เกสธาตุกรณฺฑญฺจ , ฉตฺตํ รตนมณฺฑปํ;

สาวกคฺคยุํคํ วาฬ-พีชนิญฺจ สการยิฯ

[54]

ปริหารญฺจ ตสฺส’ทา, ราชา อธิกมตฺตโน;

สิลากาฬ มสิคฺคาหํ, กตฺวา รกฺขาย โยชยิฯ

[55]

อสิคฺคาหสิลากาโฬ, อิติ เตนา’สิ วิสฺสุโต;

ภคินิญฺจ’สฺส ปาทาสิ, สทฺธิํ โภเคน ภูมิโปฯ

[56]

วุตฺโต’ยมติ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน สพฺพโส;

เกสธาตุกวํสมฺหา, คเหตพฺโพ วิภาวินาฯ

[57]

พนฺธิตฺวา สาครา รกฺขํ, ทีปญฺจ กาสินิพฺภยํ;

ธมฺมกมฺมน โสเธสิ, สธมฺมํ ชินสาสนํฯ

[58]

เสนาปติส นามํ’กา, ปธานฆร มุตฺตโร;

กตฺวา’ฏฺฐารสเม วสฺเส, โส ปุญฺญานิ ขยํ คโตฯ

[59]

กสฺสปโต ชิโต อติพลิ ปุญฺญกฺขเย สงฺขเต;

เชตุํ โน วิสหิตฺถ มจฺจุมุปคํ โส เยวทาโสวิย;

ตสฺมา มจฺจุพลํ นิหจฺจ สุขิโน เหสฺสนฺติ เมธาวิโน;

นิพฺพานํ ปรมจฺจุตํ สิวปทํ ปตฺตพฺพมตฺตญฺญุนาฯ

สุชนปฺปสาท สํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

ราชทฺวยทีปโน นาม

เอกูนจตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

จตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท

อฏฺฐราชโก

[1]

ตสฺสจฺจเย กุมาราทิ-ธาตุเสโนติ วิสฺสุโต;

อหุ ตสฺส สุโต ราชา, เทวรูโป มหาพโลฯ

[2]

การิเต ปิตรา’กาสิ, วิหาเร นวกมฺมกํ;

กาเรตฺวา ธมฺมสงฺคีติํ ปริโสเธติ สาสนํฯ

[3]

สนฺตปฺเปสิ มหาสงฺฆํ, ปจฺจเยหิ จตูหิปิ;

กตฺวา ปุญฺญานิ’เนกานิ, นวเม หายเน’ติคาฯ

[4]

ติตฺติเสโน สุโต ตสฺส, ราชา หุตฺวา อเนกธา;

กตฺวา ปุญฺญานิ รชฺชํ ตํ, มาสมฺปิ นวเม ชหิฯ

[5]

สิโว ตํ มาตุโล หนฺตฺวา, หุตฺวา ราชา อนปฺปกํ;

ปุญฺญํ กตฺโว’ปติสฺเสน, ปญฺจวีส ทิเน หโตฯ

[6]

อุปติสฺโส ตโต อาสิ, ราชา หนฺตฺวาน สีวกํ;

โมคฺคลฺลานสฺส ภคินี, สามิโก ธชินีปติฯ

[7]

ราชา ฐานนฺตราทีหิ, กตฺวาน ชนสงฺคหํ;

สีลากาฬสฺส ปาทาสิ, สห โภ กนธีวรํฯ

[8]

เอโก ปุตฺโต อหุ รญฺโญ, อุปติสฺสสฺส กสฺสโป;

สโสฬส สหาเยหิ, สูโร สูเปหิ สญฺญุโตฯ

[9]

เอก วุตฺติสหาเยหิ, ทานมาน มหาธโน;

ธมฺมฏฺโฐ วีริยาชีวิ, สาธุ เชฏฺฐปจายโกฯ

[10]

สิลา กาโฬตโต รชฺช-โลภวญฺจิต มานโส;

ทกฺขิณํ มลยํ คนฺตฺวา, สงฺคณฺหิตฺวา มหา พลํฯ

[11]

วิลุมฺปมาโน ปจฺจนฺติ, สมฺปตฺโต นครนฺติกํ;

ตํ สุตฺวา กสฺสโป เชฏฺโฐ, วรมารุยฺห กุญฺชรํฯ

[12]

อสฺสา เสตฺวาน ปิตรํ, สมาทาย สหายเก;

นิกฺขมฺม นครา คจฺฉิ, สิลากาลสฺส ทสฺสนํฯ

[13]

เอวํ สตฺต’ฏฺฐ วาเรสุ, ปลาโต ลีนวุตฺติโก;

หตฺเถ กตฺวา อุปาเยน, เทเส ปาจิน ปจฺฉิเมฯ

[14]

ยุชฺฌิตุํ ปุน ปาจิน-ติสฺส ปพฺพตมาคมิ;

กสฺสโปปิ สหาเยหิ, สทฺธิมารุยฺห ทนฺตินํฯ

[15]

ตตฺถ คนฺตฺวา ปลาเปตฺวา, โจรํ ปพฺพตมตฺถกํ;

อาโรเปสิ มหานาคํ, เตนา’สิ คิริกสฺสโปฯ

[16]

มานตฺถทฺโธ สิลากาโฬ, ภิยฺโย รฏฺฐํ ปภินฺทิย;

สพฺพํ หตฺถคตํ กตฺวา, อเชยฺย พลวาหโนฯ

[17]

อาคมฺม นครํ รุนฺธิ, สตฺถาหํ ราชเสวกา;

ยุชฺฌิตฺวา วิรลา อาสุํ, ตโต จินฺเตสิ กสฺสโปฯ

[18]

เอเต นครโรเธน, สพฺเพ ภิชฺชนฺติ ปาณิโน;

ปริหีนํ พลํ ราชา, อนฺธโก จ มหลฺลโกฯ

[19]

เมรุกนฺทรเก กตฺวา, มาตรํ ปิตรญฺจ เม;

องฺคเหตฺวา พลํ ปจฺฉา, โจโร นิคฺคณฺหิ โย อิติฯ

[20]

รตฺติยํ โส สหาเย จ, ราชสาธนเมวจ;

อาทาย ปิตโร เจว, มลยํ คนฺตุมารภิฯ

[21]

ตทา มคฺคมชานนฺตา, สมฺมูฬา มคฺคเทสกา;

นครสฺส สมีเปว, สมฺภมิํสุ อิโต ตโตฯ

[22]

สิลากาโฬ ปวตฺติํ ตํ, สุตฺวา สงฺคมฺม เวคสา;

ปริวาเรสิ สงฺคาโม, ตตฺถ ภิํสนโก อหุฯ

[23]

เทวาสุรรณากาเร, วตฺตมาเน มหาหเว;

ปติเตสุ สหาเยสุ, สีทมาเน มหาคเชฯ

[24]

หตฺถาโรหสฺส ทตฺวา, ฉินฺทิตฺวา สีสมตฺตโน;

ปุญฺฉิตฺวา โลหิตํ กตฺวา, โกสิยํ อสิ ปุตฺติกํฯ

[25]

หตฺถิกุมฺเภ อุโภ หตฺเถ, ฐเปตฺวาน อวตฺถริ;

อุปติสฺโสปิ ตํ สุตฺวา, โสกสลฺลาหโต มริฯ

[26]

เอวํ ทิยฑฺฒวสฺเสน, อุปติสฺเส ทิวํคเต;

ราชา’โหสิ สิลากาโฬ, ปุพฺพนาเมน เอกโตฯ

[27]

ตํ อมฺพสามเณราทิ-สิลากาโฬติ โวหรุํ;

ติตฺถํ เตรสวสฺสานิ, ทิปํ ธมฺเมน ปาลยิฯ

[28]

มหาปาฬิมฺหิ ทาเปสิ, ปจฺจคฺฆํ ราชโภชนํ;

เวชฺชสาลาสุ โภเค จ, วฑฺเฒสิ ชนตาหิโตฯ

[29]

อนฺวหํ ปูชยิ โพธิํ, ปฏิมาโย จ การยิ;

สพฺเพสํ ทีปวาสีนํ, ภิกฺขูนํ’ทา ติจีวรํฯ

[30]

มาฆาตํ การยิทีเป, สพฺเพสํเยว ปาณินํ;

