ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ
มหาวํสปาฬิ
ปถมปริจฺเฉท
มหิยงฺคณาคมนํ
[1]
นมสฺสิตฺวาน สมฺพุทฺธํ, สุสุทฺธํ สุทฺธวํสชํ;
มหาวํสํ ปวกฺขามิ, นานานูนาธิการิกํฯ
[2]
โปราเณหิ กโต’เปโส, อติวิตฺถาริโต กฺวจิ;
อตีว กฺวจิ สํขิตฺโต, อเนกปุนรุตฺตโกฯ
[3]
วชฺชิตํ เตหิ โทเสหิ, สุขคฺคหณธารณํ;
ปสาทสํเวคกรํ, สุติโต จ อุปาคตํฯ
[4]
ปสาทชนเก ฐาเน, ตถา สํเวคการเก;
ชนยนฺโต ปสาทญฺจ, สํเวคญฺจ สุณาถ ตํฯ
[5]
ทีปงฺกรญฺหิ สมฺพุทฺธํ, ปสฺสิตฺวา โน ชิโน ปุรา;
โลกํ ทุกฺขา ปโมเจตุํ, โพธาย ปณิธิํ อกาฯ
[6]
ตโต ตญฺเจว สมฺพุทฺธํ, โกณฺฑญฺญํ มงฺคลํ มุนิํ;
สุมนํ เรวตํ พุทฺธํ, โสภิตญฺจ มหามุนิํฯ
[7]
อโนมทสฺสิํ สมฺพุทฺธํ, ปทุมํ นารทํ ชินํ;
ปทุมุตฺตรสมฺพุทฺธํ, สุเมธญฺจ ตถาคตํฯ
[8]
สุชาตํ ปิยทสฺสิญฺจ, อตฺถทสฺสิญฺจ นายกํ;
ธมฺมทสฺสิญฺจ สิทฺธตฺถํ, ติสฺสํ ผุสฺสชินํ ตถาฯ
[9]
วิปสฺสิํ สิขีสมฺพุทฺธํ, สมฺพุทฺธํ เวสฺสภุํ วิภุํ;
กกุสนฺธญฺจ สมฺพุทฺธํ, โกณาคมนเมว จฯ
[10]
กสฺสปํ สุคตญฺจ’เม, สมฺพุทฺเธ จตุวีสติ;
อาราเธตฺวา มหาวีโร, เตหิ โพธาย พฺยากโตฯ
[11]
ปุเรตฺวา ปารมี สพฺพา, ปตฺวา สมฺโพธิมุตฺตมํ;
อุตฺตโม โคตโม พุทฺโธ, สตฺเต ทุกฺขา ปโมจยิฯ
[12]
มคเธสุ รุเวลายํ, โพธิมูเล มหามุนิ;
วิสาขปุณฺณมายํ โส, ปตฺโต สมฺโพธิมุตฺตมํฯ
[13]
สตฺตาหานิ ตหิํ สตฺต, โส วิมุตฺติสุขํ ปรํ;
วินฺทนฺตํ มธุรตฺตญฺจ, ทสฺสยนฺโต วสี วสิฯ
[14]
ตโต พาราณสิํ คนฺตฺวา, ธมฺมจกฺกํ ปคตฺตยิ;
ตตฺถ วสฺส วสนฺโต’ว, สฏฺฐิํ อรหตํ อกาฯ
[15]
เต ธมฺมเทสนตฺถาย, วิสฺสชฺเชตฺวาน ภิกฺขโว;
วิเนตฺวา จ ตโต ติํส-สหา เย ภทฺทวคฺคิเยฯ
[16]
สหสฺสชฏิเล นาโถ, วิเนตุํ กสฺสปาทิเก;
เหมนฺเต อุรุเวลายํ, วสิเต ปริปาจยํฯ
[17]
อุรุเวลกสฺสปสฺส, มหายญฺเญ อุปฏฺฐิเต;
ตสฺส’ตฺตโน นาคมเน, อิจฺฉาจารํ วิชานิยฯ
[18]
อุตฺตรกุรุโต ภิกฺขํ, อาหริตฺวา ริมทฺทโน;
อโนตตฺตทเห ภุตฺวา, สายนฺหสมเย สยํฯ
[19]
โพธิโต นวเม มาเส, ผุสฺสปุณฺณมิยํ ชิโน;
ลงฺกาทีปํ วิโสเธตุํ, ลงฺกาทีปมุปาคมิฯ
[20]
สาสนุชฺโชตนํ ฐานํ, ลํกา ญาตา ชิเนน หิ;
ยกฺขปุณฺณาย ลงฺกาย, ยกฺขา นิพฺพา สิยาติ จฯ
[21]
ญาโตว ลงฺกามชฺฌมฺหิ, คงฺคาภีเร มโนรเม;
ติโยชนาย เต รมฺเม, เอกโยชนวิตฺถเตฯ
[22]
มหานาควนุยฺยาเน, ยกฺขสงฺคามภูมิยา;
ลงฺกาทีปฏฺฐยกฺขานํ, มหายกฺขสมาคโมฯ
[23]
อุปาคโต ตํ สุคโต, มหายกฺขสมาคมํ;
สมาคมสฺส มชฺฌมฺหิ, ตตฺถ เตสํ สิโรปริฯ
[24]
มหิยงฺคณถูปสฺส, ฐาเน เวหายสํ ชิโน;
วุฏฺฐิวาตนฺธกาเรสิ, เตสํ สํเวชนํ อกาฯ
[25]
เต ภยฏฺฐา’ภยํ ยกฺขา, อยาจุํ อภยํ ชินํ;
ชิโน อภยโท อาห, ยกฺเข เต’ติ ภยทฺทีเตฯ
[26]
ยกฺขา ภยํ โว ทุกฺขญฺจ, หริสฺสามิ อิทํ อหํ;
ตุมฺเห นิสชฺชฐานํ เม, สมคฺคา เทถ โน อิธฯ
[27]
อาหุ เต สุคตํ ยกฺขา, เทม มาริส เต อิธ;
สพฺเพปิ สกลํ ทีปํ, เทหิ โน อภยํ ตุวํฯ
[28]
ภยํ สีตํ ตมํ เตสํ, หนฺตฺวา ตํ ทินฺนภูมิยํ;
จมฺมกฺขนฺธํ อตฺถริตฺวา, ตตฺถา’ สีโน ชิโน ตโตฯ
[29]
จมฺมกฺขณฺฑํ ปสาเรสิ, อาทิตฺตํ ตํ สมนฺตโต;
ฆมฺมาภิภูตา เต ภีตา, ฐิตา อนฺเต สมนฺตโตฯ
[30]
คิริทีปํ ตโต นาโถ, รมฺมํ เตสํ อิธา’นยิ;
เตสุ ตตฺถ ปวิฏฺเฐสุ, ยถาฐาเน ฐเปสิ จฯ
[31]
นาโถ ตํ สํขิปิ ธมฺมํ, ตทา เทวา สมาคมุํ;
ตสฺมิํ สมาคเม เตสํ, สตฺถา ธมฺม มเทสยิฯ
[32]
เนเกสํ ปาณโกฏีนํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
สรเณสุ จ สีเลสุ, ฐิตา อาสุํ อสํขิยาฯ
[33]
โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา, เสเล สุมนกูฏเก;
มหาสุมนเทวินฺโท, ปูชิยํ ยาจิ ปูชิยํฯ
[34]
สิรํ ปรามสิตฺวาน, นีลามลสิโรรุโห;
ปาณิมตฺเตอทา เกเส, ตสฺส ปาณ หิโต ชิโนฯ
[35]
โส ตํ สุวณฺณจงฺโกฏ-วเรนาทาย สตฺถุโน;
นิสินฺนฏฺฐานรจิเต, นานารตนสญฺจเยฯ
[36]
สพฺพโต สตฺตรตเน, เต ฐเปตฺวา สิโรรุเห;
โส อินฺทนีลถูเปน, ปิทเหสิ นมสฺสิ จฯ
[37]
ปรินิพฺพุตมฺหิ สมฺพุทฺเธ, จิตกโต จ อิทฺธิยา;
อาทาย ชินคีวฏฺฐิํ, เถโร สรภูนามโกฯ
[38]
เถรสฺส สาริปุตฺตสฺส, สิสฺโส อานีย เจติเย;
ตสฺมิํเยว ฐเปตฺวาน, ภิกฺขูหิ ปริวาริโตฯ
[39]
ฉาทาเปตฺวา เมทวณฺณ-ปาสาเณหิ มหิทฺธิโก;
ถูปํ ทฺวาทสหตฺถุจฺจํ, การาเปตฺวาน ปกฺกมิฯ
[40]
เทวานํปิยติสฺสสฺส, รญฺโญ ภาตุกุธารโก;
อุทฺธจูฬาภโย นาม, ทิสฺวา เจติย มพฺภุตํฯ
[41]
ตํ ฉาทยิตฺวา กาเรสิ, ติํสหตฺถุจฺจ เจติยํ;
มทฺทนฺโต ทมิเฬ ราชา, ตตฺรฏฺโฐ ทุกฺขคามณิฯ
[42]
อสีติหตฺถํ กาเรสิ, ตสฺส กญฺชุกเจติยํ;
มหิยงฺคณถูโปย-เมโส เอวํ ปติฏฺฐิโตฯ
[43]
เอวํ ทีปมิมํกตฺวา, มนุสฺสารหมิสฺสโร;
อุรุเวลมคา ธีโร, อุรุวีร ปรกฺกโมติฯ
มหิยงฺคณาคมนํ นิฏฺฐิตํฯ
นาคทีปาคมน
[44]
มหาการุณิโก สตฺถา, สพฺพโลกหิเต รโต;
โพธิโต ปญฺจเม วสฺเส, วสํ เชตวเน ชิโนฯ
[45]
มโหทรสฺส นาคสฺส, ตถา จูโฬทรสฺส จ;
มาตุลภาคิเนยฺยานํ, มณิปลฺลงฺกเหตุกํฯ
[46]
ทิสฺวา สปาริสชฺชานํ, สงฺคามํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ;
สมฺพุทฺโธ จิตฺตมาสสฺส, กาฬปกฺเข อุโปสเถฯ
[47]
ปาโตเยว สมาทาย, ปวรํ ปตฺตจีวรํ;
อนุกมฺปาย นาคานํ, นาคทีปมุปาคมิฯ
[48]
มหาทโร’ปิโส นาโค, ตทา ราชา อหิทฺธิโก;
สมุทฺเท นาคภวเน, ทสทฺธสตโยชเนฯ
[49]
กณิฏฺฐิกา ตสฺส กณฺหา, วฑฺฒมานมฺหิ ปพฺพเต;
นาคราชสฺส ทินฺนา’สิ, ตสฺส จูโฬทโร สุโตฯ
[50]
ตสฺส มาตา มหามาตุ, มณิปลฺลงฺกมุตฺตมํ;
ทตฺวา กาลกตา นาคี, มาตุเลน ตถา หิ โสฯ
[51]
อโหสิ ภาคิเนยฺยสฺส, สงฺคาโม ปจฺจุปฏฺฐิโต;
ปพฺพเตยฺยา’ปิ นาคา เต, อเหสุญฺหิ มหิทฺธิกาฯ
[52]
สมิทฺธิสุมโน นาม, เทโว เชตวเน ฐิตํ;
ราชายตนมาทาย, อตฺตโน ภวนํ สุภํฯ
[53]
พุทฺธานุมติยาเยว, ฉตฺตาการํ ชิโนปริ;
ธารยนฺโต อุปาคญฺฉิ, ฐานํ ตํ ปุพฺพวุฏฺฐกํฯ
[54]
เทโว หิ โส นาคทีเป, มนุสฺโส’นนฺตเร ภเว;
อโหสิ ราชายตน-ฐิตฐาเน ส อทฺทสฯ
[55]
ปจฺเจกพุทฺธ ภุญฺชนฺเต, ทิสฺวา จิตฺตํ ปสาทิย;
ปตฺตโสธนสาขาโย, เตสํ ปาทาสิ เตน โสฯ
[56]
นิพฺพตฺติตสฺมิํ รุกฺขสฺมิํ, เชตุยฺยาเน มโนรเม;
ทฺวารโกฏฺฐกปสฺสมฺหิ, ปจฺฉา พหิ อโหสิ โสฯ
[57]
เทวาติเทโว เทวสฺส, ตสฺส วุทฺธิญฺจ ปสฺสิย;
อิทํ ฐาน หิตตฺถญฺจ, ตํ สรุกฺขํ อิธานยิฯ
[58]
สงฺคามมชฺเฌ อากาเส, นิสินฺโน ตตฺถ นายโก;
ตมํ ตโมนุโท เตสํ, นาคานํ หิํสนํ อกาฯ
[59]
อสฺสาเสนฺโต ภยฏฺเฏ เต, อาโลกํ ปวิทฺธํสยิ;
เต ทิสฺวา สุคตํ ตุฏฺฐา, ปาเท วนฺทิํสุ สตฺถุโนฯ
[60]
เตสํ ธมฺมมเทเสสิ, สามคฺคิกรณํ ชิโน;
อุโภ’ปิ เต ปตีตา ตํ, ปลฺลงฺกํ มุนิโน อทุํฯ
[61]
สตฺถา ภูมิคโต ตตฺถ, ปสีทิสฺวาน อาสเน;
เตหิ ทิพฺพนฺนปาเนหิ, นาคราเชหิ ตปฺปิโตฯ
[62]
เต ชลฏฺเฐ ตลฏฺเฐ จ, ภุชเค’สีติโกฏิโย;
สรเณสุ จ สีเลสุ, ปติฏฺฐาเปสิ นายโกฯ
[63]
มโหทรสฺส นาคสฺส, มาตุโล มณิอกฺขิโก;
กลฺยาณิยํ นาคราชา, ยุทฺธํ กาตุํ ตหิํ คโตฯ
[64]
พุทฺธคามมฺหิ ปฐเม, สุตฺวา สทฺธมฺมเทสนํ;
ฐิโต สรณสีเลสุ, ตตฺถา’ยาจิ ตถาคตํฯ
[65]
มหตี อนุกมฺปาโน, กตา นาถ ตยา อยํ;
ตวานาคมเน สพฺเพ, มยํ ภสฺมี ภวามเหฯ
[66]
อนุกมฺปา มหี ปิเต, วิสุํ โหตุ มโหทย;
ปุนราคมเนเนตฺถ, วาสภูมิํ มมา มมฯ
[67]
อธิวาสยิตฺวา ภควา, ตุณฺหิภาเว นิธาคมํ;
ปติฏฺฐาเปสิ ตตฺเถว, ราชายตนเจติยํฯ
[68]
ตญฺจปิ ราชายตนํ, ปลฺลญฺจงฺก มหารหํ;
อปฺเปสิ นาคราชูนํ, โลกนาโถ นมสฺสิตุํฯ
[69]
ปริโภคเจติยํ มยฺหํ, นาคราชา นมสฺสถ;
ตํ ภวิสฺสติ โวตาตา, หิตาย จ สุขาย จฯ
[70]
อิจฺเจวมาทิํ สุคโต, นาคานํ อนุสาสนํ;
กตฺวา เชตวนํ เอว, คโต โลกานุกมฺปโกติฯ
นาคทีปาคมนํ
กลฺยาณาคมนํ
[71]
ตโต โส ตติเย วสฺเส,
นาคินฺโท มณิอกฺขิโก;
อุปสงฺกมฺม สมฺพุทฺธํ,
สตสงฺฆํ นิมนฺตยิฯ
[72]
โพธิโต อฏฺฐเม วสฺเส, วสํ เชตวเน ชิโน;
นาโถ ปญฺจหิ ภิกฺขูนํ, สเตหิ ปริวาริโตฯ
[73]
ทุติเย ทิวเส ภตฺต-กาเล อาโรจิเต ชิโน;
รมฺเม เวสาขมาสมฺหิ, ปุณฺณมายํ มุนิสฺสโรฯ
[74]
ตตฺเถว ปารุปิตฺวาน, สงฺฆาฏิํ ปตฺตมาทิย;
อาคา กลฺยาณิเทสํ ตํ, มณิอกฺขินิเวสนํฯ
[75]
กลฺยาณิ เจติยฐาเน, กเต รตนมณฺฑเป;
มหารหมฺหิ ปลฺลงฺเก, สหสงฺเฆนุ’ปาวิสิฯ
[76]
ทิพฺเพหิ ขชฺชโภชฺเชหิ, สคโณ สคณํ ชินํ;
นาคราชา ธมฺมราชํ, สนฺตปฺเปสิ สุมานโสฯ
[77]
ตตฺถ ธมฺมํ เทสยิตฺวา, สตฺถา โลนุกมฺปโก;
อุคฺคนฺตฺวา สุมเน กูเฏ, ปทํ ทสฺเสสิ นายโกฯ
[78]
ตสฺมิํ ปพฺพตปาทมฺหิ, สหสงฺโฆ ยถาสุขํ;
ทิวา วิหารํ กตฺวาน, ทีฆวาปิ มุปาคมิฯ
[79]