ปญฺจราชโก
[1]
อจฺจเย ปิตุโน ราชา, อุปราชา อโหสิ โส;
สมตฺโถ สกฺกุมิตฺตานํ, กาตุํ นิคฺคห สํคเหฯ
[2]
เสนา นามสิ สปฺปญฺญา, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
ขุทฺทปุตฺตา ปียา’ตีว, รญฺโญ กลฺยาณทสฺสนาฯ
[3]
อทาสิ ยุวราชตฺตํ, เชฏฺฐปุตฺตสฺส อตฺตโน;
อาทิปาเท’ปเรกาสิ, ราชินีปิ จ ธีตโรฯ
[4]
ทตฺวา ฐานนฺตรํ ราชา, เตสํ เตสํ ยถารหํ;
ชนํ สงฺคหวตฺถูหิ, สงฺคเหสิ จตูหิปิฯ
[5]
อถ เกนาปิ โส คนฺตฺวา, เหตุนา มณิหีรกํ;
วสนฺโต กิร อสฺโสสิ, ปจฺจนฺโต กุปิโต อิติฯ
[6]
ตโต เสนาปติญฺเจว, เชฏฺฐปุตฺตญฺจ อตฺตโน;
คนฺตฺวา สาเธถ ตํ เทส-มีติ เปเสสิ สชฺชุกํฯ
[7]
เตสุ ตตฺโถปยาเตสุ, ปิสุนา เภทจินฺตกา;
วตฺวา ยํกิญฺจิ ภินฺทิํสุ, เต อุโภปิ นราธิเปฯ
[8]
ตโต ทฺเว เวริโน หุตฺวา, เทสํ คณฺหิตุมารภุํ;
ราชา สุตฺวา ขเณเนว, ทุรติสฺส มุปาคมิฯ
[9]
เต อุโภ ตตฺถ ฆาเตตฺวา, เตสํ สพฺพํ สมาทิย;
หนฺตฺวา ตํ ปกฺขิเย สพฺเพ, ปุฬตฺถินครํ คมิฯ
[10]
ตทา โรหณเทสมฺหิ, โภคาธิปติโน สุโต;
ทาฐาสิวาทิปาทสฺส, มหินฺโท นาม ขตฺติโยฯ
[11]
ปิตุโน โส’ปริชฺฌิตฺวา, รญฺโญ สนฺติกมาคมา;
ทิสฺวา ราชาปิ สนฺตุฏฺโฐ, ตํ สงฺคณฺหิ ยถารหํฯ
[12]
เตน เมตฺติํ ถิรํ กาตุํ, ธีตรํ เทว นามิกํ;
ตสฺส ทตฺวาน ปาเหสิ, พลํ โรหณเมวโสฯ
[13]
โส คนฺตฺวา ราชเสนาย, มทฺทาเปตฺวาน โรหณํ;
ชมฺพุทีปํ ปลาเปตฺวา, ปิตรํ โรหณํ ลภิฯ
[14]
มหาวิหาเร กาเรสิ, สลากคฺคํ ถิรํ สุภํ;
โขลกฺขิยมุนินฺทสฺส, ปริหาราย ทาปยิฯ
[15]
มหานามวฺหยํ คามํ, ปูชยิตฺวา ยถาพลํ;
วฑฺฒมานทุมินฺทสฺส, ชิณฺณํ เคหญฺจ การิยฯ
[16]
รุกฺขณตฺถาย ตสฺสา;ทา, โกฏฺฐาคามํ พหุทยํ;
นีลารามสฺส ปาทาสิ, กาฬุสฺสํ นาม คามกํฯ
[17]
โลหรูปสฺส ปาทาสิ, อารามสฺส จ คามกํ;
ชิณฺณญฺจ ปฏิสงฺขาสิ, ปฏิมาโย จ การยิฯ
[18]
ปาสาเท เจติโย เจว, วิหาเร จ อนปฺปเก;
ปุฬตฺถินคเร’กาสิ, เวชฺชสาลํ มหาทโยฯ
[19]
ตถา ปณฺฑา วิยญฺเจว, โภคคามสมายุตํ;
ปิฏฺฐสปฺปินมนฺธานํ, สาลาโย จ ตหิํ ตหิํฯ
[20]
โปตฺถเกสุ ลิขาเปตฺวา, อฏฺเฏ สมฺมา วินิจฺฉิเต;
ราชเคเห ฐปาเปสิ, อุกฺโกฏนภเยน โสฯ
[21]
นาควฑฺฒนนามสฺส, โภคคาเม พหู อทา;
เลเข’ปุพฺเพ น วาเรตฺวา, ปาเลตฺวา ปุพฺพสาสนํฯ
[22]
ปิตรา จ มหาทานํ, ปุญฺญมญฺญมฺปิ วา กตํ;
สพฺพํ ตมวินาเสตฺวา, นิจฺจํ โส รกฺขิ สาทโรฯ
[23]
มเหสี จ มหารญฺโญ, ปุญฺญานิ พหุการยิ;
กณฺฏกํ เจติยํ กาสิ, เทวี เจติยปพฺพเตฯ
[24]
กาเรตฺวา ชยเสนญฺจ, ปพฺพตํ คามิกสฺสทา;
ภิกฺขุสงฺฆสฺส สา คามํ, มหุมฺมารญฺจ ตสฺส ทาฯ
[25]
สิลาเมฆวฺหยํ กตฺวา, ภิกฺขุนีนมุปสฺสยํ;
สิลาเมฆวฺหเย ทาสิ, ภิกฺขุนีนญฺจ ปจฺจเยฯ
[26]
คามาเย’สุํ ปุรากีตา, วิหาโร ตตฺถ สาธนํ;
ทตฺวา เต เม จยิตฺวาน, วิหารสฺเสว ทาปยิฯ
[27]
ฉาทยิตฺวา มหารุกฺเข, สพฺเพ เจติยปพฺพเต;
นานาราเค ธเช เจว, ปฏากาโย จ ปูชยิฯ
[28]
ปุพฺพารามกภาคมฺปิ, ปาสาทํ ปฏิสงฺขริ;
อุสฺสานวิฏฺฐิํ ทุพฺโภคํ, สุโภคํ ตสฺส การยิฯ
[29]
วิหารํ คิริภณฺฑญฺจ, นฏฺฐํ ปากติกํ กริ;
โภคคาเม จ ทาเปสิ, ภิกฺขูนํ ตนฺนิวาสินํฯ
[30]
อมฺพุยฺยานมฺหิ อาวาสํ, กตฺวา ทปฺปุฬปพฺพตํ;
ภิกฺขูนํ ติสตสฺสา’ทา, สมฺปนฺนจตุปจฺจยํฯ
[31]
กาเรตฺวา นีลคลฺลญฺจ, อารามํ โส มโนรมํ;
ทกวารํ พหุปฺปาทํ, ตสฺส ทาเปสิ การิยฯ
[32]
อริการิ วิหาเร จ, ปฏิสงฺขาสิ ชิณฺณกํ;
สลากคฺคญฺจ ปาสาทํ, อปุพฺพํเยว การยิฯ
[33]
วาหทีเป สกาเรสิ, เสนคฺคโพธิปพฺพตํ;
ธมฺมํ ตีสุ นิกาเยสุ, วาจยิตฺถ พหุสฺสุเตฯ
[34]
คณฺหาเปสิ จ ภิกฺขูนํ, อโยปตฺเตสุ คณฺฐิเก;
ปุญฺญนฺติ วุตฺตํ สพฺพํ โส, น กิญฺจิ ปริวชฺชยิฯ
[35]
กุลีนานมนาถานํ, อิตฺถีนํ’ทา ปิฬนฺธนํ;
โภชนํ โภชนตฺถีนํ, พหุ โส ทาสิ รตฺติยํฯ
[36]
คุนฺนํ สสฺสานิ ปาทาสิ, กากาทีนญฺจ ภตฺตกํ;
ตณฺฑุลญฺจ กุมารานํ, มธุผาณิตสํยุตฺตํฯ
[37]
เอวํ ปุญฺญานิ กตฺวาน, นรินฺโท โส สปาริโส;
ภุตฺวา ปญฺจสุ วสฺเสสุ, เมทินิํ สมฺปริจฺจชิฯ
[38]
ตโต ตสฺส สุโต อาสิ, สีหฬานํ รเถสโต;
สพฺพรูปคุโณเปโต, มหินฺโท นาม ขตฺติโยฯ
[39]
โส ธมฺมิกสีลาเมโฆ, อิจฺจาสิ ธรณีตเล;
ธมฺมทีโป ธมฺมธโช, สุทฺธธมฺมปรายโนฯ
[40]
ปุพฺพเกหิ นรินฺเทหิ, กตํ ธมฺมปถานุคํ;
สพฺพํ กาสิ อหาเปตฺวา, อธมฺมํ ตุ วิวชฺชยิฯ
[41]
ราชารตนปาสาเท, กาตุํ โส นวกมฺมกํ;
สพฺพกาเลสุ ทาเปสิ, เคฏฺฐุมฺพทกวารกํฯ
[42]
ชิณฺณญฺจ ปฏิสงฺขาสิ, ปุญฺญกมฺมมกาสิ จ;
รชฺชํ กตฺวาน จตูสุ, วสฺเสสุ นิธนํ คโตฯ
[43]
อคฺคโพธิ ตโต ราชา, ฉตฺตํ อุสฺสาปยิ ปุเร;
กาเรนฺโต สพฺพสตฺตานํ, หิตํ สุขมเสสโตฯ
[44]
ธาตุปูชํ สกาเรสิ, สตฺถุสพฺพคุณารหํ;
ปิตามหกตสฺสา’ปิ, สมฺพุทฺธสฺส มหามหํฯ
[45]
อุทยคฺคาทิโพธิญฺจ, ปริเวณํ สการยิ;
นามํ คเหตฺวา ปิตุโน, อตฺตโน จ นราธิโปฯ
[46]
สโภคํ ปริเวณญฺจ, กตฺวา ตํ ภูตนามกํ;
สกาจริยกสฺสา’ทา, ภิกฺขูนํ ติสตสฺส จฯ
[47]
ราชสาลาย ทาเปสิ, จูฬวาปิยคามกํ;
คามทฺวยญฺจ ทาเปสิ, กาฬูลมลฺลวาตเกฯ
[48]
ปเวสํ วินิวาเรสิ, อุโปสถทิเนสุ โส;
มจฺฉมํสสุราทีนํ, อนฺโตนครมตฺตโนฯ
[49]
ภิกฺขู วา เจติเย วา โส, วนฺทิตฺวา นิกฺขมํ ตโต;
วาลุกา หา วินสฺสนฺตุ, อิติ ปาเทสุ โวธยีฯ
[50]
ยํ ยํ โสวคฺคิยํ กมฺมํ, กมฺมํ นิสฺสรณวหํ;
วตฺถุตฺตเย ปสนฺโน โส, กมฺมํ ตํ สพฺพมาจริฯ
[51]
มาตุปฏฺฐานนิรโต, รตฺตินฺทิวมโหสิโส;
คนฺตฺวา ตสฺสา อุปฏฺฐานํ, ปาโตว กิร ภูปติฯ
[52]
สีสํ เตเลน มกฺเขตฺวา, อุพฺพฏฺเฏตฺวาน ชลฺลิกํ;
นเข วิสุทฺเธ กตฺวาน, นหาเปตฺวาน สาทรํฯ
[53]
อจฺฉาเทตฺวา นวํ วตฺถํ, สุขสมฺผสฺสมตฺตโน;
วตฺถํ ฉฑฺฑิตมาทาย, เปลฺเลตฺวา สยเมว ตํฯ
[54]
ตสฺส โตเยน สิญฺจิตฺวา, สีสํ สมกุฏํ สกํ;
คนฺธมาลาหิ ตํ สมฺมา, เจติยํ วิห ปูชิยฯ
[55]
นมสฺสิตฺวาน ติกฺขตฺตุํ, กตฺวา ตํ โส ปทกฺขิณํ;
ทาเปตฺวา ปริสาย’สฺสา, วตฺถาทีนิ ยถารุจิํฯ
[56]
สหตฺเถเนว โภเชตฺวา, โภชนํ ตํ มหารหํ;
ภุตฺถาวเสสํ ภุญฺชิตฺวา, สมากิริยมตฺถเกฯ
[57]
โภเชตฺวา ปริสํ ตสฺสา, ราชโภชนมุตฺตมํ;
สชฺเชตฺวา วาสเคหญฺจ, สุคนฺธปริวาสิตํฯ
[58]
สหตฺถา ปญฺญเปตฺวาน, สยนํ ตตฺถ สาธุกํ;
ปาเท โธวิย มกฺเขตฺวา, คนฺธเตเลน สณฺหกํฯ
[59]
สมฺพาเหนฺโต นิสีทิตฺวา, กตฺวา นิทฺทมุเปตกํ;
กตฺวา ปทกฺขิณํ มญฺจํ, ติกฺขตฺตุํ สาธุวนฺทิยฯ
[60]
อารกฺขเก นิโยเชตฺวา, ทาเสกมฺมกเรปิ จ;
ตสฺสา ปิฏฺฐิมกตฺวาน, อปกฺกเมว ปิฏฺฐิโตฯ
[61]
ฐตฺวา อทสฺสเน ฐาเน, ติกฺขตฺตุํ ปุน วนฺทิย;
สนฺตุฏฺโฐ เตน กมฺเมน, สรนฺโต ตํ ปุนปฺปุนํฯ
[62]
เคหํ ยาติ สชีวนฺตํ, เอวเมว อุปฏฺฐหิ;
เอกทา ทาสวาเทน, วนฺทิตฺวา ทาสมตฺตโนฯ
[63]
เตนตฺตโน กถาเปสิ, ขมาเปตุํ สยํ วโจ;
อตฺตานํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส, ทาปยิตฺวาน มาตราฯ
[64]
ธนมตฺถคฺฆนํ ญตฺวา, ภุชิสฺโส อาสิ พุทฺธิมา;
เอวํ ปุญฺญปโร หุตฺวา, กตฺวา ทีปสฺส สงฺคหํฯ
[65]
เอกาทสหิ วสฺเสหิ, เทวโลกมุปาคมิ;
ตสฺสานุโช ทปฺปุโฬ’ถ, ราชา โหสิ ตทจฺจเยฯ
[66]
สพฺพํ ปุพฺพกราชูนํ, จริยํ โส สมาจริ;
ตทา มหินฺทนามสฺส, ปุตฺตาโรหณสามิโนฯ
[67]
ปิตรา นิหฏา’คญฺฉุํ, ราชานํ มาตุลํ สกํ;
โส เต ทิสฺวา ปวตฺติํ ตํ, สุตฺวา ทตฺวา มหาพลํฯ
[68]
ปาเหสิ ปิตรา ยุทฺธํ, กาตุํ พนฺธุ หิเต รเต;
มหินฺโทปิ ตถาภาวํ, วิทิตฺวา โรหณาธิโปฯ
[69]
ยุทฺธํ ปฏิปเทเยว, เตสํ’กาสิ มหาพโล;
เต อุโภปิ ปลายิํสุ, ทตฺวา เสนาย นายกํฯ
[70]
ปุนาคนฺตฺวา มหีปาลํ, เสวมานา อิธา’วสุํ;
ปิตาปิ เตน สนฺตุฏฺโฐ, อญฺเญน สกพนฺธุนาฯ
[71]
ยุชฺฌนฺโต มรณํ คญฺฉิ, ญาติโสปิ มโต กิร;
ตทา’ทา ภาคิเนยฺยสฺส, ราชา กิตฺตคฺคโพธิโนฯ
[72]
สพฺพรูปคุโณเปตํ, ธิตรํ เทว นามิกํ;
โส ทปฺปุฬํ ฐเปตฺวาน, เสวตฺถํ ตสฺส ราชิโนฯ
[73]
สยํ เสนงฺคมาทาย, โรหณํ สมุปาคมิ;
โรหณาธิปติ หุตฺวา, สพฺพาการสมปฺปิโตฯ
[74]
ปุตฺตธีตาหิ วฑฺเฒนฺโต, วาสํ ตตฺเถว กปฺปยิ;
ราชากาสิ ทุมินฺทสฺส, ฆรํ ชิณฺณํ นวํ ถิรํฯ
[75]
โสวณฺณขจิตํ กมฺมํ, มงฺคเลน จ ตสฺส โส;
อตฺตโน ราชภาวสฺส, สตฺถุปารมิตาย จฯ
[76]
สมฺมานุจฺฉวิกํ กตฺวา, มหาปูชํ ปวตฺตยิ;
ชิณฺณํ กาเรสิ ปาสาทํ, หตฺถิกุจฺฉิวิหารเกฯ
[77]
วาหทีปสฺส อารามํ, ลาวราวญฺจ ปพฺพตํ;
วิหาเร เชตนาเม จ, กตฺวา โสวณฺณยํ มุนิํฯ
[78]
วฑฺเฒตฺวา โพธิเคหมฺหิ, ปูชํกาสิ อจินฺติยํ;
อนุสํวจฺฉรํ ทีเป, วตฺถทานํ ปวตฺตยิฯ
[79]
มหาปาฬิญฺจ วฑฺเฒสิ, ภตฺตคฺคมวโลกยี;
ตุลาภารญฺจ ทาเปสิ, ชิณฺณญฺจ ปฏิสงฺขริฯ
[80]
จาริตฺตํ ปุพฺพราชูนํ, ปาเลสิ มนวชฺชิยํ;
ตสฺสา’สิ วชิโร นาม, เสนาปติ มหาปติฯ
[81]
กจฺฉวาลํ สกาเรสิ, อารามํ ปํสุกูลินํ;
ถูปารามมฺหิ ถูปสฺส, ฆรํ ฉาเทสิ สาธุกํฯ
[82]
อิฏฺฐกาหิ สุวณฺณาหิ, เหมทฺวาเร จ การยิ;
เอวํ โสฬสวสฺสานิ, กตฺวา รชฺชํ นราธิโปฯ
[83]
อคมา สพฺพสตฺตานํ, คนฺตพฺพํ เทสเมว โส;
ตสฺมิํ ราชินิ สมฺปตฺเต, เทวโลกํ ตทา อหุฯ
[84]
อคฺคโพธิสนาโม’ถ, อาณาเภริํ จราปยิ;
ปิตา ตสฺส สภาตุสฺส, ปุตฺตํ มหินฺทนามกํฯ
[85]
รชฺชตฺถํ สกปุตฺตานํ, อาทิปาทํ น การยี;
อาทรํ โส สพนฺธูนํ, กนิฏฺฐานมฺปิ กาตเวฯ
[86]
อสหนฺโต ปลายิตฺถ, ปรตีรํ สมากุโล;
เต สมาคมนํ สุตฺวา, เปสยิตฺวา มหาพลํฯ
[87]
กาเรตฺวา ยุทฺธเมเตหิ, สีสํ เตสํ สคณฺหยิ;
นิกาเยสุ วิจาเรตฺวา, กตฺตพฺพํ สพฺพเมว โสฯ
[88]
ทีเป’ปิ สกเล กาสิ, ปาปาจารนิวารณํ;
ภิกฺขู จูฬวิหาเรสุ, ยาคุํ คณฺหนฺติ สพฺพทาฯ
[89]
มหาวิหาเร ตํ สุตฺวา, ราชา นิพฺพินฺนมานโส;
กณฺฐปิฏฺฐิมหาคามํ ตถา ยาพาลคามกํฯ
[90]
เตลคามํ พหุทญฺจ, ทกวารํ ปทาปิย;
ยาคุํ คเหตุํ โยเชสิ, วิหาเรสุ’ปิ ภิกฺขโวฯ
[91]
ตโต ปฏฺฐาย ตํ ยาคุํ, สพฺเพ คณฺหิํสุ สาทรา;
ทีเป เภริํจ ราเปตฺวา, สนฺนิปาติย ยาจเกฯ
[92]
สุวณฺณํ โสปทาเปสิ, ยถิจฺฉํ ทิวสตฺตยํ;
เอวมาทิํ ส กตฺวาน, ปุญฺญวํ วสฺเสหิ ตีหิ จฯ
[93]
วตฺถุตฺตยปสาทสฺส, ผลํ ปสฺสิตุมตฺตโน;
ราชา ทิพฺเพน ยาเนน, คจฺฉนฺโต วิย โส มริฯ
[94]
เอวํ อนิจฺจา วต สพฺพเทหิโน;
สพฺพญฺญูโนเปว มุเปติ มจฺจุํ;
ปหาย ตสฺมา ภวราคชาตํ;
พุโธ สุพุทฺธิวิภเว ภเวยฺยฯ
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ปญฺจราชโก นาม
สตฺตจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโทฯ
อฏฺฐจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท