เอกราชโก

[1]

ตโต ตสฺสา’นุโช เสโน, ฉตฺตํ อุสฺสาปยี ปุเร;

ปิยํ’ว ปุตฺตํ ปสฺสนฺโต, สตฺเต สพฺเพ มหาธโนฯ

[2]

จริยํ ปุพฺพราชูนํ, สมาจริ ยถาภตํ;

อปุพฺพมฺปิ จ วตฺเตสิ, จริยํ ธมฺมสํหิตํฯ

[3]

ภิกฺขูนํ ภิกฺขูนีนญฺจ, ญาตีนํ ทีปวาสินํ;

มจฺฉานํ มิคปกฺขีนํ, กตฺตพฺพํ ส สมาจริฯ

[4]

มหินฺทํ ปรตีรํ โส, คตํ โยชิยมารยิ;

เอวํ โส สุวิโสเธสิ, รชฺชปจฺจตฺถิเก’ขิเลฯ

[5]

มหาทานํ ปวตฺเตสิ, ยาจกานํ ธเนสินํ;

ภิกฺขูนํ พฺราหฺมณานญฺจ, มนุญฺญํ ราชโภชนํฯ

[6]

อเหสุํ อนุชาตสฺส, มหินฺโท กสฺสโป ตถา;

อุทโยติ ตโย เตสุ, มหินฺโท ยุวราชโกฯ

[7]

หุตฺวา ตสฺสานุวตฺตนฺโต, สกฺกจฺจํ ตมุปฏฺฐหิ;

สงฺฆานามาสิ ราชสฺส, ภริยา ตสฺส ราชินีฯ

[8]

กีฬนตฺถํ สมุทฺทสฺส, คเต ราชินิ ปฏฺฏนํ;

อุทโย อาทิปาโทโส, โอหีโน นคเร ตทาฯ

[9]

นาลนามํ คเหตฺวาน, ธีตรํ มาณิลานิยา;

รกฺขิตํ ราชรกฺขาย, ปุฬตฺถินครํ อคาฯ

[10]

ราชา ตสฺมิํ อกุชฺฌิตฺวา, สนฺธิํ กตฺวา อกุปฺปิยํ;

มหาทีปาทํ เปเสตฺวา, โตสตฺวา ตํ อิธานยิฯ

[11]

เอวํ สมคฺคา เต อาสุํ, ตโต ปฏฺฐาย ขตฺติยา;

รกฺขนฺตา สาสนํ โลกํ, วสิํสุ สุสมาหิตาฯ

[12]

ตโต เกนจิ กาเลน, ปณฺฑุราชา มหาพโล;

ชมฺพุทีปา อิธา’คมฺม, ทีป คณฺหิตุมารภิฯ

[13]

ราชา สุตฺวา มหาเสนํ, เปสุยิตฺถ ตทนฺติกํ;

อมจฺจานํ วิวาเทน, ถทฺโธตาโร นาราธิโปฯ

[14]

ปณฺฑุราชา วินาเสนฺโต, สพฺพํ ตํ เทสมุตฺตรํ;

ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, มหาตาลิตคามเกฯ

[15]

วสนฺตา ทมิฬา เอตฺถ, พหโว เย ตหิํ ตหิํ;

สพฺเพ ตํ ปกฺขิยาเหสุํ, ตโต โส พลวา อหุฯ

[16]

ตตฺถ คนฺตา มหาเสนา, รญฺโญ ยุชฺฌิตุมารภิ;

หตฺถิกฺขนฺธคโต ปณฺฑุ-ราชาปิ สมุปาวิสิฯ

[17]

อหุ ทมิฬเสนาสา, ปสฺสนฺติ สามิโน มุขํ;

สมฺปตฺตพลหุสฺสาหา, ตทตฺเถ จตฺตชีวิตาฯ

[18]

ทีปเสนา ตุ สามิน-มภาเวน นิรุสฺสุกฺกา;

ยุชฺฌนฺติ ปริภินฺทิตฺวา, ปลายิตฺถ ตโต ตโตฯ

[19]

โอตริตฺถมหาเสนา, ปณฺฑุราชาสฺส ตงฺขเณ;

มารเสนาว คจฺฉนฺติ, วิจุณฺเณนฺติ มหาชนํฯ

[20]

ราชา เสนาย ภินฺนตฺตํ, สุกฺกา สพฺพํ สมาทิย;

หตฺถสารํ ปุรํ หิตฺวา, มลยาภิมุโข คโตฯ

[21]

ตโต หตฺถิํ สมารุยฺห, ยุวราชา มหินฺทโก;

ยุชฺฌนฺโต สกเสนาย, ปลาตตฺตํ สเมกฺขิยฯ

[22]

เอเกนเม น สกฺกา เว, สพฺเพ เอเตหิ มาริตุํ;

เอเตสํ น จ นีจานํ, หตฺเถสุ มรณํ สุขํฯ

[23]

ตสฺมา วรํ เม มรณํ, มยา เอเวติ จินฺติย;

หตฺถิกฺขนฺธคโตเยว, ฉินฺทิ โส สีสมตฺตโนฯ

[24]

ตํ ทิสฺวา พหโว สีเส, ตตฺถ ฉินฺทิํสุ เสวกา;

ตํ ทิสฺวา ทมิฬี เสนา, หฏฺฐตุฏฺฐา ปโมทิสาฯ

[25]

เอตํ สพฺพํ สเมกฺขิตฺวา, อาทาปาโท สกสฺสโป;

ตุรงฺควรมารุยฺห, สุสนฺนทฺโธ มหายุโธฯ

[26]

วิหารมุปสงฺกมฺม, อภยํ เอกโกว โส;

ตาทิสมฺปิ มหาเสนํ, โอคาเหตฺวา วิทารยิฯ

[27]

สุปณฺโณ วิย คณฺหนฺโต, ภูชเคน สลิลาล เย;

โส ตํ สพฺพํ นิวตฺเตสิ, อตฺตานญฺจ สุโคปยิฯ

[28]

อสฺโส เอโกว ทิสฺสิตฺถ, ตุรงฺคาวลิสนฺนิโภ;

อตฺตโน โส ชนํ กญฺจิ, อปสฺสนฺโต’นุคามินํฯ

[29]

กิํ เม เอเกน เวรินํ, ปูริเตน มโนรถํ;

กาลนฺตเรหํ ชีวนฺโต, ปูเรสฺสํ เม มโนรถํฯ

[30]

ตสฺมา คนฺตุํว ยุตฺตนฺติ, นิมฺโผเฏตฺวา มหาพลํ;

นิพฺภโยว มหาโยโธ, โกณฺฑิวาตมุปาคมิฯ

[31]

ปณฺฑุราชา มหาเสนา, อคฺคเหสิ ตโต ปุรํ;

สีสํ ตํ ยุวราชสฺส, ปณฺฑุราชสฺส ทสฺสยุํฯ

[32]

โส ตํ ทิสฺวา จ ฌาเปตฺวา, ราชูนํ ปณฺฑุเทสินํ;

สพฺพมาฬาหเน กิจฺจํ, ตสฺส กาตุํ นิโยชยิฯ

[33]

สพฺพํ สารํ หราเปสิ, ภณฺฑาคารมฺหิ ราชิโน;

อคฺคณฺหิตฺถ คเหตพฺพํ, วิหาเร นคเรปิ จฯ

[34]

ปาสาเท รตเน สพฺเพ, โสวณฺณํสตฺถุพิมฺพกํ;

สิลามย มุนินฺทสฺส, จกฺขุภูก มณิทฺวยํฯ

[35]

ตถา โสวณฺณปฏฺเฏ จ, ถูปารามมฺหิ เจติเย;

สุวณฺณ ปฏิมาโย จ, วิหาเรสุ ตหิํ ตหิํฯ

[36]

สพฺพํ คเหตฺวา นิสฺสารํ, ลงฺกาทีป มกาสิ โส;

ฉฑฺฑยิตฺถ ปุรํ รมฺม, ยกฺขภกฺขิต รูปกํฯ

[37]

ราชา’ปิ รกฺขํ ทตฺวาน, มหามคฺเค ตหิํ ตหิํ;

คงฺคาทฺวย มุเข วาสํ, กปฺเปสิ ปริสงฺกิโตฯ

[38]

ปณฺฑุราชา ตโต สทฺธิํ, กาตุํ สีหฬสามินา;

อมจฺเจ ตตฺถ เปเสสิ, ทิสฺวา เต สีหลาธิโปฯ

[39]

สุณิตฺวา สาสนํ เตสํ, สพฺพํ ตํ สมฺปฏิจฺฉิย;

ทูตานํ การยิตฺวาน, ยถากาเมน สงฺคหํฯ

[40]

หตฺถิทฺวยํ สทตฺวาน, สพฺพมาภรณมฺปิ จ;

ตสฺส เปเสสิ ทูเตโส, อตฺตโนปิ หิตาวเหฯ

[41]

ปณฺฑุราชา สิตํ สพฺพํ, ทิสฺวา สนฺตุฏฺฐมานโส;

นิยฺยาเตตฺวาน ทูตานํ, ตทเหว มหาปุรํฯ

[42]

นิกฺขมิตฺวา ปุรา คนฺตฺวา, น จิเรเนว ปฏฺฏนํ;

ตตฺถ อารุยฺห นาวํ โส, สก เทส มุปาคมิฯ

[43]

ตโต อาคมฺม นครํ, สีลาเมโฆ มหีปติ;

ยถาฐาเน ฐเปตฺวาน, ทีปํ วสิ สมาหิโตฯ

[44]

ภาตรํ ทุติยํ กตฺวา, อุทยํ นาม ขตฺติยํ;

มหาทีปาทํ ตสฺสา’ทา, โสคตฺถํ ทกฺขิณํ ทิสํฯ

[45]

โสปิ โข น จิเรเนว, กตฺวา ปุญฺญํ ยถารหํ;

โรเคเนเกน สมฺผุฏฺโฐ, ปวิฏฺโฐ มจฺจุโน มุขํฯ

[46]

กสฺสโป อาทิปาโทปิ, ปุลตฺถินคเร วสํ;

โยเชตฺวา ปณฺฑุราเชน, อโหสิ กิร มาริโตฯ

[47]

ตทา กสฺสปนามสฺส, ปุตฺตา อาสุํ มหารหา;

อาทิปาทสฺส จตฺตาโร, ธญฺญลกฺขณ สญฺญุตาฯ

[48]

โย เสนํ สพฺพปฐโม, เสโน นาม กุมารโก;

สูโร วีโร มหุสฺสาโห, ราชภารกฺขโม สโมฯ

[49]

ราชา มหาทีปาทตฺตํ, ตสฺส ทตฺวา ยถาวิธิํ;

โภคตฺถํ ทกฺขิณํ เทสํ, สวาหน มุปาทิสิฯ

[50]

โรหณาธิปติสฺสา’สุํ, ปุตฺตา กิตฺตคฺคโพธิโต;

จตฺตาโร ธีตโร ติสฺโส, ทสฺสเนยฺยา มโนรมาฯ

[51]

ตทา เชฏฺฐสุตํ ตสฺส, มหินฺทํ นาม ขตฺติยํ;

ปิตุจฺฉา มารยิตฺวาน, เทสํ คณฺหิ สสาธนํฯ

[52]

ภาตโร เต ตโย ตสฺมิํ,

สํรุฏฺฐา ภาตุ ฆาตเน;

อาทาย ภคีนี ติสฺโส,

รญฺโญ สนฺติกมาคมุํฯ

[53]

ราชาปิ ทิสฺวา เตตีว, มมายนฺโต ทยาลุโก;

สพฺเพ เทวกุมาเรว, สุขํ วฑฺเฒสิ เปมวาฯ

[54]

ตโต กสฺสปนามํ โส, เตสํ เชฏฺฐํ นริสฺสโร;

เทสํ ตํ คณฺห ยาหีติ, ทตฺวา พลมเปสยิฯ

[55]

โส’ปิ คนฺตฺวาน ตํ หนฺตฺวา, โรหณํ กสิณมฺปิ ตํ;

กตฺวา หตฺถคตํ ตตฺถ, วสิตฺถ นิรุปทฺทโวฯ

[56]

อถ โส ภาตโร ทฺเว’ปิ, เสนญฺจ อุทยํ ตถา;

ปกฺโกสิตฺวาน, ภาเชตฺวา, เทสํ เตหิ สหาวสิฯ

[57]

ราชา ตา สาธุ วฑฺเฒตฺวา, วยปตฺตาสุ ตีสุ โส;

ราชกญฺญาสุ ธญฺญาสุ, เทวจฺฉรสู รูปิสุฯ

[58]

ฐเปตฺวา ราชินิ ฐาเน, อุปราชสฺส ทาปยิ;

สงฺฆนามํ มหาโภคํ, ทตฺวา รชฺชสริกฺขกํฯ

[59]

กณิฏฺโฐ อุปราชสฺส, มหินฺโท นาม ภาตุโก;

อตฺถิ สพฺพคุโณเปโต, สพฺพสตฺถวิสารโทฯ

[60]

ตสฺสา’ทาสิ ทุเว ราชา, ราชกญฺญา มโนหรา;

ติสฺสวฺหกิตฺต นามญฺจ, ทตฺวา โภคํ ยถารุจิํฯ

[61]

เอวํ กโรนฺโต ญาตีนํ, สํคหํ โส ยถารหํ;

อาราเธนฺโต จ ทานาทิ-สงฺคเหหิ มหาชนํฯ

[62]

ราชา ทสยิ ราชูนํ, ธมฺเมหิ สมุปาคโต;

สมาจรนฺโต ปุญฺญานิ, ปริภุญฺชิตฺถ เมทินิํฯ

[63]

ปํสุกูลิก ภิกฺขูนํ, กตฺวา’ริฏฺฐมฺหิ ปพฺพเต;

มหาโภคํ อทารามํ, นิมฺมิตํ วิย อิทฺธิยาฯ

[64]

ปริหารญฺจ ตสฺสทา, ราชารหมเสสโต;

อารามิเก จ พหโว, ทาเส กมฺมกเรปิ จฯ

[65]

ปาสาทํ โสว กาเรสิ, วิหาเร เชตนามเก;

อเนกภูมิํ ภูมินฺโท, พุทฺธภูมิคตาสโยฯ

[66]

วฑฺเฒตฺวา ตตฺถ กาเรตฺวา, สพฺพ โสวณฺณยํ ชินํ;

สณฺฐเปตฺวา มหาโภคํ, วสาเปสิ จ ภิกฺขโวฯ

[67]

มหาทิ ปริเวณมฺหิ, กาเรสิ สุมโนหรํ;

ปาสาท มคฺคิสนฺทํฑฺฒํ, ตสฺมิํเยว วิหารเกฯ

[68]

กตฺวา วีรงฺกุรารามํ, วิหาเร อภยุตฺตเร;

มหาสงฺฆิก ภิกฺขูนํ, เถริยานญฺจ ทาปยิฯ

[69]

ปุพฺพารามญฺจ กาเรสิ, สมฺปนฺน จตุปจฺจยํ;

สทฺธิํ โส สงฺฆนามาย, เทวิยาปิ จ อตฺตโนฯ

[70]

มหาวิหาเรตาเยว, สทฺธิํ กาเรสิ ภูมิโป;

อาวาสํ สงฺฆเสนวฺหํ, มหาโภคํ มหามติฯ

[71]

กาเรตฺวา สพฺพโสวณฺณํ, เกสธาตุ กรณฺฑกํ;

มหาปูชํ ปวตฺเตสิ, รชฺชํ วิสฺสชฺชิ อุตฺตโมฯ

[72]

เจติยสฺส คีริสฺสาทา, กาณวาปิํ พหุทยํ;

ภิกฺขูนํ ทิปวาสีนํ, ทาเปสิ จ ติจีวรํฯ

[73]

ปุลตฺถิ นคเร กาสิ, วาปิโย ถุสวาปิยา;

เสนคฺคโพธิมาวาสํ, คามารามิก สญฺญุตํฯ

[74]

ตสฺมิํเยว จ กาเรสิ, มหาปาฬิํ สุโภชนํ;

มหาปาฬิญฺจ สพฺเพสํ, มหาเนตฺตมฺปิ ปพฺพเตฯ

[75]

เวชฺชสาลมฺปิ กาเรสิ, นครสฺส จ ปจฺฉิเม;

อนาถานํ ปวตฺเตสิ, ยาคุทานํ สขชฺชกํฯ

[76]

ปํสุกูลิก ภิกฺขูนํ, ปจฺเจกญฺจ มหานสํ;

กตฺวา ทาเปสิ สกฺกจฺจํ, นิจฺจํ โภชนมุตฺตโมฯ

[77]

หุตฺวา มหาทิปาโท’ยํ, กปฺปูร ปริเวณเก;

อุตฺตราฬฺเห จ กาเรสิ, ปริจฺเฉเท สนามเกฯ

[78]

ตุลาภารญฺจ ปาทาสี, ติกฺขตฺตุํ โส มหาธเน;

ปุญฺญมญฺญมฺปิ โส’กาสิ, ราชา นานปฺปการกํฯ

[79]

สงฺฆนามาปิ สา เทวี, อุตฺตรมฺหิ วิหารเก;

กตฺวา มหินฺทเสนวฺหา-วาสํ วาเสสิ ภิกฺขโวฯ

[80]

อารทฺโธ ทปฺปุลวฺหสฺส, กาเล ราชสฺส ธีมโภ;

มหาเทเวน โส อาสิ, รมฺโม ทปฺปุล ปพฺพโตฯ

[81]

ทารุกสฺสปนาเมน, ตถา กสฺสปราชิกํ;

อุโภปิ เต วิปฺปกเต, ราชา โส วสมาปยิฯ

[82]

ภทฺโท เสนาปติ ตสฺส, ภทฺทเสนาปติ’วฺหยํ;

ปริเวณมฺปิ กาเรสิ, ทาสโภคสมายุตํฯ

[83]

อุตฺตโร จ อมจฺโจ’กา, วิหาเร อภยุตฺตเร;

วาสมุตฺตรเสนวฺหํ, รมฺม มุตฺตรปจฺจยํฯ

[84]

วชิโร นาม ตตฺเถวา-วาสํ วชิรเสนกํ;

กาสิ รกฺขสนาโมจา-วาสํ รกฺขสนามกํฯ

[85]

ตโต วีสติ วสฺเสสุ, ปุลตฺถิ นคเร วสํ;

ปณฺฑุราชกตํ การํ, สรนฺโต สรทสฺสโนฯ

[86]

ททนฺโต วิย เสนสฺส, สูรสฺสาวสรญฺจโส;

ปหาย ทีปํ ทีโป’ว, มหาวาต หโต คโตฯ

[87]

โภโค อนิจฺจา สห ชีวิเตน;

ปเคว เต พนฺธุชนา สหายา;

นราธีปํ ปสฺสถ เอกเมว;

สมาคตํ มจฺจุมุขํ สุโฆรํฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

เอก ราชโก นาม

อฏฺฐจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

เอกูนปญฺญาสติม ปริจฺเฉท

ราชทฺวยทีปโน

[1]

เอวํ ตสฺมิํ มเต ตสฺส, กาตพฺพํ สาธุการิย;

มหาทีปาโท เสนวฺโห, อาทาย พลวาหนํฯ

[2]

อาคมฺม นครํ ราชา, อโหสิ ธรณี ตเล;

อาทิกปฺปมฺหิ ราชูนํ, ทสฺสนฺโต จริยํ ปิยฯ

[3]

สทฺโธ มหาธโน สูโร, มุตฺตจาคี นิราลโย;

ยาจโยโค มหาโภโค, สมฺปนฺนพลวาหโนฯ

[4]

กิตฺติยา’มลภูตาย, ตถา เตโช คุเณน จ;

สนฺนิปาตํว โส จนฺท-สูริยานํ นิทสฺสยิฯ

[5]

อสงฺกิณฺณ คุณากิณฺโณ, สุวิจิณฺณ คุณาคุโณ;

นิตฺถิณฺณปาโป นิพฺพิณฺณ-สํสาโร สารทสฺสโนฯ

[6]

ภริยา ตสฺส ยา อาสิ, สงฺฆาตํ โส ภิเสจยิ;

มเหสีภาเว ทตฺวาน, ปริหารํ ยถาภตํฯ

[7]

มหินฺทํ นาม สปฺปญฺญํ, กณิฏฺฐํ ภาตรํ สกํ;

ทตฺวา ทกฺขิณภาคํ โส, โอปรชฺเช’ภิเสจยิฯ

[8]

อนฺเตปุเร’ปรชฺฌิตฺวา, โส รญฺญา อวธาริเต;

สปุตฺตทาโร วุฏฺฐาย, อญฺญาโต มลยํ อคาฯ

[9]