสฺส, มหาภาคตฺตนมฺปิ จ;

ชนการิฏฺฐโยคญฺจ, สุตฺวา วิกฺกมพาหุโสฯ

[56]

ธญฺญํ วิชยราชาทิ-ราชมาลาย นายกํ;

มณิํว ภาสุรํ มยฺหํ, ภาคิเนยฺยํ ชเนสิโสฯ

[57]

หานิ ยากาจิสตตํ, ยถา ตสฺส น เหสฺสติ;

ตถา มมนฺติเกเยว, กุมาโร เอตฺถ วฑฺฒตํฯ

[58]

อลทฺธํ ลภิตุํ ลาภํ, ลทฺธญฺจ ปริรกฺขิตุํ;

สพฺพถา น สมตฺโถยํ, ปุตฺโต คชพาหุ มมฯ

[59]

สูรภาวาทิยุตฺโต’ปิ, มหินฺทวฺหปโรสุโต;

นิหีโน มาตุโคตฺเตน, น รชฺชสฺส รโห มมฯ

[60]

ฐิตสฺส วิกฺกชาเตน, เนกโส สญฺจิเตน เม;

รชฺชสฺส ภาคิเนยฺโย’ว, กามํ ภาคี ภวิสฺสติฯ

[61]

อิติเปเสสิ ทูเต โส, อาเนตุํ ตํ กุมารกํ;

กุมารา ภรณํ ทตฺวา, เสสํ สารญฺจุปายนํฯ

[62]

สพฺพํ ทูตมุขา สุตฺวา, วีรพาหุ มหีปติ;

ตสฺเสตํ วจนํ ยุตฺตํ, วุตฺตํ เมหิต พุทฺธิยาฯ

[63]

ตถาปิ จ นิชาริฏฺฐ-ปฏิการตฺถมีทิสํ;

โอรสํ ปุตฺตรตนํ, เปเสตุํ นา’นุรูปกํฯ

[64]

กิญฺจ ตตฺถ กุมารมฺหิ, นีเต วิกฺกม พาหุโน;

ปกฺโข ลทฺธมหาวาห-พโล วิย หุตาสโนฯ

[65]

อจฺจุนฺนเตน มหตา, เตชสา สญฺชลิสฺสติ;

หานิเรว วตมฺหากํ, มหตี เหสฺสเต ภุสํฯ

[66]

อิติ หตฺเถ คตานํ โส, ทูตานํ ถนยํ สกํ;

อเปเสตฺวา วิสชฺเชสิ, ปสาทิย มเนน โสฯ

[67]

สปุตฺตทาเรหิ สมคฺควาสํ,

นราทินาโถ นิวสํ ตหิํโส;

ติพฺเพน ผุฏฺโฐ มหตาคเทน,

รชฺเชน สทฺธิํ วิชหิตฺถ เทสํฯ

สุชนปฺปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส

กุมาโรทโย นาม

สฏฺฐิโม ปริจฺเฉโทฯ

เอกสฏฺฐิม ปริจฺเฉท

สงฺขตฺถลิปุราภิคมโน

[1]

สุตฺวา ทฺเว ภาตโร อญฺเญ, เชฏฺฐสฺโส ปรติํสทา;

ขิปฺปํ สรฏฺฐา อาคมฺม, กาเรสุํ อนฺติมํ วิธิํฯ

[2]

อถ กิตฺติสิริเมโฆ, รฏฺฐํ เชฏฺฐสฺส ภาตุโน;

อตฺตาธีนํ กริตฺวาน, อามนฺติย กณิฏฺฐกํฯ

[3]

ทตฺวา รฏฺฐทฺวยํ อญฺญํ, วตฺถุํ ตตฺเถว อาทิสิ;

โส’ปิ เชฏฺฐสฺส ภาตุสฺส, วจนํ สมฺปฏิจฺฉิยฯ

[4]

สมาทาย กุมารญฺจ, เทวิญฺจ รตนาวลิํ;

ธีตโร ทฺเว จ คนฺตาน, มหา นามหุลํ ปุรํฯ

[5]

สมคฺคา นิวสํ ตตฺถ, กุมารสฺส สิขามหํ;

กาเรตฺวา ปริหาเรน, วฑฺเฒสิ มหตา สทาฯ

[6]

ตโต โส เทวิยา เชฏฺฐํ-ธีตรํ มิตฺตนามิกํ;

ทาตุกาโม สปุตฺตสฺส, สหามจฺเจหิ มนฺตยิฯ

[7]

กาลิงฺคนฺวยสมฺภูตา, ปาเยนขลุ ภูมิปา;

สามิภาวํ คตา อสฺมิํ, ลงฺกาทีปมฺหี ภูยโสฯ

[8]

กาลิงฺคโคตฺต สมฺภูต, คชพาหุสฺส ทาตเว;

คูฬรูเปน เทวี’ยํ, ยทิ เปเสยฺย ธีตรํฯ

[9]