อานิตํ อตฺตนา เกส-ธาตุํ สมฺมา อปูชยิฯ

[31]

รเหรทกวารญฺจ, อทาสิ อภยุตฺตเร;

ปุรตฺถิมา เถรียานํ, วิหารกุนฺถนาม โสฯ

[32]

อาเนตฺวา อาสนํ ตตฺถ, ฐเปสิ ทุมราชเก;

ยาวชีวํ ปวตฺเตสิ, ปุญฺญกมฺมมสงฺขิยํฯ

[33]

โมคฺคลฺลาโน ตถา ทาฐา, ปภุติ โจ’ปติสฺสโก;

ปุตฺโต ตสฺสา’สุมคฺคสฺส, เทสํ ทตฺวา ปุรตฺถิมํฯ

[34]

ทตฺวา ฐานนฺตรญฺจาทิ-ปาทสญฺญํ วิสชฺชยิ;

คนฺตฺวา ตตฺถ วสาหีติ, โสปิ คนฺตฺวา ตหิํ วสิฯ

[35]

ฐานํ มลยราชคฺคํ, เทสํ ทตฺวาน ทกฺขิณํ;

รกฺขณตฺถํ สมุทฺทสฺส, มชฺฌิมํ ตุ นิโยชยิฯ

[36]

อุปติสฺสํ ตุ วาเสสิ, สนฺติเกเยว อตฺตโน;

วิเสเสน มมายนฺโต, ยูนํ กลฺยานทสฺสนํฯ

[37]

ตสฺส ทฺวาทสเม วสฺเส, อิโต กาสิ ปุรํ คโต;

ธมฺมาตุ มิธา’เนสิ, ตโต วาณิช มาณโวฯ

[38]

ราชา ทิสฺวา’สมตฺโถ โส, ธมฺมาธมฺมวิจารเณ;

เหมสญฺญาย ทีปมฺหิ, ปตนฺโต สลโภ วิยฯ

[39]

พุทฺธธมฺโมติ สญฺญาย, ตํ คเหตฺวาน สาธุกํ;

กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, เคเห ราชฆรนฺติเกฯ

[40]

ฐเปตฺวา อนุวสฺสํ ตุ, เนตฺวา เชตวนํ มหํ;

กาตุํ กาเรสิ จาริตฺตํ, หิตํ มนฺตฺวาน ปาณินํฯ

[41]

เอวํ กตฺวา สิลากาโฬ, ปุญฺญกมฺมมนปฺปกํ;

ปตฺเต เตรสเม วสฺเส, ยถากมฺมมุปาคมิฯ

[42]

ทาฐปฺปภุติโก รชฺชํ, คเหตฺวา ภาตรํสกํ;

อกฺกโมติ นิวาเรนฺตํ, มาราเปสิ วิพุทฺธิโกฯ

[43]

โมคฺคลฺลาโน’ถ ตํ สุตฺวา, อปฺปตฺตํ รชฺชมคฺคหิ;

อการเณ เม มาเรสิ, กณิฏฺฐํ ธมฺมวาทีนํฯ

[44]

การาเปสฺสามหมฺปชฺช, รชฺชนฺติ ปริกุปฺปิย;

สมาทาย มหาเสนํ, อคาราเหร ปพฺพตํฯ

[45]

ราชาปิ สุตฺวา สนฺนทฺธ-พลกาโย กรินฺทเก;

ปพฺพเต สิวิรํ พนฺธิ, โมคฺคลฺลาโน นิสมฺมตํฯ

[46]

สาปราธาน เต เม วา, มนุสฺสา ทีปวาสิโน;

เอกสฺมิญฺจ มเต รชฺช-มุภินฺนํเยว โนสิยาฯ

[47]

ตสฺมา อญฺเญน ยุชฺฌนฺตุ, อุโภเยว มยํ อิธ;

หตฺถิยุทฺธํ กโรมาติ, รญฺโญ เปเสสิ สาสนํฯ

[48]

โสปิ สาธูติ วตฺวาน, พทฺธปญฺจายุโธ คชํ;

อารุยฺห มุนิโน มาโร วิย โอตฺถริ ตาวเทฯ

[49]

โมคฺคลฺลาโนปิ สนฺนทฺโธ, อารุยฺห กรีนํ วรํ;

ตตฺถา’โค อญฺญมญฺญํ เต, ปาปุณิํสุ มหาคชาฯ

[50]

สทฺโท สูยิตฺถ สงฺฆฏฺเฏ, อสนิราว สนฺนิโภ;

ทนฺตฆาเตน อุฏฺฐาสิ, ชาลา วิชฺชุลฺลตา วิยฯ

[51]

สญฺฌาฆนสภาคา’สุํ, คชา โลหิตมกฺขิตา;

โมคฺคลฺลานคชาวิทฺโธ, รญฺโญโอสกฺกิ กุญฺชโรฯ

[52]

ราชา อารภิ ตํ ทิสฺวา, ฉินฺทิตุํ สีสมตฺตโน;

โมคฺคลฺลาโน’ถ วนฺทนฺโต, ยาจิ’เม’วํ กิรีอิติฯ

[53]

ยาจมาเนปิ โสมานํ, มาเนนฺโต ฉินฺทิกนฺธรํ;

ฉฑฺเฑสิ ฉหิ โส รชฺชํ, มาเสหิ ทิวเสหิ จฯ

[54]

โมคฺคลฺลาโน ตโต ราชา, อาสิ ทีเป มหาพโล;

มาตุลญฺจ ปฏิจฺเจมํ, จูลนาเมน โวหรุํฯ

[55]

อาสาธารณกาเวยฺโย, วตฺถุตฺตย ปรายโณ;

ทานสํยม โสเจยฺโย, โสรจฺจาทิคุณาลโยฯ

[56]

ทาเนน ปิยวาจาย, อตฺถสฺส จริยาย จ;

สมานตฺตสฺสภาเวน, สงฺคเหสิ มหาชนํฯ

[57]

ปิณฺฑปาตวิหาเรหิ, เภสชฺชจฺฉาทเนหิ จ;

ภิกฺขุสงฺฆญฺหิ สงฺคณฺหิ, ธมฺมิกาย จ คุตฺติยาฯ

[58]

อติเรกาย ปูชาย, ปูเชตฺวา ธมฺมภาณเก;

ปิฏเก ตีณิ วาเจสิ, สทฺธิมฏฺฐกถาย โสฯ

[59]

กุมาเร อุปลาเลตฺวา, นิวาเปน ยถารุจิํ;

สชฺฌาเปสิ สทา ธมฺมํ, ธมฺมทีโป มหามติฯ

[60]

ธมฺมทีปญฺจ โส กตฺวา, กุญฺชรเสขเรนิ สา;

ธมฺมาวาสาเน วาเจสิ, ปุรมฺหิ ปุริสุตฺตโมฯ

[61]

พนฺธาเปสิ กทมฺพญฺจ, นทิํปพฺพตมชฺฌโต;

ปตฺตปสาณวาปิญฺจ, ธนวาปิํ คริตรํฯ

[62]

คณฺหาเปสิ สทีฆายุ-เหตุ กมฺมนฺติ สาทโร;

ลิขาเปสิ จ สทฺธมฺมํ, วตฺถุปูชญฺจ การยิฯ

[63]

โลกํ โส อนุกมฺปิตฺวา, มาตาปุตฺตํว โอรสํ;

ทตฺวา ภุตฺวา ยถากามํ, วสฺเส วีสติเม มริฯ

[64]

มเหสี ตสฺส ฆาเตตฺวา, วิสโยเคน ญาตเก;

ปุตฺตํ รชฺเช’ภิสิญฺจิตฺวา, สยํ รชฺชํ วิจารยิฯ

[65]

ตถาภิสิตฺโต โส กิตฺติ-สิริเมโฆ นราธิโป;

ติปุปตฺเตหิ ฉาเทสิ, ทุมินฺทธรมาทิโตฯ

[66]

กปณทฺธิวณิพฺพานํ, มหาทานํ ปวตฺตยิ;

มคฺคปาโล ตถากาโร, อหุ สพฺโพปโภคิโยฯ

[67]

มเหสี สา สทา อาสิ, ปธานา สพฺพกมฺมสุ;

รชฺชํ ตสฺสา’สิ เตเนว, เหฏฺฐุปริยวตฺติกํฯ

[68]

ราชาปาทา มหามจฺจา’-เหสุํ ลญฺจปรายนา;

ทุพฺพเล จ วิเหเฐสุํ, พลี ชานปทา นราฯ

[69]

สิลากาฬสฺส กาลมฺหิ, คาเม สงฺคิลฺลนามเก;

ภยวสีวฺหโย โปโส, อหุ โมริยวํสโชฯ

[70]

อโหสิ ปุตฺโต สีวสฺส, อคฺคโพธิ สนามโก;

ภาคิเนยฺโยปิ ตสฺสาสิ, มหานาโคติ วิสฺสุโตฯ

[71]

ภาคิเนโย มหานาโค, อคฺคโพธิ จ สุนฺทโร;

อุฬารชฺฌาสยตฺตา โส, มหานาโค มหพฺพโลฯ

[72]

หิตฺวา กสฺสกกมฺมานิ, โจรกมฺมมกา วเน;

โคธํ ลทฺธาน เปเสสิ, มาตุลานิย สนฺติกํฯ

[73]

โคธํ ทิสฺวา’วสา ญตฺวา, ธญฺญปจฺฉิมเปสยิ;

กมฺมารสฺสา’ปิ เปเสสิ, สสํ โสปิ ตเถวกาฯ

[74]

พีชํ ภคินี มายาจิ, พีชคาหญฺจ ตสฺส สา;

ทาสญฺจ ญตฺวา เปเสสิ, อนฺนปานาทินา รโหฯ

[75]

ตทา ทุพฺภิกฺขกาลมฺหิ, เอโก มนฺตธโร นโร;

ภิกฺขาลาภาย สทฺเธหิ, ภิกฺขุเวเสน ภิกฺขติฯ

[76]

ตํ คามํ ปวิสิตฺวา โส, อลทฺธา กิญฺจิ โภชนํ;

อภิภูโต ชิฆจฺฉาย, กมฺปมาโน นิคจฺฉติฯ

[77]

ตํ ทิสฺวา กรุณายนฺโต, มหานาโค มหาทโย;

ปตฺตมาทาย คามนฺต-มาหิณฺฑิตฺวาปิ สพฺพโสฯ

[78]

ยาคุมตฺตมฺปิ นาลตฺถ, ตโต อุตฺตรสาฏกํ;

ทตฺวา อาหริ อาหารํ, โส ตํ ภุตฺวา ปสีทิยฯ

[79]

รชฺชารหมิมํ ทีเป, กริสฺสามีติ จินฺติย;

ตมาทาย ขเณนา’คา, โคกณฺณกมหณฺณวํฯ

[80]

อถ ตตฺถ นิสีทิตฺวา, สญฺชปนฺโต ยถาวิธิํม;

มนฺโตนา’เนสิ นาคินฺทํ, ผุสฺสปุณฺณมรตฺติยํฯ

[81]

มหานาคํ ผุสาหีติ, มหานาคํ นิโยชยิ;

โส ภีโต ปุริเม ยาเม, อาคตํ ตํ น สมฺภุสีฯ

[82]

ตถา มชฺฌิมยาเมปิ, ปจฺฉิเม ปน นงฺคเล;

คเหตฺวา ขิปิ ตีเหว, องฺคุลีหิ สตํ ฉุปิฯ

[83]

โส ตํ พฺยากาสิ ตํ ทิตฺวา, สพลํ เม ปริสฺสมํ;

ตีหิ ราชูหิ ยุชฺฌิตฺวา, จตุตฺถํ ตฺวํ นิฆาติยฯ

[84]

วุฑฺโฒ ตีเณว วสฺสานิ, ราชา หุตฺวา น ชีวสิ;

ตถา เหสฺสนฺติ ราชาโน, ตโย เต วํสชา นราฯ

[85]

คนฺตฺวา เสวสฺสุ ราชานํ, ปจฺฉา ปสฺสสิ เมขลํ;

อิติ วตฺวาน เปเสสิ, โสปิ คนฺตฺวา นริสฺสรํฯ

[86]

ปสฺสิตฺวา ตมุปฏฺฐาสิ, ราชา โรหณกมฺมิกํ;

ตํ อกาสิ ตทุฏฺฐานํ, ภณฺฑมาหริ โส พหุํฯ

[87]

ราชา ตสฺมิํ ปสีทิตฺวา, อนฺธเสนาปติวฺหยํ;

ทตฺวา ฐานนฺตรํ ตสฺส, คนฺตุํ ตตฺเถว โยชยิฯ

[88]

ภยสีวสฺส ปุตฺตญฺจ, ภาคิเนยฺยญฺจ อตฺตโน;

อาทาย คนฺตฺวา ตํ เทสํ, ปริวตฺเตสิ สพฺพโสฯ

[89]

ปจฺเจกโภคํ กตฺวาน, โรหณํ ตตฺถ โส วสํ;

ทาฐปฺปภูตินา กาตุํ, ยุทฺธํคนฺตฺวา มหพฺพโลฯ

[90]

โมคฺคลฺลานภยา คนฺตฺวา, โรหณญฺจ ตหิํ วสี;

สุตฺวา กิตฺติสิรีเมฆวณฺณ-รญฺโญ รชฺเช สมญฺชสํฯ

[91]

รชฺชํ คเหตุํ กาโลติ, สีฆํ อาคมฺม โรหณา;

เอกูนวิเส ทิวเส, มารยิตฺวา มหีปติํฯ

[92]

สยํ หุตฺวา มหีปาโล, เทสํ กตฺวา ยถา ปุเร;

ภาคิเนยฺยสฺส ปาเหสิ, ปณฺณมาคจฺฉตูติ โสฯ

[93]

อาคจฺฉนฺโต นิมิตฺเตน, นิวตฺติตฺวา มริตฺถ โส;

ตโต มาตุลปุตฺตํ’กา, อุปรชฺชํ กตญฺญุโกฯ

[94]

อาลวาลํ ทุมินฺทสฺส, กตฺวา เหมมยํ ฆรํ;

ฉาทาเปสิ มุนินฺทสฺส, ปฏิมาโย จ สนฺทหิฯ

[95]

มหาเจติตฺตเย กาสิ, สุธากมฺมญฺจ จุมฺพฏํ;

หตฺถิเวทิญฺจ กาเรตฺวา, จิตฺตกมฺมมการยิฯ

[96]

เปสการกคามํ โส, ชมฺเพลวฺหยมุตฺตเร;

มหาวิหาเรจาพนฺธิ, คามํ ตินฺติณิกวฺหยํฯ

[97]

อุทฺธคามมฺหิ วสภ-คามํ เชตวนสฺส’ทา;

วตฺถทานํ นิกาเยสุ, ตีสุ เจว ปวตฺตยิฯ

[98]

เขตฺตานํ หิสตํ ทตฺวา, วิหาเร เชตนามเก;

ยาคุํ ตตฺถ ปวตฺเตสิ, ภิกฺขูนํ สพฺพกาลิกํฯ

[99]

สหสฺส ทูรติสฺสวฺหา, เขตฺตํ ทตฺวา ตปสฺสินํ;

มหาวิหารวาสีนํ, ยาคุํ นิจฺจํ ปวตฺตยิฯ

[100]

จิรมาติกวารญฺจ, ตตฺเถว’ทา คุเณ รโต;

มยูรปริเวเณ จ, นวกมฺมมการยิฯ

[101]

กาสิขณฺเฑ มหาเทว-รตฺตกุรวนามเก;

วิหาเร อนุรารามํ, ชิณฺณญฺจ ปฏิสงฺขรีฯ

[102]

กมํ โสวคฺคิกํ กตฺวา, เอวมาทิํ นริสฺสโร;

อคมา ตีหิ วสฺเสหิ, เทวราชสหพฺยตํฯ

[103]

อฏฺเฐเต กุฏฺฐจิตฺตา’ปริมิตวิภวา ราชราเชนรูปา;

ราชาโน ราชมานา นรกริตุรคาสูรเสนารเถหิ;

อนฺเต หิตฺวา’ขิลํ ตํ วิคตปริชนา’ฬาหนํ สงฺขตาสุํ;

สปฺปญฺโญ ตํ สรนฺโต ภวตุ ภวสุขํ วนฺตุกาโม หิเตสีฯ

สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส

อฏฺฐราชโก นาม

จตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโทฯ

เอกจตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท