ทฺวิราชโกนาม

[1]

ตโต รชฺเช ปติฏฺฐาย, กสฺสโป ทกฺขิณํ ทิสํ;

อทา กสฺสปนามสฺส, ยุวราชสฺส ธีมโตฯ

[2]

อคฺคาภิเสกํ ทาเปสิ, ยุวราชสฺส ธีตุยา;

ราชกญฺญาย ติสฺสาย, ภริยาเย’ว อตฺตโนฯ

[3]

ยาจกานญฺจ สิปฺปีนํ, อาคตานํ ตโต ตโต;

ทานํ ทณฺฑิสฺสรํ นาม, สทา ทาเปสิ ภูปติฯ

[4]

อาทิปาโท มหินฺโท โส,

วสนฺโต โรหเณ ตทา;

คเหตุํ ราชิโนรฏฺฐ-

มาทาย พลมาคโตฯ

[5]

ตํ สุตฺวา กุปิโต ราชา, พลํ เปเสสิ อตฺตโน;

ยุชฺฌิตฺวา ตํ ปราเชสิ, มหินฺโท โส มหาภโฏฯ

[6]

ตโต ราชา นิวตฺเตตุํ, ปิตรํ ตสฺส เปสยิ;

กสฺสปํ ยุวราชํ ตํ, โส คนฺตฺวา ปุตฺตสนฺติกํฯ

[7]

นานาธมฺมกโถเปตํ, วตฺวา ยุตฺติมเนกธา;

สงฺฆามโต นิวตฺเตตฺวา, ปุตฺตํ โส ปุนราคมิฯ

[8]

อาทิปาโท ตุ โส ปจฺฉา, ฆาเตตฺวา มณฺฑลาธิเป;

กุทฺเธชนปเท ทิสฺวา, อคมาสิ ปุรนฺติกํฯ

[9]

ภิกฺขุสงฺโฆ ตมาเนตฺวา, ทสฺเสสิ วสุธาธิปํ;

ทตฺวา โส ธีตรํ ตสฺสา, เปเสสิ ปุน โรหณํฯ

[10]

นีหริตฺวาน ทุสฺสีเล, นิกายตฺตยวาสีสุ;

คาหาเปสิ นเว ภิกฺขู, อาวาเส ตตฺถ ตตฺถ โสฯ

[11]

ทฺวยาภิเสกชาเตน, อาทิปาเทน สุนุนา;

มหาวิหาเร โพธิมฺหิ, ปํสุํ วฑฺเฒสิ ปูชยํฯ

[12]

อกาสิ จ นิกาเยสุ, ตีสุ พิมฺเพ สิลามเย;

โสวณฺณเย รํสิชาเล, ฉตฺตํ จูฬามณิํ ตถาฯ

[13]

อภยคิริวิหารมฺหิ, ปาสาทํ สกนามกํ;

กตฺวา ตตฺถ นิวาเสตฺวา, ภิกฺขุ คามมทาปยิฯ

[14]

มหิยงฺคณวิหารสฺมิํ, คามํ โส เจติยสฺส’ทา;

สวตฺถํ ปฏิมาภตฺตํ, สพฺพภิกฺขูน ทาปยิฯ

[15]

ถเล ชเล จ สตฺตานํ, อทาสิ อภยํ ตทา;

จาริตฺตปุพฺพราชูนํ, ปริปาเลสิ สพฺพทาฯ

[16]

ตสฺส เสนาปติ เสโน, อิลงฺโคราชวํสโช;

เถริยานํ อกา’วาสํ; ถูปารามสฺส ปจฺฉโตฯ

[17]

ธมฺมารุจิกภิกฺขูนํ, ธมฺมารามมการยิ;

ตถา สาคลิกานญฺจ, กสฺสปเสนนามกํฯ

[18]

หทยุณฺหาภิธานํ โส, กตฺวา เจติยปพฺพเต;

ปริเวณํ อทาธมฺม-รุจิกานญฺจ ภิกฺขูนํฯ

[19]

อารามิกานํ ภิกฺขูนํ, อาราเมสุ ตหิํ ตหิํ;

เอกเมกํ กุฏิํ กตฺวา, ทาเปสิ จ จมูปติฯ

[20]

รตฺตมาลคิริสฺมิํ โส, กตฺวา รมฺมํ ตรํ สุภํ;

กุจิํ อทา สาสนสฺส, สามิกานํ ตปสฺสินํฯ

[21]

มหาวิหาเร กาเรตฺวา, ปวิเวณํ วรํ อทา;

ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ, สมุทฺทคิรินามกํฯ

[22]

วาสํ อรญฺเญ กาเรตฺวา, อตฺตโน วํสนามกํ;

มหาวิหาเร ภิกฺขูนํ, วเน นิวาสตํ อทาฯ

[23]

วิหาเรสู จ ชิณฺเณสุ, นวกมฺมมการยิ;

ทาเปสิ อคฺคลํ สพฺพ-ภิกฺขูนํ ชิณฺณจีวเรฯ

[24]

ติสฺสารามํ กริตฺวาน, ภิกฺขูนีนมุปสฺสยํ;

มริจวฏฺฏิมหาโพธิ, ปริหาเร นิเวสยิฯ

[25]

อนุราธปุเร เจว, ปุลตฺถินคเรปิ จ;

อุปสคฺคโรคนาสาย, เวชฺชสาลาปิ การยิฯ

[26]

อตฺตนา กตวาสนํ, โภคคาเม จ ทาปยิ;

ตถารามิกคาเม จ, ปฏิมาภรณญฺจ โสฯ

[27]

เภสชฺชเคหํ กาเรสิ, นคเร ตตฺถ ตตฺถ โส;

ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ, ภตฺตํ วตฺถญฺจ ทาปยิฯ

[28]

ขนฺธีกเต อโมเจสิ, ติรจฺฉานคเต พหู;

กปณานญฺจ ทาเปสิ, มหาทานํ จมูปติฯ

[29]

วิจิตฺตํ พฺยญฺชนํ ภตฺตํ, ยาคุํ วิวิธขชฺชกํ;

กตฺวา สูกรรูปญฺจ, คุฬํ ภิกฺขูนํ ทาปยิฯ

[30]

เอวามาทีนิ ปุญฺญานิ, กตฺวา เสนาย นายโก;

เสโน กิตฺตินฺทุปาเทหิ, สพฺพา โอภาสยี ทิสาฯ

[31]

ตสฺเสว ญาตโก กตฺวา, นายโก รกฺขสวฺหโย;

สวารกมฺหิ คามมฺหิ, วิหารํ สุมโนหรํฯ

[32]

มหาวิหารวาสีนํ, สารานํ ปฏิปตฺติยา;

ภิกฺขูนํ โส อทา สาธุ, ฐเปตฺวา วตฺตมุตฺตมํฯ

[33]

เสโน นาม มหาเลโข, มหาเลขกปพฺพตํ;

มหาวิหาเร กาเรสิ, ภิกฺขูนํ วาสมุตฺตมํฯ

[34]

โจฬราชาภิธาโน, จ, อมจฺโจ ตสฺส ราชิโน;

ปริเวณํ อการมฺมํ, นฏฺฐํ ตํ สุปฺปติฏฺฐิตํฯ

[35]

ราชา ตีสุ นิกาเยสุ, รูปกมฺมมโนรมํ;

มณฺฑปานิ วิจิตฺตานิ, เวชยนฺโต ปมานิ จฯ

[36]

กาเรตฺวา ธาตุปูชาโย, กตฺวา ชนมโนหรา;

ยถา กมฺมํ คโต ฐตฺวา, วสฺสานิ ทสสตฺต จฯ

[37]

ทฺวยาภิเสกสญฺชาโต, ยุวราชาถ กสฺสโป;

อาสิ ลทฺธาภิเสโก โส, ลํการชฺเชกมาคเตฯ

[38]

สทฺโธ อาคตมคฺโคว, สาภิญฺโญ วิย ปญฺญวา;

วตฺตา โส มรมนฺติว, จาควา ธนโท วิยฯ

[39]

พหุสฺสุโต ธมฺมกถี, สพฺพสิปฺปวิสารโท;

ยุตฺตายุตฺตวิจาราย, นิปุโณ นยโกวิโทฯ

[40]

อจโล อินฺทลีโล’ว, ฐิโต สุคตสาสเน;

ปรปฺปวาทิวาเตหิ, สพฺเพหิ’ปิ อกมฺปิโยฯ

[41]

มายาสาเฐยฺยมานาทิ, ปาปานญฺจ อโคจโร;

คุณานํ อากโร สพฺพ-รตนานํ วสาคโรฯ

[42]

ภูมิจนฺโท นรินฺโท โส, วํเส ชาตสฺส อตฺตโน;

ทปฺปุฬสฺสาทีปาทสฺส, ยุวราชปทํ อทาฯ

[43]

รชฺชํ ทสหิ ธมฺเมหิ, จตุสงฺคหวตฺถูหิ;

กโรนฺโต ปริปาเลสิ, โลกํ เนตฺตํว อตฺตโนฯ

[44]

โส เธตฺวา สาสนํ สพฺพํ, ธมฺมกมฺเมน สตฺถุโน;

คเหตฺวา นวเก ภิกฺขู, อกาสา’วาสปูรณํฯ

[45]

ทุฏฺฐคามณิราเชน, กตํ มริจวฏฺฏิกํ;

นฏฺฐํ วิหารํ กาเรตฺวา, นานาอาวาส ภูสิตํฯ

[46]

เถรวํสชภิกฺขูนํ, อทา กตฺวา มหามหํ;

เตสํ ปญฺจสตานญฺจ, โภคคาเม จ ทาปยิฯ

[47]

ตตฺถ โส ตุสิเต รมฺเม, เทวสงฺฆปุรกฺขตํ;

เมตฺเตยฺยํ โลกนาถํ ตํ, เทเสนฺตํ ธมฺมมุตฺตมํฯ

[48]

ทสฺเสนฺโต วิย โลกสฺส, วิหาเร สพฺพสชฺชิเต;

นิสินฺโน มณฺฑเป รมฺเม, นานารตนภูสิเตฯ

[49]

นคเรหิ จ สพฺเพหิ, ภิกฺขูหิ ปริวาริโต;

พุทฺธลิลาย ลํกินฺโท, อภิธมฺม มภาสยิฯ

[50]

โสณฺณปฏฺเฏ ลิขาเปตฺวา-ภิธมฺมปิฏกํ ตทา;

ธมฺมสงฺคณิกํ โปตฺถํ, นานารตน ภูสิตํฯ

[51]

กตฺวา นครมชฺฌมฺหิ, กาเรตฺวา เหมมุตฺตมํ;

ตํ ตตฺถ ฐปยิตฺวาน, ปริหารมทาปยิฯ

[52]

สกฺกเสนาปติฏฺฐานํ, ทตฺวา ปุตฺตสฺส อตฺตโน;

ปริหาเร นิโยเชสิ, ตตฺถ ตํ ธมฺมโปตฺถเกฯ

[53]

อนุสํวจฺฉรํ ราชา, ปุรํ เทวปุรี วิย;

วิภูสิตาย เสนาย, สชฺเชตฺวา ปริวาริโตฯ

[54]

เทวราชาว โสภนฺโต, สพฺพาภรณภูสิโต;

หตฺถิขณฺเฑ นิสีทิตฺวา, จรนฺโต ปุรวีถิยํฯ

[55]

มหตา ปริหาเรน, เนตฺวา ตํ ธมฺมสงฺคหํ;

อตฺตนา การิตํ รมฺมํ, วิหารํ สพฺพสชฺชิตํฯ

[56]

ตตฺถ ธาตุคเต รมฺเม, นานารตนภูสิเต;

มณฺฑเป ธาตุปิฐสฺมิํ, ปติฏฺฐาปิย ปูชยิฯ

[57]

คนฺถากรปริเวณํ , มหาเมฆวเน อกา;

นคเร วชฺชสาลา จ, เตสํ คาเม จ ทาปยิฯ

[58]

ภณฺฑิกปริเวณญฺจ, สิลาเมฆญฺจ ปพฺพตํ;

กตฺวา’ภยคิริสฺมิํ โส, เตสํ คามมทาปยิฯ

[59]

โชติวนวิหารสฺมิํ, ราชา ลงฺกาย นายโก;

ภตฺตคฺคสฺส อทา คามํ, ตถา’ภยคิริมฺหิ จฯ

[60]

ทกฺขิณคิรินามสฺส, วิหารสฺส จ ทาปยิ;

คามํ กตญฺญุภาเวน, ราชา ปรมธมฺมิโกฯ

[61]

สกฺกเสนาปติ รมฺมํ, ปริเวณํ สุมาปิย;

อทาสิ สหคาเมหิ, เถริยานํ สนามิกํฯ

[62]

ภริยา วชิรา ตสฺส, เตสํเยว อทาปยิ;

ปริเวณํ กริตฺวาน, สคามํ สกนามกํฯ

[63]

อุปสฺสยํ กริตฺวาน, สา เอว ปทลญฺฉเน;

ภิกฺขูนีนํ อทา เถร-วํเส สพฺพตฺถ ปูชิเตฯ

[64]

สกฺกเสนาปติ มาตา, เทวา’รญฺญก ภิกฺขูนํ;

เถรวํสปฺปทีปานํ, อกา’วาสํ สนามกํฯ

[65]

สา เอว ปฏิพิมฺพสฺส, สตฺถุ มริจวฏฺฏิยํ;

จูฬามณิํ ปาทชลํ, อกา ฉตฺตญฺจ จีวรํฯ

[66]

ราชา ราชาลเยเยว, ราชวํสํ สนามกํ;

อกาสิ ปาฬิกํ นาม, ปาสาทํ สุมโน หรํฯ

[67]

ปูเชสิ ราชินี นาม, ราชิโน ภริยา’ปรา;

ปฏฺฏกญฺจุกปูชาย, เหมมาลิก เจติยํฯ

[68]

ตสฺสา ปุตฺโตสิ สิทฺธตฺโถ, นาม อิสฺสริเย ฐิโต;

สุโต มลยราชาติ, รูเปน มกรทฺธโชฯ

[69]

ราชา ตสฺมิํ มเต กตฺวา, สาลํ ภิกฺขุนมุตฺตมํ;

ทานวฏฺฏํ ปฏฺฐเปตฺวา, ตสฺส ปตฺติมทา ตทาฯ

[70]

เอวํ ธมฺเมน กาเรนฺเต, รชฺชํ ลงฺกาทีเป ตทา;

โจฬราเชน ยุชฺฌิตฺวา, ปณฺฑุราชา ปราชิโตฯ

[71]

ปณฺณาการานิ เนกานิ, พลํ สนฺธาย เปสยิ;

ราชาลํกิสฺสโร สทฺธิํ, มนฺเตตฺวา สจิเวหิ โสฯ

[72]

สนฺนยฺห พลกายํ โส, สกฺกเสนาปติํ สกํ;

พลสฺส นายกํ กตฺวา, มหายิตฺถมุปาคมิฯ

[73]

วิชยํ ปุพฺพราชูนํ, วตฺวา เวลาตเฏ ฐิโต;

อุสฺสาหํ ชนยิตฺวาน, นาวํ อาโรปยี พลํฯ

[74]

พลกายํ สมาทาย, สกฺกเสนาปติํ ตทา;

สุเขน สาครํ ติณฺโณ, ปณฺฑุเทสมุปาคมิฯ

[75]

ทิสฺวา พลญฺจ ตญฺเจว, ปณฺฑุราชา สุมานโส;

เอกจฺฉตฺตํ กริสฺสามิ, ชมฺพุทีปนฺติ อพฺรวิฯ

[76]

พลทฺวยํ คเหตฺวาน, ราชา โส โจฬวํสชํ;

เชตุํ อสกฺกุณิตฺวาน ยุทฺธมุชฺฌิย นิกฺขมิฯ

[77]

ยุชฺฌิสฺสามีติ คนฺตาน, สกฺกเสนาปตี ปุน;

นิสินฺโน อุปสคฺเคน, มโต ปาเปน ปณฺฑุโตฯ

[78]

ลํกิสฺสโร พลสฺสาปิ, เตน โรเคน นานสํ;

สุตฺวา ทยาลุภาเวน, เสนํ อาณาปยี ตโตฯ

[79]

สกฺก เสนาปติฏฺฐานํ, ตสฺส ปุตฺตสฺส’ทา ตทา;

วฑฺเฒสิ เตน ตํ ปุตฺตํ, กตฺวา เสนาย นายกํฯ

[80]

นิกายตฺตยวาสีหิ, ปริตฺตํ นคเร ตทา;

กาเรตฺวา โรคทุพฺพุฏฺฐิ-ภยํ นาเสสิ ชนฺตุนํฯ

[81]

สาสนสฺส จ โลกสฺส, สนฺติํ กตฺวา อเนกธา;

ราชา โส ทสเม วสฺเส, สุเขน ติทิวํ คโตฯ

[82]

ลํการชฺเชปิ ฐตฺวา กถิตติปิฏโก สพฺพวิชฺชาปทีโป,

วตฺตาวาที กวี โส สติธีติวิสโท เทสโก ภาวโก จ;

ปญฺญาสทฺธาทยา วา ปรหิตนิรโต โลกเวทีวทญฺญู;

ราชินฺโท กสฺสโป’ยํ วิย วิมลคุโณ โหตุโลโกปิ สพฺโพฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

ทฺวิราชโก นาม

ปญฺญาสติโม ปริจฺเฉโทฯ

เอกปญฺญาสติม ปริจฺเฉท